Đến khi giành độc lập sau khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi, thời vua Lê Thánh Tông, vị anh quân bậc nhất của nước ta đã coi trọng ngày giỗ quốc tổ, bắt đầu cử quan đến chủ lễ, coi như ngày quốc lễ. Hồi ấy, lễ hội đền Hùng thường vào những ngày 11, 12 tháng 3 âm lịch.
Sang thời nhà Nguyễn đã chính thức lấy ngày mùng Mười tháng Ba là ngày giỗ quốc tổ Hùng Vương. Nên dân gian có câu ca: Dù ai đi ngược về xuôi/ Nhớ ngày giỗ Tổ mùng Mười tháng Ba.
Trên thế giới có một số nước như Trung Quốc có huyền thoại ông Bành Tổ, Nhật có huyền thoại Thái Dương Thần nữ... Song không có nước nào có ngày giỗ quốc tổ như ngày giỗ quốc tổ Hùng Vương ở Việt Nam.
Đó là truyền thống uống nước nhớ nguồn, chim có tổ người có tông, biết ơn sâu sắc các vua Hùng đã có công dựng nước và các bậc tiền nhân kiên cường chống giặc ngoại xâm giữ nước của toàn dân tộc. Đó cũng là tinh thần đại đoàn kết dân tộc, tình đồng bào, đồng bọc, anh em một nhà của dân tộc Việt Nam.
Nhớ ngày giỗ tổ như lời nhắc nhở mọi thế hệ con dân Việt Nam phải làm gì để xứng đáng là con cháu Lạc Hồng, để giang sơn này ngày càng hùng mạnh.
Người Nhật đã dựa vào Thần đạo mà đoàn kết dân tộc, chỗ dựa tinh thần từ thế kỷ XIX mà xây dựng đất nước hùng cường. Việt Nam cũng thế, sẽ nhờ quốc đạo thờ quốc tổ Hùng Vương mà xây dựng đất nước hùng cường sau bao nhiêu năm chiến tranh với nhiều đau thương, mất mát.
Từ năm 2007, nhà nước đã bắt đầu quyết định lấy ngày giỗ tổ làm ngày quốc lễ. Thế nhưng giới trẻ, đặc biệt là các bạn học sinh, sinh viên vẫn chưa được biết nhiều về ý nghĩa ngày giỗ tổ, chưa quan tâm nhiều đến lịch sử của ngày này. Ngày giỗ tổ là ngày mọi người phải nhớ cội nhớ nguồn. Thiết nghĩ, khi đã là quốc lễ thì trong các trường học nên có buổi nói chuyện về ngày quốc lễ. Để làm sao giới trẻ có thể hiểu được công lao của tiền nhân như trời bể. Để thế hệ trẻ phải ra sức giữ gìn bờ cõi, biên cương, một tấc không đi, một ly không dời.
Xin ghi ra đây bài hát nói như một niềm tưởng nhớ ngày quốc tổ Hùng Vương: Quốc đạo thờ Tiên tổ, Vũ trụ bao la Tiên tổ là Trời, Tiên tổ quốc gia: Hùng Vương quốc tổ ai ơi! Mỗi gia tộc đều thờ tiên tổ. Thờ quốc tổ khơi nguồn về cội, Kính anh hùng hộ quốc tý dân. Xây đình đền, nghi thức thờ cúng ở mỗi làng. Cùng triết lý sống của nhân dân hoàn chỉnh, Quốc đạo dành cho bách tính, không phân chia tôn giáo, sắc tộc, chính kiến nào. Việt Nam văn hiến tự hào!
TS sử học NGUYỄN NHÃ
