Doanh nhân nhiều khi ‘chết đứng’ như… Từ Hải!

Ngày 15-1, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức hội thảo “Điểm lại pháp luật kinh doanh 2018”. Nhiều tiếng nói vui xen lẫn những băn khoăn về tình trạng ban hành các văn bản pháp luật vẫn chưa như kỳ vọng. Ở đâu đó vẫn còn tình trạng níu kéo quyền lợi cục bộ qua các điều kiện kinh doanh (ĐKKD) tiếp tục được ban hành mới.

Hết cảnh một thỏi chocolate cõng 13 giấy phép nhưng…

Ông Phạm Thanh Hưng, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, kể lại nỗi lo lắng và sự mong chờ của cộng đồng doanh nghiệp (DN) trong lĩnh vực này. Lấy ví dụ về Luật An ninh mạng,  ông Hưng cho hay: Hơn một tháng trước, Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao tổ chức hội thảo nghe ý kiến DN về nghị định hướng dẫn.

“Cách đây sáu tháng, chúng tôi bi quan. Nhưng sau hội thảo đó thì lạc quan. Các quy định khá tốt, DN tham dự hội thảo vỗ tay rào rào vì bao nhiêu lo lắng được giải tỏa. Nhưng rất tiếc là luật có hiệu lực từ ngày 1-1 nhưng đến nay vẫn chưa có nghị định” - ông Hưng phát biểu.

Công bằng mà nói, không phải mọi thứ đều là “gam màu tối”. Điển hình là Nghị định 15/2018 của Chính phủ bãi bỏ tới 95% thủ tục kiểm tra chuyên ngành trong lĩnh vực an toàn thực phẩm. Các công ty sữa có lẽ là đối tượng được thụ hưởng nhiều nhất.

Chính vì vậy bà Phạm Thị Ngọc, Hiệp hội Sữa Việt Nam, cho rằng: “Từ năm 2012, khi chúng tôi kêu rất nhiều về vấn đề một cái bánh chocolate cõng 13 cái giấy phép. Một sản phẩm sữa có đến 40 chất, kiểm nghiệm mãi, có sai sót thì chờ được xử lý DN đã phá sản” và nhận định Nghị định 15 đã làm cho DN được hưởng lợi nhiều.

Cái lợi, theo bà Ngọc, là 95% thủ tục kiểm tra chuyên ngành của các sản phẩm nhập khẩu được giảm nhẹ và gần như được phá bỏ, giúp DN tránh được thiệt hại hàng ngàn tỉ đồng. “Không chỉ DN của tôi mà nhiều DN khác cũng đã tiết kiệm được rất nhiều tiền bạc, thời gian khi Nghị định 15 ra đời. Đó là còn chưa kể đến lợi nhuận kinh doanh mà nghị định này mang lại” - bà Ngọc nói.

Tuy nhiên, ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), cho rằng hiện nay có hai thách thức rất quan trọng. Một là tất cả cải cách đều xuất phát từ sự áp đặt của Chính phủ xuống các bộ, ngành chứ chưa có bộ, ngành nào chủ động đề xuất cải cách, bãi bỏ ĐKKD mà mình nắm giữ. “Vậy nếu Chính phủ không yêu cầu nữa thì sao? Động lực cải cách sẽ mất đi” - ông Hiếu cảnh báo.

Thách thức thứ hai là việc kiểm soát chất lượng của các quy định ĐKKD nói chung và các quy định ĐKKD mới ban hành. “Tôi đã chứng kiến nhiều ĐKKD bộ ngành này bỏ, còn bộ kia lại đưa vào” - ông Hiếu kể.

Ông Phan Đức Hiếu, Phó viện trưởng CIEM: “Tôi chưa thấy các bộ ngành chủ động đề xuất cải cách, bãi bỏ điều kiện kinh doanh mà mình nắm giữ”. Ảnh: CHÂN LUẬN

Đẩy dân và doanh nghiệp vào thế khó

Trong tinh thần tiếp tục thúc đẩy cải cách, Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc nhìn nhận năm 2018 là năm của cải cách thể chế khi Chính phủ tiếp tục cắt giảm 50% các giấy phép con và thủ tục hành chính kiểm tra chuyên ngành. “Nỗ lực này đã giải phóng DN khỏi hàng ngàn thủ tục và chi phí không cần thiết, góp phần thúc đẩy hoạt động của DN, mang lại niềm tin cho giới kinh doanh” - ông Lộc nói.

Bên cạnh các điểm sáng, ông Lộc cho rằng bức tranh về pháp luật kinh doanh năm 2018 cũng vẫn còn những điểm mờ, cải cách ở nhiều lĩnh vực vẫn còn chậm và chưa thực chất. Đặc biệt là sự chồng chéo, thiếu nhất quán, minh bạch của hệ thống pháp luật nhiều khi đã đẩy người dân và DN vào tình thế khó.

“Đó là tình trạng một bộ ngành một luật. Theo luật của bà bộ trưởng này thì đúng nhưng chiếu theo luật của ông bộ trưởng khác thì sai. Vì thế chính quyền địa phương và DN nhiều khi phải “chết đứng” như… Từ Hải” - ông Lộc ví von.

Trình bày báo cáo mang tên “Dòng chảy pháp luật 2018”, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI, khái quát: Vẫn còn nhiều giấy phép con bất hợp lý như giấy phép con về đại lý tàu biển, dịch vụ kế toán, rượu… chưa được cắt giảm, do nằm ở các luật, không thể sửa ngay được. Những ĐKKD này can thiệp quá nhiều vào quyền kinh doanh của DN.

Đáng chú ý, trong hoạt động kiểm tra chứng nhận sự phù hợp còn cho thấy sự độc quyền, thiếu minh bạch. “Có một số ít tổ chức được quyền chứng nhận sự phù hợp hoặc các tổ chức do bộ chỉ định… dẫn đến tình trạng độc quyền. Điển hình như chứng nhận sự phù hợp trong lĩnh vực phân bón. Một số trường hợp khác vẫn do cơ quan nhà nước đứng ra kiểm tra như kiểm dịch thực vật xuất nhập khẩu… gây khó khăn cho DN” - ông Tuấn nói.

Ông Đậu Anh Tuấn cũng đánh giá mức độ công khai tham vấn rất khác nhau giữa các bộ. Nhiều bộ ngành rất cầu thị khi hỏi các DN, hiệp hội song nhiều bộ lại hoàn toàn không tiến hành. “Tức là họ làm vì sức ép chứ không thực tâm” - ông Đậu Anh Tuấn thẳng thắn.

Chứng chỉ của Việt Nam có tốt hơn của Anh?

Ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng CIEM, nhấn mạnh trong việc cải cách pháp luật kinh doanh, có lẽ cần phải thay đổi cách tiếp cận. Chính phủ có thể chỉ đạo bãi bỏ hàng loạt ĐKKD mà không cần tranh cãi. Chẳng hạn những điều kiện như phải được tập huấn bởi những cơ quan nhà nước.

Đơn cử như việc cấp chứng chỉ hành nghề, tại sao Nhà nước lại phải cấp chứng chỉ? Chứng chỉ hành nghề kiểm toán của Việt Nam so với chứng chỉ của Anh, Pháp… cái nào tốt hơn? Hay điều kiện về “kinh nghiệm làm việc”, tại sao cứ phải có kinh nghiệm mấy năm thì mới được làm việc này, việc kia trong khi chúng ta đang khuyến khích đào tạo nghề? Những ĐKKD về bằng cấp, chứng chỉ phải bãi bỏ.

“Những điều kiện về thời hạn giấy phép cũng phải bãi bỏ. Nếu tôi mở một nhà máy, giấy phép của tôi có thời hạn năm năm thì rủi ro sẽ như thế nào? Giả sử sau năm năm tôi không được gia hạn giấy phép thì tình hình thế nào? Không bỏ được thì đừng hỏi tại sao DN không chịu lớn. Chúng ta không cần tranh cãi nữa, phải bãi bỏ hàng loạt điều kiện vô lý ngay lập tức” - ông Hiếu nhấn mạnh.

Đừng bỏ lỡ

Video đang xem nhiều

Đọc thêm