Bùng phát băng nhóm tội phạm chưa thành niên

Mới đây, UBND TP.HCM, Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM đã tổ chức hội thảo Tệ nạn xã hội trên địa bàn TP.HCM. Tại cuộc hội thảo, các chuyên gia đều cảnh báo tội phạm người chưa thành niên đang có xu hướng tăng mạnh và diễn biến rất phức tạp.

Tăng về số vụ án và mức độ nguy hiểm

. Phóng viên: Năm 2006, thống kê số vụ phạm pháp chưa thành niên là 10.468, đến năm 2011 giảm còn 8.589 vụ. Vậy tại sao ông lại cho rằng xu hướng tội phạm vị thành niên đã đến mức báo động?

So sánh án khởi tố năm 2006 chỉ chiếm 27,1% thì đến năm 2009 tăng lên 32% và năm 2011 tăng đột biến 40%. Thực tế này cho thấy tội phạm chưa thành niên ngày càng diễn biến phức tạp. Nghĩa là cứ 10 vụ do người chưa thành niên gây ra thì khởi tố đến bốn vụ. Điều này cho thấy mức độ của các vụ việc càng nghiêm trọng, hậu quả ngày càng lớn hơn.

. Theo ông, tại sao người vị thành niên phạm tội tính chất ngày càng nghiêm trọng?

+ Nghiên cứu cho thấy ở lứa tuổi này nếu một mình thì thường không dám làm. Nhưng nhiều người sáp lại thì rất táo bạo và manh động. Trong tội phạm học gọi là động cơ gây án tỉ lệ thuận với số người tham gia. Đặc biệt tâm lý đám đông chi phối rất lớn đối tượng này. Ra đường nếu va quệt thì một đứa trẻ thường không dám làm gì nhưng nếu có ai đi cùng hoặc vài ba người thì chúng rất manh động.

Tuy nhiên, điều đáng sợ nhất ở đây chính là nguyên nhân phạm tội của đối tượng này không rõ ràng. Chỉ cần không trùng hợp về sở thích, hay bị bạn bè khích bác… có thể rút dao chém liền. Những mâu thuẫn rất đơn giản cũng dễ tạo thành những vụ thảm sát.

Nghĩ là làm, không cần biết hậu quả

. Ông nói thế có nghĩa là đối tượng nhỏ tuổi dễ… gây chuyện hơn?

+ Đúng vậy. Một lần tôi đang trên đường về nhà vào lúc trời khuya, có một chiếc xe máy chở ba thanh thiếu niên cởi trần, không đội mũ bảo hiểm. Chúng kè sát tôi một đoạn dài, lúc sau một tên hỏi: “Đua xe không?”. Tôi đang đeo khẩu trang nên vừa lắc đầu bảo không. Rồi tên cầm lái tiến thẳng áp sát vào mặt tôi và nói: “Mày tin tao uýnh chết mẹ mày không?”. Trong trường hợp này, nếu có sự kích thích trở lại hay bản thân người đi đường cũng là đối tượng chưa thành niên thì có thể trở thành vụ gây rối, gây thương tích, thậm chí là vụ giết người ngay.

Đối tượng vị thành niên hiện nay có xu hướng bạo lực cao. Trong khi đó, với những người trưởng thành, xuất phát từ mục đích, hình thành động cơ, trong quá trình đấu tranh cân nhắc… nói chung quá trình hình thành tội phạm cần thời gian rất dài. Chẳng hạn đang cần tiền nên nghĩ đến phải ăn trộm. Nhưng ăn trộm thì sợ bị bắt phải đi tù thì sẽ thế nào… Nhưng ở lứa tuổi vị thành niên thì nghĩ là làm mà không cần biết tới hậu quả.

. Nhưng do đâu mà ông nghĩ xu hướng hành vi phạm tội mang tính bạo lực ngày càng nhiều?

+ Khảo sát các hành vi phạm tội cụ thể do người chưa thành niên gây ra qua các năm như 2006, 2009 và 2011 cho thấy các loại tội phạm mang tính chất bạo lực như giết người, hiếp dâm, cưỡng dâm, cố ý gây thương tích, cướp, cướp giật tài sản, gây rối trật tự công cộng… ngày càng tăng. Sự gia tăng tính chất bạo lực trong hành vi phạm tội của người chưa thành niên không những tăng về số vụ án mà tăng về mức độ nguy hiểm. Nhiều vụ đối tượng chưa thành niên gây án một cách dã man, côn đồ, hung hãn, dùng nhiều hung khí nguy hiểm và có nhiều đối tượng băng nhóm tham gia.

Nạn nhân của… ly hôn

. Nhưng một đứa trẻ sinh ra không tự nhiên trở thành tội phạm, thưa ông?

+ Đúng thế, hầu hết các đối tượng gây ra các vụ án mang tính bạo lực đều là những người có những tổn thương về mặt tâm lý. Bản thân họ đã phải chịu sự thiệt thòi, mất mát như không được chăm sóc, giáo dục chu đáo ngay từ nhỏ. Thậm chí họ đã từng là nạn nhân của các hành vi bạo lực. Nhiều người chưa thành niên gây án một cách dã man, bệnh hoạn do sự rối loạn về tâm lý, sự lệch lạc về nhân cách. Những khuyết tật về tâm lý làm cho đối tượng hay bị kích thích bởi các hành vi bạo lực và mất kiểm soát dẫn đến “say máu” khi thực hiện tội phạm.

Điển hình như vụ Lê Tuấn Anh, sinh năm 1995, học sinh lớp 11 Trường THPT Quảng Xương III, Thanh Hóa. Người này đã giết và vứt xác nạn nhân xuống sông vào đêm 11-8-2012. Tuấn Anh từng là bạn học với em Ngọc nhưng bị cha mẹ bỏ rơi, sống lang thang và có nhiều hành vi lệch lạc như hay gây gổ đánh nhau, phá phách, trộm cắp vặt, thích rình mò phụ nữ tắm và lấy trộm đồ lót của họ. Động cơ gây án ngoài việc Tuấn Anh yêu em Ngọc nhưng không được Ngọc chấp nhận thì còn do bởi sự ảo tưởng về tâm lý của đối tượng. Tại cơ quan điều tra Công an tỉnh Thanh Hóa, Tuấn Anh đã khai: “Cháu cùng họ Lê với anh Lê Văn Luyện nên cháu phải làm việc gì đó giống với anh ấy”.

. Vậy lỗi nằm ở giáo dục gia đình, trường học hay xã hội?

+ Tổ chức SIDA từng có điều tra, nghiên cứu ở Việt Nam cho thấy lứa tuổi vị thành niên đang có xu hướng tiếp nhận thụ động các giá trị lệch chuẩn. Họ biết sai nhưng mặc kệ và mặc nhiên chấp nhận. Các yếu tố này được tạo từ môi trường, gia đình và xã hội.

. Cụ thể yếu tố gia đình đã tác động như thế nào đến các em, thưa ông?

+ Gia đình hiện đại hiện nay có cấu trúc khuyết. Nghĩa là xu hướng sống đơn thân nhiều, ly hôn nhiều… hay nói cách khác là gia đình không hoàn hảo ngày càng nhiều. Nên việc quan tâm chăm sóc con cái đối với nhiều gia đình không được như trước nữa. Đời sống hiện đại cũng chi phối nên đối tượng này không được chăm sóc chu đáo như xưa.

Tôi được biết hiện nay có nhiều học sinh đi học như là… học thuê. Nghĩa là con cái không muốn đi học nên bố mẹ phải trả vài trăm ngàn đồng mỗi tuần để thuyết phục con đi học. Thậm chí có những gia đình giàu có còn cho vài ba triệu đồng một tuần để con mình đến trường. Mới đây, chúng tôi có cuộc điều tra xã hội học ở các trường phổ thông xem các em có thích đi học không thì có một bộ phận các em nói là không biết. Thực tế không thích hoặc thích học là bình thường nhưng việc lệch lạc và mất phương hướng khi không biết thích hay không thích đi học mới là đáng ngại.

Tương tự, năm 2011 trong cuộc điều tra xã hội, chúng tôi được biết hiện nay nhiều học sinh cấp ba thích thuê nhà sống với bạn bè hơn là với gia đình. Một phòng trọ chưa đầy 8 m² nhưng 4-5 người ở. Đáng ngại là trai, gái ở lẫn lộn nhau, chúng sẵn sàng đổi bồ cho nhau. Ban ngày thì bỏ học ở nhà ngủ, ban đêm thì đi cà phê lên mạng, hay ra các ngã tư chơi… Một nhóm đối tượng này có lối sống buông thả, bầy đàn.

. Thế còn các yếu tố khách quan khác thì sao, thưa ông?

+ Nói chung, người chưa thành niên phạm tội chủ yếu là những người sống trong môi trường không lành mạnh, thường xuyên tiếp xúc và bị tiêm nhiễm bởi lối hành xử bạo lực ngay từ gia đình, từ bạn bè, phim ảnh, game trực tuyến. Ngoài ra còn phải kể đến các yếu tố như sự yếu kém của bộ máy nhà nước trong quản lý các hoạt động dịch vụ xã hội làm cho những tác động tiêu cực từ mạng Internet, các loại tệ nạn xã hội như ma túy, mại dâm đang thâm nhập sâu vào đời sống. Chính sự lỏng lẻo trong quản lý, sự thờ ơ không chủ động phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm và sự hời hợt trong công tác điều tra… dẫn đến sự lộng hành của nhiều đối tượng và băng nhóm trong thời gian qua.

YÊN TRANG thực hiện