. Thưa ông, lò phản ứng hạt nhân tạo ra điện theo quy trình thế nào?
+ PGS-TS CHÂU VĂN TẠO: Tôi sẽ nói đến quy trình cơ bản nhất. Bên trong lò phản ứng có lõi hạt nhân. Tại đây, quá trình phản ứng diễn ra tạo ra năng lượng nhiệt. Năng lượng nhiệt sẽ được nước làm lạnh (nước vòng một) đi qua hấp thụ. Nước vòng một (mang nhiệt) sẽ chảy qua khu vực làm lạnh. Tại đây, một dòng nước khác (nước vòng hai) sẽ làm lạnh nước vòng một, đồng thời hấp thu nhiệt và tạo ra hơi nước. Hơi nước thoát ra đẩy tua-bin quay và hình thành nên năng lượng điện. Nước lạnh ở bên ngoài liên tục được bơm vào nơi làm lạnh thay thế cho hơi nước bay lên.
Trường hợp lò phản ứng có nước vòng ba, hơi nước sau khi trở lại trạng thái nước sẽ được nước làm lạnh và đẩy trở lại vào khu vực làm lạnh. Quá trình các dòng nước ở vòng một và hai hoặc vòng ba (nếu có) lưu thông đều được cách ly lẫn nhau bằng ống dẫn kín và chỉ có thể trao đổi nhiệt cho nhau. Quy trình này diễn ra liên tục như chu kỳ kín.
Ngày 15-3, lực lượng phòng vệ Nhật chuẩn bị giải nhiễm ở khu vực nhà máy điện hạt nhân Fukushima số 1. Ảnh: AP/KYODO
Bà mẹ cố nói chuyện với con gái bị cách ly vì nghi nhiễm phóng xạ tại TP Nihonmatsu (tỉnh Fukushima) ngày 15-3. Ảnh: REUTERS
. Vậy phóng xạ sinh ra từ đâu và rò rỉ ra như thế nào?
+ Chất phóng xạ sinh ra từ lõi hạt nhân khi quá trình phản ứng diễn ra. Vì thế, dòng nước vòng một đi qua hấp thụ nhiệt ở lõi đồng thời mang theo phóng xạ. Nếu ống nước bị hở hay nứt, chất phóng xạ theo đó thoát ra bên ngoài. Lúc này có hai tình huống xảy ra. Thông thường lò phản ứng được bao quanh bởi thùng đựng làm bằng thép. Nếu chất phóng xạ thoát ra sẽ bị thùng đựng giữ lại. Trường hợp thùng đựng bị nứt, phóng xạ sẽ thoát ra ngoài. Tình huống thứ hai là cả ống dẫn nước vòng hai cũng bị nứt. Chất phóng xạ sẽ nhiễm vào nước vòng hai và theo đó thoát ra ngoài. Trường hợp lò phản ứng có nước vòng ba, mức độ an toàn tránh nhiễm xạ sẽ càng cao. Một trường hợp nữa là nếu lò phản ứng hoặc khu vực làm lạnh bị nổ, chất phóng xạ sẽ thoát ra ngoài dễ dàng.
. Trường hợp nào hiện tượng nổ xảy ra?
+ Nhiệt được sinh ra từ lõi tâm lò. Nếu nước vòng một không lưu thông để làm lạnh lõi hoặc quá trình làm lạnh nước vòng một bị trục trặc, không thể tránh khỏi nổ khi nhiệt độ ở lõi và nước không được hấp thụ. Trường hợp lò có ba vòng nước, nếu nước vòng ba không thể lưu thông làm lạnh nước vòng hai thì nước vòng một cũng không được hấp thụ nhiệt và xảy ra nổ.
. Trường hợp nào hiện tượng nổ sẽ mang theo chất phóng xạ nhiều nhất ra môi trường?
+ Hiện tượng nổ có thể xảy ra ngay lõi tâm lò hoặc ở khu vực làm lạnh khi nhiệt độ tăng lên quá cao. Hiện tượng nổ ở lõi tâm lò được coi là nguy hiểm nhất vì một khi lõi tâm lò bị nóng chảy cũng là lúc hiện tượng nổ xảy ra đẩy chất phóng xạ ra bên ngoài với lượng lớn nhất. Tùy thuộc vào sức nặng nhẹ của các chất mà sẽ được phát tán nhanh hay chậm. Thường các chất bốc lên cao và bị gió đẩy phát tán đi xa.
. Khi xảy ra sự cố không thể làm lạnh lõi, làm sao để tắt lò phản ứng?
+ Bên trên lõi hạt nhân có nhiều thanh điều khiển. Chỉ cần để thanh điều khiển rơi vào bên trong lõi, hút hết hạt neutron, lò sẽ tắt. Tuy nhiên, quá trình tắt lò cũng phải mất một thời gian làm lạnh cho đến khi lõi nguội.
QUỐC DŨNG thực hiện
