Ông Huỳnh Chiếm Hoạnh (ngụ phường Ninh Giang, thị xã Ninh Hòa, Khánh Hòa) cho biết gia đình ông vừa nhận được quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự của TAND thị xã Ninh Hòa về tranh chấp bồi thường thiệt hại trong tố tụng hình sự.
Trước làm oan, nay quyết không thương lượng bồi thường
Như Pháp Luật TP.HCM từng thông tin, vụ đòi bồi thường thiệt hại này là hệ quả từ một oan án xảy ra từ 35 năm trước.
Theo hồ sơ, tháng 12-1981, Công an tỉnh Phú Khánh cũ (nay là tỉnh Khánh Hòa) bắt giam ông Huỳnh Chiếm Phái (sinh năm 1931, cha của ông Hoạnh) cùng ba người khác để điều tra về tội giết người vì cho rằng họ có liên quan đến vụ chủ tịch UBND xã Ninh Giang bị bắn chết trước đó hai tháng. Tháng 2-1983, VKSND tỉnh Phú Khánh ra lệnh tạm tha đối với ông Phái sau hơn 13 tháng giam giữ với lý do “xét thấy bị can tuổi già, sức khỏe bị sút kém nên không cần thiết phải giam giữ tiếp”.
Từ đó, ông Phái liên tục kêu oan, yêu cầu trả lại danh dự nhưng không cơ quan tố tụng nào giải quyết. Tháng 12-2009, VKSND tỉnh Khánh Hòa mới mời ông Phái cùng các con ông đến, giao một bản sao “Quyết định đình chỉ điều tra” do VKSND tỉnh Phú Khánh ký ngày 25-9-1984 (tức ký trước đó 25 năm, một năm bảy tháng sau khi ông Phái được tạm tha). Quyết định này nêu rõ: “Xét thấy không đủ bằng chứng để buộc tội Huỳnh Chiếm Phái phạm tội giết người”.
Tiếp đó, ngày 24-12-2009, VKSND tỉnh Khánh Hòa đã làm việc với chính quyền địa phương và gia đình ông Phái, thông báo ông Phái đã có quyết định đình chỉ điều tra, đồng thời yêu cầu chính quyền địa phương tạo điều kiện, khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp cho ông Phái.
Ông Huỳnh Chiếm Hoạnh cho biết đang làm thủ tục kháng cáo quyết định đình chỉ của tòa. Ảnh: CTV
Liên tiếp nhiều năm sau đó, ông Phái ủy quyền cho ông Hoạnh gửi đơn yêu cầu bồi thường oan nhưng không cơ quan nào giải quyết. Ông Hoạnh khởi kiện ra TAND thị xã Ninh Hòa yêu cầu VKSND tỉnh Khánh Hòa bồi thường nhưng tòa bảo để VKS giải quyết hành chính. Trong hai năm 2011-2012, VKSND Tối cao đã có ba văn bản yêu cầu VKSND tỉnh Khánh Hòa tiến hành các thủ tục để bồi thường cho ông Phái theo quy định của pháp luật nhưng VKSND tỉnh Khánh Hòa vẫn không thực hiện.
Đến tháng 1-2014, TAND thị xã Ninh Hòa đã có thông báo thụ lý vụ kiện đòi bồi thường oan của ông Phái. Sau khi ông Phái qua đời vào tháng 3-2015, TAND thị xã Ninh Hòa đã hướng dẫn các con ông làm thủ tục đồng thừa kế quyền và nghĩa vụ tham gia tố tụng.
Trong nhiều lần trao đổi với PV Pháp Luật TP.HCM trước đây, lãnh đạo TAND thị xã Ninh Hòa giải thích: “Do vụ kiện phức tạp, VKS tỉnh nói để họ xin ý kiến VKSND Tối cao nên mới phải kéo dài như vậy”. Chính lãnh đạo tòa này cũng cho biết VKSND tỉnh Khánh Hòa không hợp tác giải quyết vụ án bồi thường thiệt hại với lý do “đây là hậu quả lịch sử để lại và đã hết thời hiệu”.
Trả lời PV Pháp Luật TP.HCM, ông Nguyễn Văn Kháng (Viện trưởng VKSND tỉnh Khánh Hòa) cũng thẳng thừng tuyên bố: “Huỳnh Chiếm Phái là cái gì? Hết thời hiệu rồi! Tôi không giải quyết được không?”. Trong khi đó, theo quy định hiện hành, vụ đòi bồi thường oan của ông Phái không thuộc trường hợp hết thời hiệu yêu cầu giải quyết. Mặt khác, dù VKSND tỉnh Phú Khánh là cơ quan làm oan nhưng VKSND tỉnh Khánh Hòa (cơ quan kế thừa) vẫn phải có trách nhiệm giải quyết yêu cầu bồi thường thiệt hại của ông Phái.
“Chưa đủ điều kiện khởi kiện”
Trong quyết định đình chỉ giải quyết vụ án của mình, TAND thị xã Ninh Hòa đưa ra lý do là chưa đủ điều kiện khởi kiện. Theo TAND thị xã Ninh Hòa, giữa người yêu cầu bồi thường thiệt hại trong tố tụng hình sự (ông Phái - NV) và cơ quan có trách nhiệm bồi thường (VKSND tỉnh Khánh Hòa - NV) chưa thực hiện thủ tục thương lượng việc bồi thường theo quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước. Theo các điều 17, 18, 19, 20 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, thủ tục thương lượng trong việc bồi thường là thủ tục tiền tố tụng bắt buộc trước khi khởi kiện ra tòa.
Ông Huỳnh Chiếm Hoạnh (người được các đồng thừa kế ủy quyền tham gia tố tụng) bức xúc nói: “Sau hơn năm năm gia đình tôi khởi kiện, TAND thị xã Ninh Hòa mới thụ lý rồi ngâm án đến hơn hai năm rưỡi. Thời gian qua, tòa đã nhiều lần làm việc với gia đình tôi, đề nghị cung cấp chứng cứ, chứng minh thiệt hại và gia đình tôi đã thực hiện đầy đủ. Chính thẩm phán thụ lý cho biết đang chuẩn bị giai đoạn thương lượng bồi thường. Lãnh đạo TAND thị xã Ninh Hòa cũng nhiều lần trả lời trên báo chí là tòa đang chuẩn bị đưa vụ án ra xét xử nhưng bây giờ tòa lại bất ngờ ra quyết định đình chỉ giải quyết là điều hết sức khó hiểu”.
Ông Hoạnh cũng cho biết ông đang làm thủ tục kháng cáo yêu cầu TAND tỉnh Khánh Hòa giải quyết theo thủ tục phúc thẩm, hủy quyết định đình chỉ của TAND thị xã Ninh Hòa.
Chúng tôi sẽ tiếp tục thông tin khi có diễn tiến mới.
| Xem xét trách nhiệm của VKS Trước hết phải xem xét trách nhiệm của VKSND tỉnh Khánh Hòa. Quyết định đình chỉ điều tra có từ năm 1984 nhưng 25 năm sau VKS mới giao bản sao cho ông Phái. Suốt thời gian đó, ông Phái liên tục kêu oan, yêu cầu trả lại danh dự, sau khi biết có quyết định đình chỉ cũng liên tục khiếu nại, yêu cầu bồi thường oan. Như vậy, là người bị thiệt hại, ông đã làm hết sức, đúng quy định của pháp luật nhằm được xem xét giải quyết trường hợp của mình. Tuy nhiên, VKS lại không giải quyết, không tuân thủ quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2009 (LTNBTCNN 2009). Đúng ra là cơ quan có trách nhiệm bồi thường, VKS phải thụ lý đơn yêu cầu bồi thường, tổ chức thương lượng... VKS không thể trả lời rằng không giải quyết vì lý do hậu quả lịch sử để lại bởi không đúng quy định của pháp luật và không sòng phẳng với người bị oan. Cạnh đó, lẽ ra ngay từ đầu, khi nhận đơn khởi kiện, TAND thị xã Ninh Hòa phải kiểm tra các điều kiện cần thiết, hướng dẫn ông Phái thực hiện thủ tục tiền tố tụng là thương lượng bồi thường với VKS tỉnh. Nhưng không, tòa vẫn thụ lý, làm việc với gia đình ông Phái, đề nghị cung cấp chứng cứ, trả lời báo chí là chuẩn bị đưa vụ án ra xử... Để rồi sau hơn hai năm rưỡi thì tòa lại ra quyết định đình chỉ với lý do này. Như vậy, tòa cũng chưa làm tròn trách nhiệm. Trên thực tế, người bị oan yêu cầu giải quyết bồi thường nhưng cơ quan có trách nhiệm bồi thường không giải quyết, không tổ chức thương lượng thì người bị oan không thể có văn bản, quyết định về việc giải quyết bồi thường để đáp ứng điều kiện khởi kiện theo LTNBTCNN 2009. Vì vậy, tôi đề nghị dự thảo LTNBTCNN (sửa đổi) bổ sung quy định theo hướng: Nếu cơ quan có trách nhiệm bồi thường không giải quyết yêu cầu bồi thường thì tòa vẫn thụ lý đơn khởi kiện đòi bồi thường. Trong quá trình giải quyết, tòa tổ chức cho người bị oan và cơ quan có trách nhiệm bồi thường thực hiện việc thương lượng bồi thường. Nếu thương lượng thành thì tòa ra quyết định công nhận, không thành thì tòa tiếp tục xét xử bình thường. Luật sư NGUYỄN VĂN HỒNG, Đoàn Luật sư TP.HCM Lỗ hổng lớn của luật Tôi rất chia sẻ với trường hợp của gia đình ông Phái khi yêu cầu bồi thường nhiều năm nay nhưng cơ quan có trách nhiệm bồi thường là VKSND tỉnh Khánh Hòa không giải quyết. Tuy nhiên, về mặt pháp lý, việc TAND thị xã Ninh Hòa ra quyết định đình chỉ với lý do đương sự “chưa đủ điều kiện khởi kiện” là có căn cứ. Bởi lẽ theo LTNBTNN 2009 và các văn bản hướng dẫn dưới luật thì người bị thiệt hại được khởi kiện yêu cầu tòa giải quyết bồi thường trong các trường hợp sau: Thứ nhất, người bị thiệt hại không đồng ý với quyết định giải quyết bồi thường theo quy định tại khoản 1 Điều 22 LTNBTNN. Thứ hai, hết thời hạn ra quyết định giải quyết bồi thường mà cơ quan giải quyết bồi thường không ra quyết định bồi thường theo quy định tại khoản 1 Điều 22 LTNBTNN. Ngày hết thời hạn ra quyết định giải quyết bồi thường theo quy định tại Điều 22 LTNBTCNN được xác định là ngày thứ 11 kể từ ngày người đại diện cơ quan giải quyết bồi thường và người bị thiệt hại ký biên bản thương lượng. Điều đáng nói là trường hợp cơ quan có trách nhiệm bồi thường không chịu giải quyết như ông Phái thì LTNBTCNN 2009 lại không đề cập. Đây là một lỗ hổng lớn gây thiệt thòi cho người bị thiệt hại. Vì vậy, tôi cho rằng LTNBTCNN (sửa đổi) phải tính tới tình huống này, đồng thời quy định các chế tài cụ thể để xử lý cá nhân, đơn vị cố tình né tránh giải quyết yêu cầu bồi thường thiệt hại của người dân. Luật sư ĐẶNG THÀNH TRÍ, Đoàn Luật sư TP.HCM Cục Bồi thường Nhà nước sẽ kiểm tra vụ việc Ngày 28-7, Cục Bồi thường Nhà nước (Bộ Tư pháp) đã làm việc với các cơ quan chức năng liên quan của tỉnh Khánh Hòa nhằm kiểm tra, rà soát việc giải quyết các vụ bồi thường oan, trong đó có vụ của ông Huỳnh Chiếm Phái. Ngày 7-8, trao đổi với phóng viên, một lãnh đạo Cục Bồi thường Nhà nước nói: “Chúng tôi có nghe phía Đoàn Luật sư tỉnh Khánh Hòa đề cập trường hợp này và đang thu thập hồ sơ để kiểm tra, đồng thời phục vụ việc đề xuất sửa đổi Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2009. Hiện nay, chúng tôi chưa nghe thông tin tòa đình chỉ giải quyết vụ án nhưng sẽ theo dõi việc giải quyết trường hợp này”. |
