Quan sát kỹ bảng điểm từng tỉnh một có thể nhận thấy một điểm chung: Chỉ số “chi phí gia nhập thị trường” đều tăng điểm (trừ Gia Lai giữ nguyên), chứ không như các chỉ số khác có tăng ở tỉnh này, giảm ở tỉnh kia. Đó là lần đầu tiên có một chỉ số tăng điểm độc đáo như vậy.
PCI 2012 vừa được công bố sáng qua, lại có một chỉ số độc đáo khác: chỉ số “Thiết chế pháp lý”. Có điều chỉ số này… giảm điểm đều ở các tỉnh (trừ Phú Yên, Bạc Liêu, Bắc Giang giữ nguyên) và điểm số rất thấp so với các chỉ số khác.
PCI được thể hiện dưới dạng biểu đồ tròn, trông như một chiếc bánh có điểm lồi, điểm lõm ở từng chỉ số. Ở PCI 2012, chiếc bánh này ở hầu hết các tỉnh đều hõm sâu một góc, ngay chỉ số “Thiết chế pháp lý”. Trong bảng phân tích, nhóm nghiên cứu đánh giá về chỉ số này rằng: DN giảm tin tưởng hệ thống pháp luật sẽ bảo vệ đất đai, tài sản, hợp đồng của mình. DN ngày càng ít tin tưởng rằng một cán bộ làm sai thì mình có thể đi khiếu nại. DN ít tin tưởng và ít sử dụng tòa án để giải quyết tranh chấp hợp đồng… Nói nôm na là DN ngày càng giảm lòng tin vào công lý.
Ở PCI 2010, chỉ số “Chi phí gia nhập thị trường” từng bị giảm điểm đều ở các tỉnh (trừ Cao Bằng, Đắk Lắk, Gia Lai, Quảng Ninh là giữ nguyên). Nhưng ở PCI 2011, chỉ số này tăng đều ở các tỉnh. Liệu cuộc chuyển biến ngoạn mục này có xảy ra với chỉ số “Thiết chế pháp lý” trong PCI năm 2013 hay không?
Sẽ rất khó! Bởi lẽ ở chỉ số “Chi phí gia nhập thị trường”, các cơ quan đăng ký kinh doanh chỉ cần thay đổi một nghị định, một thông tư nhằm cắt bớt thủ tục rườm rà, giảm thời gian cấp phép… là đã có thể “kích” chỉ số này lên ít nhiều (ví dụ cụ thể là tác động của Nghị định 43/2010 về đăng ký kinh doanh đến PCI 2011). Thế nhưng để “kích” lòng tin của DN vào công lý đâu phải chỉ một ngành, một lĩnh vực. Đặc biệt, khi mà việc thực thi công lý phụ thuộc rất nhiều vào con người, vào công chức, vào cán bộ xét xử chứ không chỉ nằm ở việc sửa đổi một nghị định, một thông tư.
Cho nên có lẽ DN sẽ tiếp tục thở dài mà nhìn vết hõm trên “chiếc bánh” PCI thêm nhiều năm nữa.
QUỲNH NHƯ
