Không đạt thỏa thuận hạt nhân Iran

Ngày 24-11, Iran và nhóm P5+1 (Mỹ, Nga, Pháp, Anh, Trung Quốc và Đức) đã không đạt được thỏa thuận về chương trình hạt nhân sau bảy ngày đàm phán căng thẳng ở Vienna (Áo).

Đàm phán sẽ tiếp tục được nối lại vào tháng 12. AFP đưa tin các bên dự kiến đến ngày 1-3-2015 sẽ đạt được thỏa thuận chính trị và đến ngày 30-6-2015 sẽ hoàn tất thỏa thuận cùng các phụ lục.

Tham gia đàm phán ngoài Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif còn có Ngoại trưởng Mỹ John Kerry, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov, Ngoại trưởng Anh Philip Hammond, Ngoại trưởng Pháp Laurent Fabius, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và Ngoại trưởng Đức Frank-Walter Steinmeier.

Các nước P5+1 đòi Iran tiếp tục giảm khả năng làm giàu uranium trong khi Iran khẳng định chương trình hạt nhân của mình mang tính chất hòa bình nên đòi quyền sở hữu hạt nhân dân dụng và phương Tây phải dỡ bỏ cấm vận.

Cách đây một năm, vào ngày 24-11-2013 tại Genève (Thụy Sĩ), các nước P5+1 và Iran đã đạt được thỏa thuận mang tính lịch sử.

Thỏa thuận tạm thời mang tên “Chương trình Hành động phối hợp” có hiệu lực từ ngày 20-1 trong sáu tháng.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry và Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif trong cuộc họp kín song phương ở Vienna ngày 23-11. Ảnh: AP

Theo thỏa thuận tạm thời, Iran cam kết:

- Ngừng làm giàu uranium với hàm lượng hơn 5% và hủy quy trình kỹ thuật làm giàu hạt nhân hơn 5%. Vô hiệu hóa kho uranium đã làm giàu gần 20%.

- Không xây dựng nhà máy ly tâm mới và ngừng vận hành lò phản ứng ở nhà máy Arak (sản xuất plutonium). Không xây dựng nhà máy có thể chiết xuất plutonium từ nhiên liệu đã sử dụng.

- Cho phép các chuyên viên Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế đến khảo sát các nhà máy hạt nhân và cung cấp thông tin về lò phản ứng ở Arak.

Trong khi đó, các nước P5+1 cam kết:

- Giảm nhẹ lệnh cấm vận mang tính chất hạn chế, tạm thời, có mục tiêu tương đương 7 tỉ USD.

- Không áp đặt lệnh cấm vận mới trong sáu tháng nếu Iran tôn trọng cam kết.

- Ngừng một số biện pháp cấm vận về vàng và kim loại quý, xe máy, xuất khẩu hóa dầu của Iran. Cho phép một số hãng hàng không Iran sửa chữa.

- Giải ngân 4,2 tỉ USD bị phong tỏa trong các ngân hàng Mỹ.

Thỏa thuận này là một trong các sự kiện trọng đại từ khi Liên Xô (cũ) tan rã. 35 năm sau khi Cộng hòa Hồi giáo Iran ra đời năm 1979, Mỹ mà Iran gọi là “quỷ Satan” và Iran mà Mỹ gán cho từ “trục xấu” đã ngồi vào bàn đàm phán.

Tháng 7 vừa qua, thỏa thuận đã được gia hạn một lần. Trong tuần qua tại Vienna (Áo), các nước P5+1 và Iran đã bàn đến hai giải pháp: Một là nhất trí một thỏa thuận mới và hai là kéo dài thỏa thuận tạm thời đã ký. Tiếc rằng càng về cuối thời gian đàm phán, viễn ảnh đạt được thỏa thuận càng trở nên mong manh.

Nếu các bên không đạt được thỏa thuận mới và phải kéo dài thỏa thuận đã ký, nguy cơ chính trị đối với Tổng thống Obama và Tổng thống Iran Hassan Rohani (theo xu hướng ôn hòa) ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn. Họ đã từng bị các đối thủ chính trị trong nước chỉ trích tơi tả về thỏa thuận hạt nhân đã ký kết năm 2013.

Đảng Cộng hòa sẽ nắm quyền kiểm soát hai viện ở Mỹ từ đầu năm tới chắc chắn sẽ không tốt bụng để mở đường cho Tổng thống Obama đạt được thành công ngoại giao qua một thỏa thuận hạt nhân mới với Iran.

HOÀNG DUY