"Thống kê tại nhiều vùng trên thế giới cho thấy ma túy tổng hợp (ATS) đang được sử dụng nhiều hơn cả heroin và cocaine. Tình hình sản xuất lậu và vận chuyển loại chất kích thích này đang diễn ra rộng khắp và là mối đe dọa hiện hữu tại Việt Nam”. Các chuyên gia nước ngoài hoạt động về lĩnh vực phòng chống HIV/AIDS đã nhận định như thế tại Hội thảo khoa học về các loại ma túy chất kích thích do Ủy ban Phòng chống AIDS TP.HCM tổ chức ngày 29-5.
Mối nguy hại từ ATS
Hiện nay, nhiều người hiểu ma túy với nghĩa đơn giản là thuốc phiện hay heroin và nhầm lẫn với ma túy tổng hợp. Thực chất, ma túy tổng hợp là một tập hợp nhiều chất kích thích khác nhau mà ta hay gọi là thuốc lắc. Thực tế, ma túy tổng hợp gây ra hệ lụy nguy hiểm không kém heroin nhưng do các chính sách, nghiên cứu, phương pháp điều trị chưa thật sự chú ý đến sự nguy hiểm của nó nên ít người hiểu biết đầy đủ về loại ma túy này.
Theo TS Nguyễn Thị Vân, Cục Phòng chống tệ nạn xã hội - Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội thì năm 2004, ATS chỉ được dân “bay” xếp hạng sau heroin, thuốc phiện thì hai năm sau, hồng phiến và thuốc lắc đã lên vị trí thứ nhì. Trong đó, chủ yếu giới trẻ con nhà giàu ở những thành phố lớn sử dụng vì thuốc lắc có giá khá cao (200-500 ngàn đồng/viên).
Ông Jason Eligh, Tổ chức Liên Hiệp Quốc phòng chống ma túy và tội phạm, cho rằng: “Hiện tình hình sử dụng ATS chưa căng thẳng tại Việt Nam nhưng tôi khẳng định nó sẽ tiếp tục gia tăng trong thời gian tới. Vì vậy, chúng ta phải tìm ra các biện pháp dự phòng, can thiệp điều trị trước khi nó kịp bùng phát”.
Đại diện Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (Bộ Công an), ông Lê Tiến Trung, đưa ra những con số: Năm 1999, cảnh sát thu giữ 50.000 viên ma túy tổng hợp. Năm 2008, con số này lên đến 200.000 viên. Ông Trung cho biết thuốc lắc có khả năng tạo ảo giác, gây hưng phấn, hứng tình khiến người sử dụng thích quan hệ tình dục tập thể, thác loạn. Mà hành vi này dẫn đến nguy cơ lây nhiễm HIV rất lớn.
Khi lực lượng công an triệt phá mạnh các tụ điểm ăn chơi ở nội thành thì dân “bay”, dân lắc chuyển ra ngoại ô. Có nhóm lắp dàn âm thanh để lắc trên ôtô từ Hà Nội về Hải Phòng, đến Sầm Sơn rồi ngược lại Hà Nội. Nhiều đối tượng khi đưa tới đồn, khóa tay vào ghế rồi mà vẫn giật, vẫn lắc.
Diễn biến phức tạp như thế nhưng theo ông Trung, một số văn bản pháp luật quy định về xử lý tội phạm mua bán, tàng trữ, vận chuyển, tổ chức, chứa chấp sử dụng ma túy tổng hợp còn bất cập. Chẳng hạn, quy định về giám định, chưa có hệ thống máy móc, chưa có mẫu chuẩn hàm lượng chất ma túy trong ATS. Đồng thời, chưa có cơ sở pháp lý truy tố người đứng ra tổ chức, chứa chấp việc sử dụng ATS tại các vũ trường, quán karaoke. Văn bản hướng dẫn thế nào là người nghiện ma túy tổng hợp. Đến nay vẫn chưa có cơ sở để truy tố người sử dụng chất ma túy tổng hợp.
Bắt, cấm: Chưa phải giải pháp tối ưu
Tuy nhiên, ông Mauro Guarinieri, cố vấn kỹ thuật cao cấp của tổ chức Future Group International, cho rằng: “Bắt người sử dụng ATS và cấm những vũ trường hoạt động chưa hẳn là giải pháp tối ưu. Cấm nhảy ở vũ trường thì họ nhảy tại nhà. Sau đó, tụ tập với nhóm sử dụng heroin. Điều này dẫn đến sự giao thoa giữa hai đường sử dụng. Thay vì uống, những người sử dụng ATS sẽ chuyển sang chích để tăng cảm giác”.
Ngoài ra, ông Mauro cũng cho rằng để người nghiện ATS tập trung chung với người nghiện heroin không phải là giải pháp tốt.
Theo ông, thay vì bắt giữ, cấm đoán, hãy lập ra chiến lược giảm tác hại cụ thể bằng cách khuyến khích họ sử dụng ít hơn, tạo ổn định cho họ về mặt tâm lý. Đồng thời, triển khai các biện pháp giảm tác hại như cung cấp bơm kim tiêm, bao cao su... cùng các hoạt động đồng đẳng, giáo dục về nguy cơ cho họ hiểu.
Kết thúc hội thảo, đại diện Chi cục Phòng chống tệ nạn xã hội TP.HCM kể chuyện về một người mẹ dẫn đứa con gái bị nghiện ATS đến trung tâm tham vấn. Đến nơi, cô bé vẫn còn lắc. Các bác sĩ không tài nào hội chẩn được, thế là bác sĩ mở nhạc để cô bé lắc cho đã, rồi sau đó chuyển sang loại nhạc êm dịu để cô bé thôi lắc.
Ông Jacka tỏ ra rất thích thú với cách giải quyết tình huống trên. Ông cho biết: “Trong điều kiện chưa có loại thuốc nào có thể chữa trị hay thay thế ATS thì phương pháp điều trị tâm lý và tìm cách giảm thiểu kích thích một cách từ từ vẫn là quan trọng nhất”.
YÊN THẢO
