Góp ý sửa đổi Bộ luật Dân sự: Nên có luật riêng về giao dịch bảo đảm?

Bảo vệ quyền dân sự, bảo đảm nghĩa vụ dân sự và áp dụng tập quán, quy định tương tự pháp luật là hai vấn đề lớn được đưa ra mổ xẻ tại hội thảo tổng kết việc thi hành Bộ luật Dân sự do Liên đoàn Luật sư Việt Nam vừa tổ chức...

Theo luật sư Nguyễn Đăng Trừng (Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP.HCM), Bộ luật Dân sự (BLDS) hiện hành đã bộc lộ nhiều bất cập trong việc bảo vệ quyền dân sự và bảo đảm nghĩa vụ dân sự, chưa theo kịp được sự phát triển của nền kinh tế.

Kiện tụng kéo dài, ngân hàng thua thiệt

Ông Trừng lấy vấn đề nợ xấu của ngân hàng để phân tích: Nợ xấu của các ngân hàng hiện khoảng 200.000 tỉ đồng, phần lớn là do các khoản vay thế chấp dưới chuẩn hoặc các biện pháp bảo đảm bị vô hiệu hóa.

Theo quy định, người vay tiền đến hạn mà không có khả năng trả nợ, nếu không thỏa thuận được về việc xử lý tài sản bảo đảm thì ngân hàng khởi kiện ra tòa. Nhưng quá trình xét xử, thi hành án thường bị kéo dài vì nhiều lý do, trong đó có chuyện bên vay tiền tìm đủ cách đối phó khiến các ngân hàng thua thiệt.

Cạnh đó, thực tế còn cho thấy một số người, nhóm người cấu kết với cán bộ ngân hàng để vay tiền với các điều kiện bảo đảm thu hồi nợ lỏng lẻo. Hậu quả là dù có tài sản bảo đảm nhưng thực tế ngân hàng không thể thu hồi được, thành nợ xấu khó đòi và nó như “cục máu đông” làm tắc nghẽn dòng tiền lưu thông trong xã hội.

Một phiên xử tranh chấp hợp đồng kinh tế với ngân hàng tại TAND TP.HCM. Ảnh minh họa: HTD

Vì vậy, luật sư Trừng đề xuất cần phải có luật riêng về giao dịch bảo đảm, thay vì quy định rải rác trong nhiều văn bản luật như hiện nay (BLDS, Luật Đất đai, các nghị định về đăng ký giao dịch bảo đảm…). Tiếp đó là sửa đổi các quy định về xử lý tài sản bảo đảm nợ để nhanh chóng giải quyết tài sản bảo đảm khi bên vay vi phạm. Chẳng hạn, cho phép ngân hàng có quyền tự xử lý tài sản bảo đảm theo hợp đồng đã ký, không phải khởi kiện ra tòa.

Mặt khác, TAND Tối cao cần có nghị quyết hướng dẫn xét xử các vụ tranh chấp liên quan đến giao dịch bảo đảm, để các tòa tránh hủy án hay tuyên vô hiệu các giao dịch này. Song song đó, cần cho phép chi nhánh ngân hàng nước ngoài được nhận tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất để giải quyết việc doanh nghiệp khó tiếp cận nguồn vốn vay từ ngân hàng trong nước.

Ngoài ra, cần bãi bỏ quy định về công chứng hợp đồng bảo đảm, chỉ cần tiến hành chặt chẽ thủ tục đăng ký giao dịch là đủ, cần tập trung một đầu mối đăng ký loại giao dịch này là các văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất cấp tỉnh. Cuối cùng là tăng cường giám sát, kiểm tra các giao dịch bảo đảm, sửa các nghị định xử phạt hành chính về hành vi vi phạm giao dịch bảo đảm.

Sưu tầm, phân loại tập quán?

Tại hội thảo, nhiều ý kiến nhận xét vấn đề áp dụng tập quán, quy định tương tự pháp luật rất quan trọng nhưng chưa được BLDS hiện hành quy định chi tiết. Luật mới chỉ quy định chung chung rằng cơ quan chức năng có thể áp dụng tập quán tương tự pháp luật khi pháp luật không có quy định, các bên không có thỏa thuận và không được trái với nguyên tắc trong BLDS.

Theo luật sư Phan Thiên Vượng (Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai), các tập quán liên quan đến quan hệ dân sự rất phong phú, đa dạng nhưng việc áp dụng trên thực tế lại rất hạn chế. Vì vậy cần sưu tầm, tập hợp, hệ thống và phân loại rõ các tập quán để dễ áp dụng vì nó là nguồn của pháp luật. Việc sưu tầm, phân loại giúp luật sư, thẩm phán và nhất là người dân biết để khi cần dùng thì dễ dàng tiếp cận.

Luật sư Trương Đình Tùng (Đoàn Luật sư TP.HCM) đề nghị BLDS cần có một điều luật mới định nghĩa thế nào là áp dụng tương tự pháp luật, đồng thời nên ghi nhận án lệ là một hình thức áp dụng tương tự pháp luật. Cạnh đó, cần bỏ cụm từ “có thể” trước quy định về tập quán và tương tự pháp luật mà nên nói rõ trường hợp nào phải áp dụng và không áp dụng để tránh sự tùy tiện…

THANH TÙNG