Báo Asahi Shimbun(Nhật) nhận định đây là bước tiến tích cực nhưng không có gì bảo đảm tránh được sự cố quân sự trong tương lai.
Báo ghi nhận trong các cuộc thảo luận ở cấp làm việc, hai bên đã nhất trí thiết lập đường dây nóng, quyết định tần số radio để máy bay, tàu thuyền hai nước sử dụng trong liên lạc và tổ chức họp hằng năm nhằm thảo luận về cơ chế liên lạc. Dù vậy, đến nay vẫn chưa rõ thời điểm đưa cơ chế liên lạc vào hoạt động là lúc nào. Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Akinori Eto chỉ nói hy vọng sẽ đạt được cơ chế liên lạc càng sớm càng tốt.
Quy tắc Đụng độ bất ngờ trên biển (các quy tắc ứng xử được nhất trí tại hội nghị hải quân Tây Thái Bình Dương hồi tháng 4) đã hướng dẫn cách xử lý khi có chạm trán bất ngờ trên biển và đặt định các quy chuẩn liên lạc để tránh va chạm. Ví dụ: Quy tắc này đã quy định tàu chiến các nước không được nhắm radar điều khiển hỏa lực vào nhau, sử dụng tiếng Anh khi liên lạc radio trong lúc có tàu bị nạn. Trên thực tế, hiện vẫn chưa có thỏa thuận nào tương tự giữa không quân các nước.
Một vấn đề gây khó khăn là mức độ mất lòng tin giữa hai nước quá lớn. Từ đó cho dù có áp dụng biện pháp liên lạc nào thì vẫn có khả năng yêu cầu của một trong hai bên sẽ bị phớt lờ.
Ví dụ điển hình là sự cố giữa tàu khu trục USS Cowpens của Mỹ đối đầu tàu sân bay Liêu Ninh của Trung Quốc trên vùng biển quốc tế ở biển Đông hồi tháng 12-2013. Hai bên đã liên lạc radio nhưng tàu Trung Quốc vẫn lướt ngang qua mũi tàu USS Cowpens khiến tàu USS Cowpens phải bẻ lái tránh va chạm.
Một vấn đề nữa chưa được làm rõ là hai bên chưa có thỏa thuận nào nêu rõ giới chức ở cấp nào sẽ sử dụng đường dây nóng này.
Tóm lại, để cơ chế liên lạc hàng hải có hiệu quả, báo Asahi Shimbunđề nghị Nhật và Trung Quốc cần thiết lập một mối quan hệ có thể bảo đảm được bên kia sẽ nhấc máy nghe khi có cuộc gọi từ đường dây nóng của bên này. Nguyên tư lệnh hạm đội phòng vệ Nhật Yoji Koda nhận định cơ chế liên lạc hàng hải có ý nghĩa vì sẽ giảm khả năng va chạm nguy hiểm. Dù vậy đây chưa phải là giải pháp cứu cánh. Ông khẳng định cách duy nhất ngăn chặn leo thang vẫn là nỗ lực ngoại giao.
DUY KHANG
