Nhưng đây là lần đầu tiên, 60 bức tranh do nhà sưu tập Nguyễn Mạnh Phúc giới thiệu tại triển lãm tranh Bùi Xuân Phái nhân kỷ niệm 20 năm ngày mất của cố họa sỹ đã hé mở một phần cuộc đời, sự nghiệp và thế giới tác phẩm của ông mà ít người biết đến. Một Bùi Xuân Phái khác qua các tác phẩm ký họa chân dung và minh họa sách báo.
Triển lãm lần này, ngoài những tác phẩm với cái sắc màu bàng bạc trong tranh phố cổ, cái tung tẩy trong tranh hề chèo, cái tinh tế trong tranh khỏa thân, còn có một mảng đề tài đặc sắc không kém của Bùi Xuân Phái. Đó là chân dung bạn bè, người thân của họa sỹ và tranh minh họa báo chí.
Gây ấn tượng nhất là những bức ký họa chân dung của ông bằng sơn dầu, mực tàu, bút chì trên giấy báo, trên bìa… đầy cá tính và độc đáo. Với cái nhìn hài hước, hóm hỉnh và trìu mến, thần thái của nhà nhiếp ảnh Trần Văn Lưu, của nhà văn, nhà biên kịch Lưu Quang Vũ, họa sỹ Mai Văn Hiến… được nghệ sỹ nắm bắt và lột tả sắc nét.
Bệnh nhân cùng phòng là bức ký họa nhỏ bằng bút chì nhưng có sức lay động lớn, được họa sỹ thực hiện trong thời gian điều trị bệnh, và một thời gian ngắn sau đó thì ông qua đời. Điều này cho thấy một góc khác của người nghệ sỹ. Vẽ với ông là hơi thở, là lẽ sống của người nghệ sĩ và vẽ để thỏa mãn khát vọng đi tìm cái đẹp để lại cho đời.
Cùng với tranh chân dung, những tác phẩm minh họa báo chí của cố họa sỹ cũng rất thú vị. Những nét vẽ phóng khoáng gần gũi với cái nhìn tinh tế và nhân hậu, họa sỹ đã lột tả được tính cách của nhân vật. Nét phác họa được thể hiện thuần tuý trên hai sắc độ đen trắng đơn giản thể hiện nhiều mảng khác nhau của cuộc sống.
Vì khả năng nắm bắt chắc cốt lõi câu chuyện cùng những chiêm nghiệm sống của mình, Bùi Xuân Phái đã diễn tả sinh động bằng hình ảnh những điều mà các nhà văn thể hiện qua con chữ. Và để có một minh họa hoàn chỉnh, ưng ý nhất, nghệ sỹ đã không ngại sửa chữa, chồng màu hoặc dán giấy thay thế. Do vậy người xem nhìn thấy ở đây không chỉ một bản vẽ duy nhất.
Ông Việt Chiến – người bạn của cố họa sĩ Bùi Xuân Phái kể lại, từ những năm 70, mê tài của bạn nên ông đã tỉ mỉ, cẩn trọng góp nhặt rất nhiều bản gốc và bản in tranh minh họa của Bùi Xuân Phái. Thế nên đã không ít lần Bùi Xuân Phái đã nói đùa với ông: “Cậu toàn chơi những cái vứt đi của mình”.
Sau gần 40 năm, nâng niu cất giữ những thứ mà Bùi Xuân Phái gọi là “vứt đi” ấy, ông Việt Chiến đã chuyển toàn bộ gia tài này cho nhà sưu tập Nguyễn Mạnh Phúc để chia sẻ lòng yêu mến đối với một tài năng của hội họa nước nhà. Phần lớn những minh họa được triển lãm lần này là các bản gốc và bản in cho các truyện ngắn tuần Báo Văn Nghệ.
Tuy triển lãm chỉ là một mảng nhỏ trong bộ sưu tập hơn 200 tác phẩm nhưng những bức tranh không vẽ về phố của Bùi Xuân Phái đã đem đến cho công chúng yêu mỹ thuật Thủ đô một góc nhìn khác về một danh họa gắn liền với một giai đoạn đỉnh cao của mỹ thuật Việt Nam.
Một Bùi Xuân Phái háo hức khám phá và say mê thể hiện những nét đẹp dung dị của cuộc sống thường ngày, một Bùi Xuân Phái miệt mài vẽ, vẽ không ngừng ngay cả trong cảnh cơ hàn, ngay cả khi phải tận dụng mọi chất liệu như vỏ bao thuốc lá, giấy báo...
Nhưng dù thiếu cả màu lẫn giấy thì tranh của ông vẫn thể hiện rõ tinh thần sáng tạo và tính nhân văn sâu sắc. Những ký họa, minh họa đó được ông coi như một nguồn sống để nuôi dưỡng tác phẩm. Vì thế có khi chỉ là vẽ “tận dụng” ngay trên vỏ bao thuốc lá nhưng Phố cổ Hà Nội vẫn là nét phố cổ kính rêu phong dưới ánh mắt nhìn hoài vọng.
Tại triển lãm, Thứ trưởng Bộ Văn hóa thể thao và Du lịch Lê Tiến Thọ chia sẻ: Ngày nay, dù nhiều người sao chép tranh của họa sỹ, đặc biệt là mảng tranh phố nhưng không ai bắt được cái thần của tranh bởi họ thiếu sự tôn kính, lòng yêu mến và một chút buồn trào dâng trên từng nét vẽ như Phố- Phái.
Triển lãm lần này là một cuộc hội ngộ “ôn cố tri tân” của bạn bè, người thân và những người yêu mến nghệ thuật Bùi Xuân Phái và cũng là một nén tâm nhang tưởng nhớ, tôn vinh một tài năng lớn, một nhân cách lớn trong nền hội họa Việt Nam. Triển lãm đang diễn ra tại Trung tâm văn hóa Hàn Quốc, Hà Nội.
XUÂN BÌNH - (Theo ANTĐ)
