Đề xuất Luật Thuế tài sản Bộ Tài chính vừa đưa ra gây “bão dư luận” không vì là một sắc thuế mới mà còn vì những lý do, căn cứ có vẻ chưa thuyết phục. Đặc biệt, thay vì đánh thuế với căn nhà thứ hai như một số ý kiến nêu trước đó thì Bộ Tài chính lại đề xuất áp dụng với mọi chủ sở hữu nhà gồm căn hộ chung cư, đất ở, đất xây nhà chung cư, đất kinh doanh... có giá trị từ 700 triệu đồng với thuế suất là 0,4%.
Về vấn đề trên, TS Lưu Bích Hồ, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, Bộ KH&ĐT, cho là cần có sự cân nhắc…
Chưa rõ mục đích
. Phóng viên: Thưa ông, Luật Thuế tài sản có cần thiết trong giai đoạn hiện nay?
+ TS Lưu Bích Hồ (ảnh): Luật Thuế tài sản đã được đặt ra từ lâu theo chủ trương của Đảng và Nhà nước. Nay nếu xây dựng và triển khai được là hợp lý trong bối cảnh và điều kiện cụ thể tái cơ cấu nền kinh tế, tái cơ cấu ngân sách nhà nước, cải cách hệ thống thuế, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội và hội nhập quốc tế trong giai đoạn sắp tới.
. Bộ Tài chính nêu rất nhiều lý do như để khuyến khích tiết kiệm đất đai, ngăn chặn đầu cơ bất động sản (BĐS), phù hợp thông lệ quốc tế… Ông nhận định gì về những lý do này?
+ Những lý do đó là đúng nhưng với việc ngăn chặn đầu cơ BĐS thì tác dụng chưa nhiều hoặc chưa rõ rệt. bởi thị trường BĐS lành mạnh và minh bạch hay không chủ yếu tùy thuộc vào việc hình thành và quản lý giá theo cơ chế thị trường cùng với quản lý tốt việc mua bán, chuyển nhượng nhà đất.
Phù hợp thông lệ quốc tế cần được hiểu là có ở hầu hết các nước và là một loại sắc thuế quan trọng.
Còn việc áp dụng cụ thể như thế nào là tùy theo đặc điểm, điều kiện và chính sách của mỗi nước, không phải người ta thế nào thì mình cũng như vậy.
. Theo ông, nếu phải đánh thuế tài sản thì Việt Nam nên đánh thuế những loại tài sản nào? Bộ Tài chính đề xuất đánh thuế đất, nhà, còn các tài sản khác như du thuyền, máy bay, xe trên 1,5 tỉ đồng thì đang cân nhắc.
+ Theo tôi, hãy tạm đánh thuế đối với đất, nhà trước vì đây là đối tượng phổ biến. Tuy vậy, vấn đề quan trọng là giá trị, thuế suất, đối tượng, phương pháp... thế nào cho hợp lý cần tính toán. Bởi người dân đang phải đóng thuế, góp vào GDP tỉ lệ cao hơn khuyến cáo của Ngân hàng Thế giới rất nhiều.
Các tài sản khác như du thuyền, máy bay, xe trên 1,5 tỉ đồng thì sẽ nghiên cứu thực hiện sau vì các đối tượng này hầu hết đều của doanh nghiệp, tổ chức đã được các sắc thuế khác điều chỉnh.
. Dư luận có vẻ không đồng tình với ngưỡng giá trị phải chịu thuế tài sản đối với nhà là 700 triệu đồng. Bộ cũng đưa ra giá cơ sở suất xây dựng 7,3 triệu đồng/m2, tức căn nhà phải từ 100 m2 trở lên mới bị đánh thuế. Ông thấy có hợp lý không?
+ Có lẽ dư luận chưa rõ lắm cách tính giá trị của nhà như đã nêu trong dự thảo luật. Với giá trị 700 triệu đồng mà không phải tính theo giá thị trường thì loại nhà đó cũng đã đến 100 m2 và là nhà tốt rồi, cần được chịu thuế; còn phương án 2 là giá 1 tỉ đồng thì cũng có thể xem xét cân nhắc sau khi đã đánh giá đầy đủ diện những đối tượng có các loại nhà này.
Đề xuất đánh thuế căn nhà thứ nhất có giá trị từ 700 triệu đồng đang khiến dư luận không đồng tình. Ảnh: QUANG HUY
Nếu thấy ảnh hưởng nhiều đến thu nhập và mức sống chung của người có nhà 700 triệu đồng thì nên nâng lên thành 1 tỉ đồng. Cách tính giá như thế nào cần theo điều kiện thực tế, hợp lý và khả thi.
Còn thất thu thuế sẽ được giải quyết bởi những biện pháp khác trong việc chấn chỉnh và hiện đại hóa hệ thống hành thuế mà đây còn là một việc lớn, khó, phức tạp, chúng ta phải làm ngay, làm luôn, không chỉ sau khi có các luật thuế mới.
Dễ làm trước, khó làm sau
. Năm 2016, Bộ Tài chính đề xuất đánh thuế căn nhà thứ hai trở đi nhưng giờ lại nói đánh thuế căn nhà thứ hai trở đi là không công bằng. Ông có nghĩ là điều này sẽ tạo ra… công bằng?
+ Tôi cho rằng đề xuất này là hợp lý vì đánh thuế ngay từ căn nhà thứ nhất mới phổ biến cho mọi người và như vậy là công bằng. Còn với căn nhà thứ hai sẽ phải được xem xét sau khi đã hoàn thiện hệ thống quản lý nhà đất, quy định rõ tiêu chí và phân định rõ ràng. Có thể không dừng lại ở căn nhà thứ nhất nhưng sẽ tính sau theo tinh thần việc dễ làm trước, việc khó làm sau.
. Ông có nghĩ là đưa ra các sắc thuế là điều cần thiết để bù hụt thu ngân sách từ thuế? Liệu có cách nào khác không cần tăng thuế, đưa ra các sắc thuế mới mà vẫn bù được hụt thu?
+ Đúng vậy, đó là điều hiển nhiên vì thu ngân sách từ thuế đang trong chiều hướng giảm do giảm một số sắc thuế như thuế thu nhập doanh nghiệp, xuất, nhập khẩu… và nhất là bội chi ngân sách còn nặng và kéo dài, chủ yếu là do chi thường xuyên quá lớn và chậm cải thiện.
| Tháng 8-2017, Bộ Tài chính có báo cáo thực trạng thu tiền sử dụng đất, thuê đất, chính sách thuế liên quan đến đất đai và BĐS, trong đó có nhắc đến cần soạn thảo Luật Thuế tài sản. Tại báo cáo này, Bộ Tài chính cho hay Việt Nam có nhiều khoản thu liên quan đến BĐS, trong đó có chính sách thuế như thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, thuế sử dụng đất nông nghiệp, thuế thu nhập đối với chuyển nhượng BĐS, phí trước bạ. Tuy nhiên, các chính sách thuế này chưa đáp ứng được vai trò là một trong những nguồn thu ổn định cho ngân sách nhà nước (số thu thuế sử dụng đất chỉ chiếm 0,03% GDP và khoảng 0,15% tổng thu ngân sách). Trên thế giới, thuế tài sản là loại thuế ra đời rất sớm và nguồn thu từ thuế tài sản là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước (chiếm khoảng 2% tại các quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế OECD. Còn tại các nước đang phát triển, nguồn thu này chiếm khoảng 0,6% và khoảng 0,68% tại các quốc gia đang chuyển đổi). Một số quốc gia như Canada, Úc, Malaysia,... gần đây theo hướng đánh thuế đối với tài sản có giá trị lớn, mở rộng đối tượng thu thuế tài sản. Ngoài ra, thu nhập bình quân của Việt Nam liên tục tăng từ 2.200 USD năm 2016 và dự báo sẽ tăng lên 3.400 USD năm 2020. Dự kiến việc nắm giữ, sở hữu, đầu tư BĐS của người dân có xu hướng tăng lên... |
Việc cải thiện cán cân ngân sách, theo tôi cần hướng nhiều hơn vào giảm chi thường xuyên, khống chế được nợ công và chi trả nợ; và rất quan trọng là nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, hiệu quả đầu tư phát triển để có nguồn thu lớn hơn trong các sắc thuế đã có chứ không phải là nghĩ ra các loại thuế mới vì ta cũng nhiều loại thuế lắm rồi.
. Thưa ông, người dân luôn băn khoăn là tiền thuế ấy được dùng làm gì, đóng góp vào an sinh xã hội thế nào…
+ Điều này rất quan trọng và cần được đặc biệt nhấn mạnh. Thuế đất, nhà sinh ra chủ yếu là để góp phần phát triển kinh tế và cải thiện đời sống người dân, góp phần thực hiện công bằng xã hội tốt hơn chứ không phải để nuôi bộ máy nhà nước đã phình quá to nhưng chậm tinh giản.
Điều tôi vừa nói có lẽ sẽ còn kéo dài trong nhiều năm và đây mới là một lô cốt khó đột phá nhất.
| Các nước thu thuế tài sản như thế nào? - Tại Anh, thuế dành cho BĐS được chia làm hai loại, bao gồm thuế dành cho nhà thứ nhất và thuế dành cho nhà thứ hai trở đi. Với nhà thứ nhất, mức thuế tính lũy tiến năm bậc (0% - 2% - 5% - 10% - 12%) dựa trên giá trị nhà. BĐS có giá trị dưới 125.000 bảng Anh được miễn thuế. Bậc cao nhất là mức thuế 12% cho nhà ở trên 1,5 triệu bảng Anh. Đối với nhà thứ hai trở đi, mức thuế được chia làm sáu bậc (0% - 3% - 5% - 8% - 13% - 15%) cũng tùy vào giá trị nhà. Bậc thấp nhất là cho nhà dưới 40.000 bảng Anh, còn cao nhất là cho nhà trên 1,5 triệu bảng Anh. Mô hình chia bậc này cũng được áp dụng tại Singapore nhưng còn có khung bậc riêng cho BĐS thứ ba. Thuế BĐS thứ hai rất cao, thuế tài sản phụ trội áp dụng từ năm 2013 trên BĐS thứ hai lên đến 7% trên giá mua nhà và 10% đối với BĐS thứ ba. Trong trường hợp chủ sở hữu nhà cho thuê lại, họ sẽ phải đóng cả thuế tài sản lẫn thuế thu nhập. Tiền thuế được tính theo giá thị trường của BĐS và mức thuế lũy tiến theo từng khoản tăng giá trị của BĐS. Singapore chia mức thuế tài sản thành hai nhóm là tài sản chủ sở hữu không ở (NOOP) và tài sản chủ sở hữu có cư trú (OOP). Đạo luật thuế Singapore quy định tài sản không phải để ở (NRP) bị đánh thuế 10% giá trị hằng năm. Tại Thái Lan thì không có thuế tài sản cụ thể nhưng các BĐS được sử dụng vì mục đích thương mại sẽ phải chịu mức thuế 12,5% tổng giá trị thuê hằng năm (theo hợp đồng hoặc theo ước tính bằng giá thị trường). Người sở hữu nhà ở sẽ được miễn thuế nhà và đất đối với BĐS thứ nhất nhưng đến BĐS thứ hai thì không được mặc định miễn thuế. KIỆT ANH |
| Ý KIẾN Nên đánh thuế tài sản xa xỉ Trên thế giới đã áp dụng hình thức đánh thuế tài sản. Về lâu dài, Việt Nam cần đánh thuế này. Tuy nhiên, đánh thuế tài sản ở đối tượng nào, khung thuế ra sao cần tùy vào điều kiện đất nước mà áp dụng phù hợp. Nhiều ý kiến cho rằng người dân đang phải gánh rất nhiều loại thuế nhưng mỗi loại thuế có tính chất, mục đích khác nhau. Ở Việt Nam, trong chiến lược cải cách thuế có tính đến phương án xây dựng Luật Tài sản từ năm 2010 nhưng đến giờ mới đưa ra lấy ý kiến, nhưng cần phải xem xét kỹ phần đánh thuế nhà, đất. Một số quốc gia áp dụng đánh thuế giá trị tài sản nhưng cũng có quốc gia đánh thuế ở các tài sản có giá trị cao. Tôi cho rằng nếu đánh thuế tài sản cần ở một giá trị hợp lý, tập trung đánh thuế những tài sản xa xỉ. Về tỉ lệ thuế, theo tôi nên áp dụng tỉ lệ 0,3%, cùng với đó là cần xem lại đối tượng sử dụng đất phi nông nghiệp. Vì khi đã đóng thuế đất phi nông nghiệp mà lại đóng thêm thuế tài sản sẽ dẫn đến trùng thuế. Ngoài việc tăng thu ngân sách, việc áp dụng thuế tài sản còn mục đích kiểm soát thu nhập ở các tầng lớp dân cư, kiểm soát tham nhũng... Bà NGUYỄN THỊ CÚC, nguyên Phó Tổng Cần đảm bảo công bằng Bộ Tài chính cần chứng minh việc đánh thuế tài sản sẽ nhằm mục tiêu gì, tính khả thi ra sao. Thuế phải đảm bảo sự công bằng. Việt Nam là nước có thu nhập trung bình, có nên đánh thuế tài sản hay không là điều mà cơ quan quản lý nên cân nhắc thận trọng. Trong trường hợp nếu đề xuất này được thông qua, cơ quan soạn thảo cần tính toán áp thuế phải phù hợp với từng đối tượng dân cư. Chẳng hạn một người có ba căn hộ, giá trị mỗi căn dưới 700 triệu đồng và một người có căn hộ trị giá 2 tỉ đồng sẽ được tính thuế ra sao? Ngoài ra, khi mua nhà, người dân đã phải đóng rất nhiều loại thuế, bây giờ đánh thuế tài sản nữa, liệu người dân thu nhập thấp có chịu thấu không? Cơ quan soạn thảo phải phân loại đối tượng đóng thuế phù hợp với thực tế. TS NGÔ TRÍ LONG, chuyên gia kinh tế Thuế đã gần gấp đôi khuyến cáo của World Bank Bộ Tài chính cần tái cơ cấu ngân sách, trong đó giảm bội chi, giảm nợ công, thực hiện tiết kiệm, chống thất thu thuế, buôn lậu… là những giải pháp tối ưu thay vì chăm chăm đặt ra hàng loạt thứ thuế. Chúng ta không nên áp đặt lên người dân, người dân đang phải chịu nhiều loại thuế. Chưa kể họ đã phải vay ngân hàng để mua nhà, giờ lại bị đánh thuế nữa. Việt Nam có mức thu nhập trung bình thấp (2.200 USD/người) và Ngân hàng Thế giới đã khuyến cáo chỉ nên thu thuế khoảng 18% GDP để khoan sức dân, tái đầu tư nhưng hiện chúng ta đã thu thuế lên đến khoảng 32% GDP! Mặt khác, có sự mâu thuẫn là hiện nay kinh tế hộ gia đình đang chiếm 31%-33% GDP, trong khi đó kinh tế tư nhân có đăng ký theo Luật Doanh nghiệp chỉ chiếm khoảng 10%-11%. Vậy 33% GDP ấy nộp bao nhiêu vào ngân sách? Điều này không rõ. Có những tính toán cho thấy 33% GDP chỉ nộp 0,8%, vậy phần còn lại đi đâu? Bởi kinh tế hộ gia đình là kinh tế phi chính thức, cho đến nay vẫn nộp thuế khoán, không có biên lai, chứng từ. Các nguồn điều tra cho thấy những hộ này phải nộp rất nhiều chi phí cho phường và quận, vì thế cần phải xử lý các khoản thu này. Theo mối quan hệ giữa các mức thuế suất với mức thu ngân sách nhà nước, nếu Nhà nước không thu thuế thì sẽ không được đồng nào. Nhưng nếu thu đến 100% thuế thì không ai làm gì để thu. TS LÊ ĐĂNG DOANH, chuyên gia kinh tế Thuế tài sản này dùng làm gì? Chính sách thuế nhà, đất phải tuân thủ nguyên tắc hỗ trợ chính sách của Chính phủ là giúp người dân có nhà ở. Còn việc đánh thuế đi ngược lại với chủ trương trên là không hợp lý. Nguyên tắc thứ hai là phải có tính công bằng, người thu nhập thấp mua nhà để ở phải đóng thuế thấp hơn những người nhiều nhà, người kinh doanh bất động sản (BĐS). Ở Mỹ và nhiều nước phương Tây, thuế BĐS chỉ đánh trên giá trị đất chứ không đánh trên phần giá trị căn nhà hoặc tài sản trên đất. Họ cũng khuyến khích người dân mua nhà đầu tiên để ở bằng chính sách tiền dành để trả lãi vay mua nhà lần đầu sẽ được miễn thuế. Theo tôi, căn nhà là sự nỗ lực gom góp cả đời với người dân, đánh thuế lên tài sản này của họ cần có sự đồng thuận và cần công khai khoản thuế này dùng vào việc gì chứ không phải tận thu để bù thâm hụt ngân sách. Ông NGUYỄN TRÍ HIẾU, chuyên gia tài chính ngân hàng Dựa vào đâu để đưa ra ngưỡng chịu thuế? Việc áp dụng Luật Thuế tài sản sẽ ảnh hưởng nhiều nhất tới thị trường BĐS. Với cả hai phương án đưa ra, Bộ Tài chính phải giải thích thấu đáo vì diện áp dụng sẽ rất lớn. Nếu xem nhà ở là tiêu dùng, chịu thuế là đương nhiên vì liên quan đến đầu tư cơ sở hạ tầng và rất nhiều vấn đề khác. Nhưng xem nhà ở là nhu cầu thiết yếu, cần phải xem xét lại ngưỡng. Hơn nữa, nếu đánh thuế dựa trên giá nhà thì không ổn vì giá nhà biến động thường xuyên nên phải có tính toán định kỳ. Tính giá trị còn phải tính đến yếu tố giá trị tính theo suất đầu tư. Ví dụ, suất đầu tư của căn chung cư 1,135 tỉ đồng. Sau khi trừ đi 700 triệu đồng ngưỡng không chịu thuế, hằng năm người sở hữu phải nộp thuế tài sản cho phần dư ra hơn 400 triệu đồng. Phần đất để xây chung cư cũng phải tính thuế tài sản hằng năm, khoản thuế này sẽ được tính cho từng tổ chức, hộ gia đình, cá nhân sử dụng nhân với hệ số cụ thể. Đó là một gánh nặng. Nếu đặt ngưỡng chịu thuế thì phải lý giải dưới ngưỡng, trong ngưỡng và trên ngưỡng sẽ như thế nào. Dựa vào đâu để có ngưỡng đó… Bà Đỗ Thị Thu Hằng, Phó Giám đốc bộ phận nghiên cứu của sàn giao dịch Q.HUY - C. LUẬN - T. PHƯƠNG - Đ. TUYỀN ghi |
