Băn khoăn chuyện bảo lĩnh trong án hình sự

Theo Điều 92 BLTTHS, cá nhân có thể nhận bảo lĩnh cho bị can, bị cáo là người thân thích của họ (ít nhất phải có hai người). Tổ chức có thể nhận bảo lĩnh cho bị can, bị cáo là thành viên tổ chức của mình.

Thiếu tiêu chuẩn của cơ quan, tổ chức

Vấn đề là luật quy định về tiêu chuẩn của người nhận bảo lĩnh (có tư cách, phẩm chất tốt, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật) nhưng lại không quy định tiêu chuẩn của cơ quan, tổ chức. Trong khi đó, không phải cơ quan, tổ chức nào cũng đủ tư cách cam đoan rằng bị can, bị cáo không tiếp tục phạm tội, bảo đảm bị can, bị cáo có mặt theo triệu tập của cơ quan tố tụng.

Hiện nay, nước ta đang hội nhập sâu vào nền kinh tế thị trường, có nhiều cơ quan, tổ chức kinh tế-xã hội nước ngoài làm việc hoặc có trụ sở hoạt động tại nước ta. Như vậy, không phải cơ quan, tổ chức nào cũng có đủ những tiêu chuẩn để bảo lĩnh, nhất là đối với các trường hợp cơ quan, tổ chức và bị can, bị cáo là người nước ngoài.

Xác nhận như thế nào?

Khoản 4 Điều 92 BLTTHS quy định việc bảo lĩnh của cá nhân phải có xác nhận của chính quyền địa phương nơi người đó cư trú hoặc cơ quan, tổ chức nơi người đó làm việc. Tuy nhiên, nội dung xác nhận như thế nào thì pháp luật lại không đề cập.

Chính quyền địa phương, cơ quan, tổ chức xác nhận về tiêu chuẩn của người nhận bảo lĩnh hay chỉ xác nhận về nơi họ cư trú, làm việc? Chuyện này đang gây tranh cãi với hai luồng quan điểm.

Theo quan điểm thứ nhất, khi luật còn chung chung thì các cơ quan tố tụng chỉ cần hướng dẫn người nhận bảo lĩnh viết đơn cam kết, có chữ ký, đóng dấu của chính quyền địa phương hay cơ quan, tổ chức là được.

Theo quan điểm thứ hai, luật đã đòi hỏi tiêu chuẩn của người nhận bảo lĩnh thì phải có nơi xác nhận. Ở đây, nếu người nhận bảo lĩnh làm việc tại một cơ quan, tổ chức thì cơ quan, tổ chức này phải xác nhận cả về nơi làm việc lẫn tiêu chuẩn của họ. Nếu người nhận bảo lĩnh không làm ở một cơ quan, tổ chức nào thì chính quyền địa phương nơi họ cư trú phải xác nhận cả về nơi cư trú lẫn tiêu chuẩn. Bởi lẽ ở góc độ quản lý thì cơ quan, tổ chức hay chính quyền địa phương là nơi gần gũi nhất, có thể nắm được lý lịch, quá trình sinh hoạt của người nhận bảo lĩnh.

Chúng tôi nghiêng về quan điểm thứ hai. Tuy nhiên, cái khó là chưa có văn bản nào quy định về trách nhiệm, chế tài nếu chính quyền địa phương hay cơ quan, tổ chức không xác nhận đầy đủ cả nơi cư trú, làm việc lẫn tiêu chuẩn của người nhận bảo lĩnh. Do đó, nếu các nơi này từ chối xác nhận về tiêu chuẩn thì cũng không ai bắt bẻ gì được.

Chế tài sao nếu vi phạm?

Khoản 4 Điều 92 BLTTHS quy định cá nhân hoặc tổ chức nhận bảo lĩnh vi phạm nghĩa vụ cam đoan phải chịu trách nhiệm về nghĩa vụ đã cam đoan. Nhưng chịu trách nhiệm như thế nào, chế tài ra sao thì luật lại không quy định, cũng không có văn bản hướng dẫn. Gặp tình huống này, các cơ quan tố tụng đành phải bó tay vì không biết xử lý sao.

Có vi phạm nhưng lại thiếu chế tài xử lý là một bất cập làm cho việc thực thi pháp luật thiếu nghiêm minh. Vì vậy, việc sửa luật để đề ra các chế tài cụ thể đối với người vi phạm là điều rất cần thiết.

PHẠM NGỌC ÁNH, Phó Chánh án Tòa án Quân sự Khu vực 2 Quân chủng Hải quân