Chủ quyền qua bản đồ cổ Tây phương

Với phương tiện cá nhân hạn chế, tôi chỉ có thể sưu tầm hoặc tiếp cận được khoảng trên 100 bản đồ cổ của các tác giả thuộc nhiều quốc gia Tây phương thực hiện mà nội dung có phần diễn tả lãnh thổ và lãnh hải nước ta xưa. Đó là các tấm bản đồ rời và đa phần in trong các sách chuyên khoa địa lý cổ. Tôi phỏng đoán thực tế có hàng ngàn bản đồ cổ có nội dung tương tự chứ không phải ít. Tiếc rằng chúng ta chưa có điều kiện thu gom hoặc sao chép để làm tài liệu.

Đất nước ta hiện hình trên các bản đồ Tây phương mới từ đầu thế kỷ XVI, tức cùng thời với châu Mỹ - tân thế giới.

Tóme Pires viết sách Suma Oriental cho biết năm 1523 mới khám phá ra bờ biển nước Giao Chỉ. Năm 1525, Diogo Ribiero vẽ bản đồ nước ta với biển Đông và các quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa (Pracel rồi Paracel) (1). Các nhà hàng hải Bồ Đào Nha dùng người Mã Lai làm hướng đạo và thông ngôn khi đi tìm đường từ eo biển Malacca tới Trung Quốc qua Việt Nam. Do đó địa danh của ta được ghi lệch lạc bằng cả hai thứ tiếng Mã Lai và Bồ Đào Nha. Thí dụ Cù Lao Chàm thì ghi là Pulo Compello, Giao Chỉ thì ghi là Co Chi rồi tùy theo mỗi thứ tiếng mà ghi khác đi như Cau Chy, Ca Chi, Cochin, vv… Thấy bên Ấn Độ có thị trấn cùng tên Cochin nên họ bèn ghi đây là Cochin gần China, tức Cochinchina.

Hai quần đảo Hoàng Sa và Vạn Lý Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam(vòng tròn đỏ) được ghi rõ trên Đại Nam nhất thống toàn đồ năm 1839.

Địa danh Cochinchina chỉ toàn quốc Đại Việt trên các bản đồ cổ từ đầu đến cuối thế kỷ XVI. Từ cuối thế kỷ XVI đến cuối thế kỷ XIX, địa danh này chỉ Đàng Trong còn Đàng Ngoài thì được chỉ bằng địa danh Tumkin, Tonkin… (Đông Kinh). Dưới thời Pháp thuộc Cochinchine chỉ Nam Kỳ, Annam chỉ Trung Kỳ và Tonkin chỉ Bắc Kỳ. Ngày nay, ít còn ai quan tâm đến nguyên thủy của địa danh Cochinchine. Thậm chí có sách khảo cứu còn cho địa danh này là từ Cô Sinh hay Cô Chín xinh mà ra!

Trên các bản đồ cổ Tây phương, địa danh Cochinchine được ghi vào phần lãnh địa thay đổi về hành chính từng giai đoạn lịch sử như vừa trình bày. Điều đáng lưu ý là phần lãnh hải thì không có gì thay đổi: quần đảo Paracel (gồm cả Hoàng Sa và Trường Sa) vẫn ở giữa biển Đông và bờ biển Paracel (costa da Paracel) luôn được ghi ở khoảng đất liền Quảng Ngãi. Giữa quần đảo và bờ biển Paracel, nhiều bản đồ ghi là vịnh hay biển Cochinchine (tức thuộc Giao Chỉ). Đến thế kỷ XIX mới có những bản đồ bỏ tên biển Cochichine và ghi tắt là biển Chine (Mer de Chine, China sea). Không ngờ đến nay, sự ghi nhầm này sinh ra tác hại lớn.

Hầu hết các bản đồ cổ do người Tây phương vẽ từ thế kỷ XVI đều ghi quần đảo Paracel (gồm cả Hoàng Sa và Trường Sa) tương ứng với vị trí của Hoàng Sa và Vạn Lý Trường Sa trên Đại Nam nhất thống toàn đồ. Quần đảo ấy ở giữa biển Đông và bờ biển Paracel (costa da Paracel) luôn được ghi ở khoảng đất liền Quảng Ngãi (vòng tròn đỏ).

Diogo Ribeiro, năm 1529

Livro da Marinharia, năm 1560

Lưu trữ ở La Haye, Hà Lan, 1658

Tôi tin tưởng rằng với tinh thần ca dao truyền thống “thuận vợ thuận chồng, tát biển Đông cũng cạn”, dân tộc ta sẽ vượt qua mọi trở ngại để giữ vững chủ quyền trên “rừng vàng biển bạc” của Tổ quốc.

Nhà nghiên cứu NGUYỄN ĐÌNH ĐẦU

(1) P.Y. Maguin, Les Portugais sur les côtes du Việt Nam de du Campa.BEFEO. Paris, 1972, tr. 28