Tên khủng bố thứ 20

Trước ngày 11-9

Nhờ vụ án của Moussaoui, người Mỹ biết nhiều hơn về kế hoạch khủng bố đã dẫn đến buổi sáng 11-9 định mệnh. CIA đã thu thập những lời nói của các lãnh đạo và thành viên Al Qaeda và đưa vào tập hồ sơ mang tên “Thay cho lời khai”. Dù họ đóng vai trò quan trọng hơn Moussaoui trong ngày 11-9 nhưng không ai trong số họ ra trước tòa án Mỹ.

Bộ não của kế hoạch 11-9 là Khalid Sheikh Mohammed đã bị bắt giữ. Sheikh Mohammed khai hắn đến Afghanistan vào năm 1996 để thuyết phục Osama Bin Laden cung cấp tiền và người để cướp 10 chiếc máy bay nhắm vào 10 mục tiêu trên đất Mỹ.

Zacarias Moussaoui

Lúc đầu, Bin Laden từ chối. Sau khi tuyên chiến với Mỹ vào năm 1999, ông đổi ý và mời Sheikh Mohammed tới Afghanistan. Giữa năm 1999, Sheikh Mohammed thay đổi kế hoạch: Năm chiếc máy bay sẽ nhắm vào các mục tiêu ở bờ Đông và cho nổ năm chiếc máy bay khác bay đến châu Á. Bin Laden lại hủy bỏ kế hoạch những chiếc máy bay qua châu Á vì quá khó để thực hiện.

Đầu năm 2000, những không tặc được chọn đầu tiên đã có sẵn visa tới học ở một trường dạy lái máy bay tại San Diego, Hoa Kỳ. Họ được chỉ đạo phải hành động như những người Mỹ bình thường, kể cả đi dạo công viên,  thăm các đền thờ, gọi những cuộc điện thoại ngắn, giao tiếp và kinh doanh.

Khi những không tặc phi công được gửi tới miền Tây để đào tạo, 10 không tặc “cơ bắp” khác được huấn luyện tại trung tâm của Al Qaeda. Ở đây, họ được rèn luyện thể lực, cách đánh bom và khống chế người. Khi vào Mỹ, các không tặc “cơ bắp” này mới biết nhiệm vụ của mình là đâm máy bay vào các tòa nhà. Bin Laden quyết định nhắm vào tòa tháp đôi của Trung tâm Thương mại thế giới (WWC) và tòa nhà Quốc hội Mỹ.

Năm 2001, Zacarias Moussaoui đến trường học lái ở Minesota và không được xếp vào kế hoạch 11-9. Lúc ấy, thư ký của Sheikh Mohammed là Mohammed Atta đã xác định tám điểm tấn công được chia làm hai đợt. Phần lớn tin rằng tên không tặc thứ 20 Moussaoui được sắp xếp cho đợt tấn công thứ hai vào Chicago và miền Tây. Tuy nhiên,  Sheikh Mohammed đã hủy bỏ kế hoạch đó.

Bắt giữ Moussaoui

Tháng 2-2001, Moussaoui đến Mỹ. Sau khi nhận được tiền của Al Qaeda từ Đức, anh ta chuyển đến Minesota học lái máy bay thương mại. Giáo viên Clarence Prevost nghi ngờ tay học trò quốc tịch Pháp nhưng nói tiếng Pháp rất ít và trả lời rất mơ hồ về tiểu sử lẫn xuất xứ. Một người chưa từng có kinh nghiệm lái máy bay như Moussaoui lại trả đến 19.000 USD để học lái máy bay thương mại loại lớn.

Ngày 15-8, đồng nghiệp của Prevost gọi điện cho FBI để thông báo nghi ngờ về Moussaoui. Prevost nói: “Các anh có nhận ra sự nghiêm trọng? Người này muốn lái một chiếc 747. Một chiếc 747 chứa đầy nhiệt lượng có thể dùng như một thứ vũ khí”.

Báo chí nước ngoài phác họa phiên tòa xét xử Moussaoui

Hôm sau, nhân viên cảnh sát bắt giữ Moussaoui. Trong cuộc thẩm vấn, Moussaoui phủ định mọi nghi ngờ về khủng bố và nói rằng học lái máy bay là ý thích riêng của mình. Kiểm tra danh tính Moussaoui, FBI nhận ra anh ta có thể liên quan đến các tổ chức khủng bố và định trục xuất anh về Pháp.

Sáng 11-9, nhân viên FBI đang làm thủ tục trục xuất Moussaoui thì máy bay chuyến 11 của American Airlines đâm vào tòa nhà phía bắc của Trung tâm Thương mại thế giới lúc 8 giờ 48 phút. Mười lăm phút sau, máy bay thứ 175 của United Airlines đâm vào tòa nhà phía nam làm 2830 người chết. Ba mươi bốn phút sau, máy bay thứ 77 của American Airlines đâm vào tòa nhà Quốc hội làm 189 người chết. Cuối cùng, 10 giờ 3 phút, máy bay thứ 93 của United Airlines rơi xuống Pennsylvania làm tất cả hành khách thiệt mạng.

Thảm kịch 11-9 thúc đẩy văn phòng FBI tại Washington đẩy mạnh điều tra về Moussaoui. Họ phát hiện bản ghi chép bằng tay của Moussaoui về số điện thoại của thành viên Al Qaeda tại Đức, người đã chi trả tiền cho 19 không tặc kia.

Trước phiên tòa

Vụ án Moussaoui được xử ở Tòa án Liên bang sau thảm kịch 11-9 hai tháng. Bốn năm sau, Moussaoui mới được đến tòa án. Moussaoui cương quyết không xuất hiện. Bộ Tư pháp từ chối cho Moussaoui đối chất với các thủ lĩnh Al Qaeda bị bắt.

Vào tháng 4-2005, Moussaoui gửi thư nhận tội tới thẩm phán Brinkema, thừa nhận đã dối trá các nhân viên liên bang. Vấn đề còn lại chỉ là xét xử án nào, tội nhân sẽ sống hay chết? Thẩm phán Brinkema quyết định chia cuộc xét xử thành hai giai đoạn. Bồi thẩm đoàn sẽ quyết định xem sự dối trá của Moussaoui có gây hại cho nhiều người hay không. Nếu có, Moussaoui phải đối mặt với án tử hình.

Phiên tòa xử Moussaoui

Phiên tòa được mở vào 6-3-2006 ở Tòa án Alexandria, Virginia. Thẩm phán Brinkema nói rằng nếu Moussaoui không dối trá với các điều tra viên ở Minesota thì hàng ngàn mạng sống đã được cứu. Đồng ý với bà, nhiều người cho rằng tội lỗi của Moussaoui “cũng nhiều như những kẻ đã cướp máy bay”, rằng Moussaoui “đã quanh co dối trá để cho Al Qaeda tiến hành tội ác”.

Tuy nhiên, luật sư của Moussaoui do tòa án chỉ định, Edward J. MacMahon, cho rằng Moussaoui chỉ là một thành phần nhỏ trong kế hoạch lớn, không được Al Qaeda tin tưởng. “Mọi người không thể phán quyết anh ta vì ngày 11-9. Mọi người không thể đưa anh ta thế chỗ cho Osama Bin Laden, không thể biến anh ta thành kẻ giơ đầu chịu báng cho những gì chính phủ không làm được”, MacMahon nói.

Moussaoui tranh cãi với luật sư

Harry Samit, nhân viên FBI tại Minesota, cho rằng nếu Moussaoui thú nhận về mối liên hệ với Al Qaeda, ông đã có thể đào sâu về vai trò của anh ta trong Al Qaeda và quan hệ với Osama Bin Laden. Tuy vậy, cấp trên tại Washington đã từ chối cấp giấy phép điều tra. Không thể chắc rằng giấy phép này sẽ đến trước ngày 11-9 ngay cả nếu Moussaoui không nói dối. 

Phần bào chữa bắt đầu vào ngày 23-3. Các luật sư của bị cáo chứng minh rằng Moussaoui có dấu hiệu ngoại phạm. Anh ta không thể cung cấp thông tin để ngăn chặn vụ tấn công ngày 11-9. Tuy nhiên, Moussaoui lại khai đã đăng ký với kẻ đánh bom Richard Reid kế hoạch cướp máy bay để đâm vào Nhà Trắng. Moussaoui nói mình dối trá để các thành viên Al Qaeda có cơ hội thực hiện kế hoạch và anh ta biết Trung tâm Thương mại thế giới sẽ là mục tiêu tấn công. Cảnh tượng tòa tháp đôi bốc cháy là “tuyệt vời”.

Lời khai của Moussaoui khiến các luật sư bào chữa hết sức vất vả. Họ trưng ra các bản “thay cho lời khai” của các tên khủng bố bị bắt ở nước ngoài. Trong đó, Sheikh Mohammed khai rằng kế hoạch 11-9 chỉ hé lộ cho một vài lãnh đạo Al Qaeda mà chắc chắn không phải là Moussaoui. Lời khai khác từ kẻ lập kế hoạch di chuyển cho Al Qaeda và một người mà chính phủ nghi ngờ là “thành viên thứ 20” thật sự, cho thấy Moussaoui không nằm trong kế hoạch.

Cuộc tranh luận của bồi thẩm đoàn bắt đầu vào ngày 29-3. Sáu ngày sau, họ quay lại tòa án với phán quyết: Bị cáo đã chủ định dối trá với nhà điều tra, và chịu trách nhiệm về những cái chết ngày 11-9.

Tăng nặng hay giảm nhẹ?

Bồi thẩm đoàn phán quyết Moussaoui xứng với án tử hình. Giờ đây, anh ta phải đối mặt với các bằng chứng tăng nặng hay giảm nhẹ. Moussaoui thường giữ thái độ lạnh lùng,  cười khi nhìn thấy đoạn phim tòa tháp đôi bốc cháy. Ra khỏi tòa án, anh ta hát “Born in USA” (Sinh ra tại Mỹ) thành “Burn in USA” (Bị thiêu cháy tại Mỹ).

Trình bày tình tiết giảm nhẹ, các luật sư bào chữa kể về tuổi thơ sóng gió của Moussaoui. Anh ta từng bị giam giữ trong nhà của người cha thường xuyên đánh đập vợ con rồi bỏ đói họ. Moussaoui lớn lên với không khí chống đối Israel trong trường học và sự bắt nạt trong trại trẻ mồ côi vì nguồn gốc Maroc. Ngay cả gia đình bạn gái ở Anh quốc cũng từ chối anh ta.

Một nhà tâm lý học cho rằng Moussaoui có triệu chứng tâm thần phân liệt thể hoang tưởng. Thậm chí, Moussaoui một mực tin rằng Tổng thống Bush sẽ tha bổng anh ta về Anh. Cuộc tranh luận được khép lại vào ngày 26-4-2006.

Một bồi thẩm viên kiên quyết

Có 12 bồi thẩm viên tranh luận về phán quyết dành cho Moussaoui. Thẩm phán Brinkema cho họ 42 trang ghi chép của tòa án về 26 điểm tăng nặng và 23 điểm giảm nhẹ. Ngày 3-5, trưởng nhóm bồi thẩm đoàn đưa cho thẩm phán Brinkema bản phán quyết: “Bồi thẩm đoàn cho rằng không nên áp dụng án tử hình cho bị cáo”.

Moussaoui được sống. Mọi người trong phòng xử án hết sức ngạc nhiên. Cả Moussaoui cũng vậy. Vài ngày sau, Moussaoui được chuyển về nhà tù ở Florence, Colorado.

Bảy tình tiết giảm nhẹ được sự đồng tình của ít nhất ba thành viên bồi thẩm đoàn. Có 9 bồi thẩm viên đồng tình với “tuổi thơ không bình yên” và “cuộc sống gia đình thiếu vắng sự giáo dục, hướng dẫn về tình cảm cũng như kinh tế” của Moussaoui. Số ít hơn đồng tình rằng Moussaoui có vấn đề tâm thần. Chỉ có ba người đồng tình với tình tiết giảm nhẹ: “hiểu biết rất ít về kế hoạch 11-9”, “vai trò nhỏ, nếu có”.

Trả lời phỏng vấn, trưởng nhóm bồi thẩm đoàn nói Moussaoui đã bước rất gần đến án tử hình. Trong những cuộc bỏ phiếu kín, có một bồi thẩm viên kiên quyết kiên quyết giữ phiếu sống.

Nhà bình luận Charles Krauthammer ủng hộ quyết định của bồi thẩm đoàn. Tuy nhiên, ông cho rằng thật nực cười khi bồi thẩm đoàn nhận định “tuổi thơ bất hạnh” của Moussaoui là tình tiết giảm nhẹ: “Vâng, Moussaoui có một tuổi thơ vất vả. Tôi chắc rằng Pol Pot cũng chẳng có giường ngủ và hoa hồng”. Krauthammer viết Moussaoui đáng được sống vì án tử hình chỉ dành cho những kẻ tội lỗi đích thực.

Ngày 23-5-2006, thế giới được nghe một bình luận khác về vụ án Moussaoui. Trong một đoạn băng, Osama Bin Laden xác nhận rằng Moussaoui “không hề có liên hệ nào” đến vụ đánh máy bay 11-9. Lãnh đạo Al Qaeda nói: “Tôi chỉ tin tưởng vào 19 anh em trong cuộc tấn công và chịu trách nhiệm về họ. Thánh Allah ban phúc cho họ. Còn Moussaoui chỉ đến để học bay”.

Những tiếng hét, những giọt nước mắt và lời buộc tội đã đổ ra cho vụ xử án duy nhất liên quan đến cuộc tấn công ngày 11-9. Câu hỏi đặt ra là: Có đáng để chính phủ bỏ ra hàng triệu USD để xét xử một tên lái máy bay quèn của Al Qaeda? Chính phủ chưa bao giờ tử hình một phạm nhân vì những gì anh ta không làm. Tiếng gào thét của các nạn nhân trong tòa nhà WWC, đoạn băng được ghi lại trong chuyến bay bất hạnh, lời khai đau đớn của các nạn nhân và thân nhân họ có đem lại sự kết thúc hay chỉ chà xát vào vết thương không bao giờ lành?

Dù sao, phiên tòa cũng đã kết thúc.

LAN THẢO

(Nguyệt san Pháp Luật TP.HCM)