Có nên lên dốc số nào, xuống dốc số đó ?​ (Bài 2)

Xuống dốc là xe bị rơi vào tình trạng chạy theo quán tính. Xe càng to, trọng lượng càng lớn, tốc độ chủ động (tốc độ của xe chạy khi ta đạp ga) của xe càng lớn thì quán tính của xe càng lớn. Chạy bằng số càng cao xuống dốc thì quán tính của xe cũng càng lớn.

Xuống đốc: Hạn chế dùng phanh

Xe chạy xuống dốc nhanh vượt ý muốn buộc ta phải phanh, phanh càng nhiều thì phanh càng nóng, càng chóng hỏng do má phanh bị mòn vẹt hoặc cháy đen bóng loáng. Có trường hợp do má phanh cũ mòn nhiều, chất lượng giảm đáng kể hoặc má phanh dán bị lỗi chế tạo, khi xe bị phanh gấp đã bong cả má phanh rơi ra ngoài. Do những lý do trên mà khi ta lái xe xuống dốc, lái xe nên giảm tối đa dùng phanh, chỉ phanh khi thật sự cần thiết. Nếu ít phanh thì xe sẽ chạy nhanh quá, vậy ta cũng phải biết sử dụng hộp số đúng kỹ thuật, việc này là hết sức cần thiết vì liên quan đến an toàn.

Xe xuống dốc nên hạn chế dùng phanh

Một số người nói rằng: Khi lên dốc bằng số nào thì khi xuống dốc cũng bằng số đó. Tôi không tán thành với ý kiến đó. Vì sao vậy? Thực tế cho thấy là rất ít con dốc có độ dốc khi lên và xuống giống nhau. Lại nữa: tình trạng mặt đường và đặc điểm địa lý, địa hình, cũng như thực tế tình trạng giao thông cũng khác nhau của hai bên dốc.

Nếu bạn nào đã từng đi miền núi nhiều thì sẽ dễ dàng thấy ngay điều đó, vì vậy nếu chỉ máy móc áp dụng kiểu “lên dốc bằng số nào thì xuống dốc bằng số đó” là không hợp lý, xa rời thực tế. Với cách đi cứng nhắc kỹ thuật như vậy làm mất đi tính thực tế và đẩy người lái vào những tình huống lúng túng khó xử.

Để xuống đèo, dốc an toàn, ta nên tùy độ dốc thực tế của con dốc, tình trạng địa lý, tình trạng địa hình, tình trạng tham gia giao thông mà quyết định sẽ để cần số ở vị nào. Tốc độ an toàn của xe khi xuống dốc là tốc độ mà người lái vẫn làm chủ được khi xuống dốc mà ít phải dùng phanh - xuống dốc bằng ga là chủ yếu. Xuống dốc bằng ga là khi xuống dốc ta vẫn chủ yếu đi bằng ga chứ không phải để xe chạy theo quán tính. Trên tất cả xe AT, ngoài các vị trí truyền thống còn có thêm các vị trí của cần số được đánh số, số lượng các vị trí số này phụ thuộc vào số lượng số của hộp số. Về cơ bản: Những vị trí được đánh dấu bằng số này (…4,3,2, L) chỉ dùng để phanh động cơ khi lái xe xuống dốc. Phanh động cơ là chức năng nhờ lực cản của động cơ để giảm bớt quán tính của xe khi xuống dốc.

Xuống dốc đúng kỹ thuật là: Lái thế nào mà xe vẫn chủ yếu chạy bằng sự điều khiển chân ga của người lái. Người lái đã có kinh nghiệm nhiều thì chỉ một lần gạt cần số đến vị trí được đánh dấu bằng số là được khi đã nhìn thấy con dốc, ít khi phải chuyển hai lần. Nếu khi gạt cần số xuống vị trí được đánh số mà chưa đủ lực phanh động cơ thì xe vẫn trôi theo quán tính vượt quá tốc độ mà người lái có thể làm chủ.

Nếu chuyển cần số đến số quá thấp thì xe chạy bị gằn, vòng tua lên cao. Đi như thế rất hại xe và làm cho người lái điều khiển xe không thể nào lả lướt được, lúc đó bạn nên đẩy cần số lên vị trí cao hơn. Nếu để cần số ở vị trí số quá cao thì xe sẽ chạy bằng quán tính quá lớn - phải phanh nhiều sẽ chóng hỏng phanh mà gây ra nguy hiểm, vì vậy phải nhanh chóng đệm phanh và chuyển cần số xuống số thấp hơn.

Khi để cần số ở vị trí phù hợp với từng con dốc, ta có thể lái xe xuống dốc an toàn và bay bướm, lả lướt ôm cua mà vẫn tuyệt đối an toàn, vẫn có thể làm chủ được tốc độ, vẫn có thể phanh lại khi cần, thậm chí dừng hẳn xe trong trường hợp cần thiết.

Để xe chạy bằng quán tính vượt quá tốc độ rồi mới phanh liên tục khi xuống dốc là việc làm sai kỹ thuật, đẩy người lái và hành khách trên xe vào tình trạng nguy hiểm. Nếu phanh động cơ ở vị trí số lớn quá, để xe chạy quá nhanh rồi mới giảm số (phanh động cơ) cũng sai kỹ thuật, vì khi xe đang chạy quá nhanh mà về số có thể làm xe khựng lại vì thế mà dễ toi hộp số. Đúng kỹ thuật là: Chỉ cần thấy dấu hiệu xe chạy theo quán tính quá lớn là phải ngay lập tức đệm phanh để giảm bớt tốc độ rồi nhanh chóng giảm số ngay - nhờ việc giảm số này mà xe được hãm bớt lại do lực cản của động cơ.

Xuống dốc gặp đường trơn, bùn đất

Khi lái xe xuống dốc mà gặp phải đường trơn, mặt đường có nhiều bùn đất thì bạn càng phải thận trọng cho dù xe của bạn có hiện đại đến đâu đi nữa. Gặp phải tình huống này, người lái nên cố gắng chạy xe ở tốc độ ổn định, không đánh lái gấp, không phanh gấp.

Hãy lái xe ở tốc độ thấp nhất có thể ngay từ khoảng cách đủ xa tới nơi đường trơn, bùn đất. Tránh “nước đến chân mới nhảy”, xe đến sát nơi có bùn rồi mới phanh gấp. Nếu đường có nhiều vũng bùn nước thì càng phải cẩn thận: Cố gắng lái xe tránh các vũng nước, vì ta không thể ngờ được dưới vũng nước sẽ là cái gì, là một hố sâu, hay là một cục đá to… Sẽ rất nguy hiểm khi lái xe qua một vũng nước ở tốc độ lớn, với tốc độ lớn xe dễ mất lái, mất cả phanh khi vượt qua vũng nước.

Nguy hiểm còn cao hơn rất nhiều nếu một bên bánh xe chạy trên nền đường cứng, còn bên kia chạy trên vũng nước - không hệ thống điện tử nào cứu được người lái khi chạy tốc độ cao, khi chính hệ thống điện tử cũng không còn làm việc được nữa. Nên bình tĩnh giảm tốc độ trước khi tiếp cận vũng nước, lái từ tốn qua mới là thượng sách. Các bạn hãy hình dung tình huống: Xe đang xuống đèo nhanh, gặp phải đám sạt đất từ núi xuống làm mặt đường đầy bùn nhão. Khi đang trên đám bùn, đột nhiên xuất hiện tình huống khẩn cấp phải tránh súc vật? Bạn sẽ xử lý thế nào? Phanh khẩn cấp để xe đánh võng quăng đuôi? Lái gấp để đổi hướng gấp? Với cả hai cách xử lý đó thì xe bay xuống vực là điều khó tránh, nếu không thì cũng phải cắm đầu vào vách núi… Phải chạy chậm từ xa các bạn ạ, chỉ ở tốc độ chậm ta mới có thể xử lý được bằng phanh và chuyển hướng của xe. Khi chạy trên bùn lầy thì phanh cũng phải nhấp nhả (dù có hệ thống phanh điện tử), lái cũng phải nhẹ nhàng, từ từ.

Tuyệt đối không được chuyển hướng xe đột ngột. Nếu xe là hai cầu mà không có chế độ tự động cài cầu thì người lái xe nên chủ động cài cầu khi chuẩn bị vào đường bùn trơn. Tuyệt đối không được lao xe nhanh để vượt qua vũng lầy.

Xe đang xuống dốc mà bị chết máy

Xe đang xuống dốc mà bị chết máy, hệ thống trợ lực phanh cũng teo luôn, khi đó phanh chân không còn ăn như lúc xe nổ máy nữa. Gặp phải trường hợp này người lái nên bình tĩnh phanh chân và kéo thêm phanh tay bổ trợ, cố gắng tìm cách lái xe tạt vào bên đường để dừng lại. Nếu cần thiết thì có thể phải hy sinh con xe thân yêu bằng cách gạt cần số xuống thấp hơn nữa (việc làm này có thể gây hư hỏng hộp số trầm trọng) hoặc bất đắc dĩ mà tạt đầu vào đâu đấy để xe bị đâm mà dừng lại.

Nếu dốc không nguy hiểm, không cao, không quanh co, xe cũng chỉ chạy do quán tính ở tốc độ chậm, an toàn có thể kiểm soát được bằng phanh thì ta có thể khởi động lại xe ngay khi xe đang trôi xuống dốc mà bị chết máy, khi đó bạn vẫn phải đạp phanh như tôi vừa nói ở trên và gạt cần số về vị trí N rồi cố gắng khởi động lại động cơ.

Việc làm này nói thì dài dòng nhưng phải được thực thi nhanh chóng để nhanh nhất có thể lấy lại tình thế an toàn. Khi xe chết máy thì hệ thống trợ lực phanh cũng mất luôn nên phanh sẽ không còn ăn nữa dù có kéo thêm phanh tay. Sở dĩ tôi nói phải gạt cần số về vị trí N vì chỉ ở vị trí N và P thì xe mới có thể khởi động nổ máy. Khi xe đang xuống dốc mà bạn gạt cần số về vị trí P là hành động tự sát, chết là khó thoát. Chỉ khi xe dừng hoàn toàn mới được phép gạt cần số về vị trí P. Như vậy chỉ có một sự lựa chọn duy nhất để có thể khởi động lại động cơ khi xe đang chạy là gạt cần số về vị trí N. Ở vị trí N xe sẽ trôi xuống dốc theo quán tính vì không còn có thể phanh động cơ nữa vì thế các thao tác mà tôi vừa nói phải làm thật nhanh.

Việc khởi động lại động cơ mà tôi vừa nêu trên chỉ được thực hiện khi xe đang chạy chậm do quán tính trên đường độ dốc ít, không nguy hiểm, không quanh co và có thể dùng phanh để hãm xe dừng hẳn mà thôi. Tuyệt đối không áp dụng cho trường hợp xe đang chạy với quán tính lớn khi xuống dốc, vì khi ta chuyển cần số về vị trí N để khởi động lại thì xe không còn được phanh động cơ nữa, như thế xe lại càng lao nhanh hơn. Các bạn, tuyệt đối không lạm dụng phương pháp khởi động lại động cơ khi xe đang xuống dốc mà bị chết máy. Tìm cách phanh và dừng xe mới là thượng sách, rồi sau đó ung dung khởi động lại động cơ. Tóm lại: Phương pháp khởi động lại động cơ khi xe đang chạy trên đường chỉ dành cho những người lái có bản lĩnh, có kinh nghiệm, nhuần nhuyễn thao tác kỹ thuật mà thôi, không bao giờ dành cho người mới lái.

Xe đang xuống dốc bị mất phanh

Đây có lẽ là trường hợp nan giải nhất. Khi gặp phải tình huống không may này, tài xế cần hết sức bình tĩnh để tìm cách giải quyết. Nhanh chóng quan sát xa phía trước để tìm đường cứu hộ. Ngay lập tức kéo phanh tay tối đa. Vẫn phải đạp chân phanh dù phanh không ăn nữa, việc làm này nhằm vớt vát nỗ lực có thể phanh nhỏ nhất và để kích hoạt hệ thống điện tử hỗ trợ phanh và ổn định cân băng điện tử.

Giữ nguyên số xe đang chạy, thậm chí còn phải về số thấp hơn nữa để tận dụng phanh động cơ. Không được tắt động cơ vì nếu tắt động cơ thì hệ thống điện tử hỗ trợ lái và phanh cũng không làm việc nữa, hệ thống cân bằng điện tử là rất quan trọng và nó chỉ làm việc khi động cơ làm việc. Hãm được xe trong tình huống này rồi lái dần vào vệ đường là điều may mắn hi hữu, nếu không hãm được thì phải tìm cách về số thấp hơn nữa (tuy biết rằng có thể làm hỏng hộp số nhưng tính mạng người là quan trọng hơn), nếu hết cách thì có lẽ phải hy sinh con xe, cho xe tạt vào đâu đấy để nhờ chướng ngại mà dừng được xe.
Trong bất kỳ tình huống nào xảy ra cũng đều cần đến sự bình tĩnh sáng suốt của người lái để nhanh chóng tìm ra lối thoát. Những lúc bị lâm vào tình huống nguy hiểm mới thấy hết được sự quan trọng của kỹ thuật lái xe. Có kỹ thuật cơ bản tốt nhưng còn phải thể hiện kỹ thuật đó thật nhuần nhuyễn mới được. Nếu chỉ nắm một mớ lý thuyết thì khi gặp nguy sẽ lúng túng chẳng biết xử lý ra sao.


Đừng bỏ lỡ

Video đang xem nhiều

Đọc thêm