BLTTHS 2015 bổ sung một đối tượng được quyền bào chữa là trợ giúp viên pháp lý trong trường hợp người bị buộc tội thuộc đối tượng được trợ giúp pháp lý theo Luật Trợ giúp pháp lý. Đó là người nghèo, người có công với cách mạng, người già từ đủ 60 tuổi trở lên sống cô đơn, không nơi nương tựa, người khuyết tật, người bị nhiễm chất độc hóa học, bị nhiễm HIV mà không có nơi nương tựa, trẻ em dưới 16 tuổi không có nơi nương tựa...
Tương tự BLTTHS 2003, BLTTHS 2015 quy định những người sau không được làm NBC: Người đã tiến hành tố tụng vụ án đó, người thân thích của người đã hoặc đang tiến hành tố tụng vụ án đó, người tham gia vụ án đó với tư cách là người làm chứng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch. Tuy nhiên, BLTTHS 2015 có bổ sung thêm bốn đối tượng không được làm NBC: Người dịch thuật; người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự; người đã bị kết án chưa được xóa án tích; người đang bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, cơ sở giáo dục bắt buộc.
BLTTHS 2003 quy định người bị tạm giữ, tạm giam, bị can, bị cáo hoặc người đại diện hợp pháp của họ có quyền mời NBC. BLTTHS bổ sung thêm là người thân thích của người bị buộc tội cũng có quyền mời NBC. Người thân thích gồm vợ, chồng, bố đẻ, mẹ đẻ, bố chồng, mẹ chồng, bố vợ, mẹ vợ, bố nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi, ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột, cụ nội, cụ ngoại, bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, cháu ruột.
Nếu như trong BLTTHS 2015, các quy định bổ sung về NBC nói trên đã khá rõ ràng thì điểm khác dưới đây của BLTTHS 2015 so với BLTTHS 2003 lại rất cần có hướng dẫn.
Cụ thể, BLTTHS 2003 quy định người đại diện hợp pháp của người bị tạm giữ, tạm giam, bị can, bị cáo có quyền mời NBC hoặc được làm NBC cho người bị buộc tội. BLTTHS 2015 đã bỏ hai chữ “hợp pháp”, chỉ quy định người đại diện của người bị buộc tội được quyền mời NBC.
Như vậy, người đại diện của người bị buộc tội theo luật mới được hiểu ra sao? Là người thân thích hay không thân thích? Đó có phải là người đại diện theo ủy quyền hoặc người đại diện hợp pháp của người bị buộc tội theo quy định của BLDS?
Cạnh đó, người này cần thực hiện những thủ tục gì, nộp cho cơ quan tố tụng các loại giấy tờ gì để chứng minh có tư cách đại diện cho người bị buộc tội?
BLTTHS 2015 chưa quy định rõ vấn đề này nên sẽ dẫn đến tình trạng nhận thức, áp dụng pháp luật khác nhau. Vì vậy, rất cần có hướng dẫn chính thức của cơ quan có thẩm quyền để đảm bảo quyền bào chữa của người đại diện và quyền được bào chữa của người bị buộc tội trong tố tụng hình sự.
