Trang tin BuzzFeed News (Mỹ) ngày 12-9 tiết lộ Tổng thống Nga Vladimir Putin hồi tháng 4 đã gửi đến Mỹ đề xuất khôi phục lại quan hệ đến mức hai nước đã có trước khi Nga can thiệp quân sự vào Ukraine và Syria. Quan hệ Mỹ và Nga xấu đi nhiều từ sau khi Nga sáp nhập Crimea từ Ukraine năm 2014 cũng như can thiệp quân sự vào Ukraine, ủng hộ chính phủ Syria.
Đề xuất này được một nhà ngoại giao Nga chuyển tới Bộ Ngoại giao Mỹ, kêu gọi bình thường ngay lập tức và toàn diện các kênh ngoại giao, quân sự và tình báo. Đề xuất cũng liệt kê chi tiết các bước hai nước cần làm đề sưởi ấm quan hệ. Theo đó, tiến trình sẽ bắt đầu từ việc một quan chức an ninh mạng hàng đầu của Nga tên là Anddrey Krurskikh gặp gỡ phía Mỹ để bàn về “thông tin an ninh”. Một tháng sau, hai nước sẽ tổ chức một số cuộc “tham vấn đặc biệt” bàn về các vấn đề đang diễn ra, trong đó có thỏa thuận hạt nhân Iran, Ukraine, Afghanistan, Triều Tiên.
Sau đó sẽ đến bước các quan chức an ninh quốc gia hàng đầu hai nước gặp nhau, về phía Mỹ sẽ có lãnh đạo CIA, FBI và Bộ Quốc phòng. Tiếp đó Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ có cuộc gặp. Đề xuất cũng nêu khả năng mở lại các kênh quân sự và ngoại giao mà Tổng thống tiền nhiệm Obama ra lệnh đóng băng.
Đại sứ Nga tại Mỹ không bình luận. Nhà Trắng không bác bỏ tính xác thực của đề xuất này.
Ông Putin (trái) từng gửi đến ông Trump đề xuất khôi phục quan hệ. Ảnh: GETTY IMAGES
BuzzFeed News dẫn ý kiến nhiều nhà quan sát cho rằng từ động thái trao đề xuất này cho Mỹ có thể thấy Nga đã đánh giá thấp sự tổn thương chính trị mà chính phủ Trump sẽ đối mặt nếu thực hiện kế hoạch cải thiện quan hệ. Quan hệ giữa chính phủ Trump với Nga hiện đang rất được chú ý khi nhiều ủy ban trong Quốc hội và công tố viên độc lập Robert Mueller đang điều tra Nga thông đồng với đội tranh cử ông Trump can thiệp bầu cử Mỹ 2016.
“Ông Putin dường như không hiểu rằng sức mạnh của ông Trump đã không còn như trước. Các cuộc điều tra của công tố viên đặc biệt và của Quốc hội đã bó tay ông Trump không được tự do như ông Putin” - theo chuyên gia về Nga Steven Pifer tại Viện Chính sách Brookings.
“Khi đưa đề xuất này, phía Nga tin tưởng ông Trump sẽ làm điều sẽ nói: Hòa hợp với ông Putin và bình thường quan hệ. Tại Nga, nếu ông Putin muốn làm gì, Quốc hội sẽ thuận theo, Bộ Quốc phòng sẽ thuận theo nhưng ở Mỹ thì không” - theo bà Stent, Giám đốc bộ phân nghiên cứu Á Âu tại ĐH Georgetown (Mỹ).
Mỹ quyết định trừng phạt Nga hồi tháng 8. Nga đáp lời bằng cách trục xuất 455 nhà ngoại giao Mỹ. Mỹ trả đũa bằng cách đóng cửa tổng lãnh sự quán Nga ở San Francisco và hai cơ sở ngoại giao ở New York và Washington. Đây là những điều mà Nga không hy vọng ăn mừng trong đêm ông Trump thắng cử tổng thống.
Tiếp xúc báo chí tại Trung Quốc tuần trước, ông Putin được hỏi liệu có thất vọng khi ông Trump không xúc tiến cải thiện quan hệ như tuyên bố lúc tranh cử. Lúc đó ông Putin hài hước: “Câu hỏi có vẻ ngây thơ quá. Ông ấy không phải là cô dâu của tôi và tôi cũng không phải là chú rể của ông ấy. Mỗi nước có quyền lợi riêng mình”.
Bất kể các thất vọng gần đây Nga vẫn chưa từ bỏ hy vọng bình thường quan hệ với Mỹ. Trong một cuộc phỏng vấn hai tuần trước, tân đại sứ Nga tại Mỹ Anatoly Antonov ám chỉ đề xuất này vẫn có hiệu lực, vẫn hy vọng có sự tương tác tích cực với Mỹ về các vấn đề song phương và quốc tế.
Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov trong một cuộc đối thoại kín về hạt nhân tại trụ sở LHQ ở Geneva (Thụy Sĩ) năm 2013. Ảnh: REUTERS
Thông tin về việc Tổng thống Putin đề xuất khôi phục quan hệ hai nước xuất hiện cùng ngày Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov sau cuộc gặp với người đồng cấp Mỹ Thomas Shannon tại thủ đô Helsinki của Phần Lan cho biết Nga không muốn leo thang căng thẳng với Mỹ trong vụ trả đũa ngoại giao hiện tại giữa hai nước.
Trái với các tuyên bố trước của Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov và cả Tổng thống Putin, ông Ryabkov ngày 12-9 cho biết Nga hiện không có kế hoạch cắt giảm thêm số nhân viên ngoại giao Mỹ ở Nga. Ngoại trưởng Mỹ Rex Tilleson cùng ngày cũng nói rằng vụ trả đũa ngoại giao này không nên leo thang thêm, hy vọng hai nước có thể bắt đầu cải thiện quan hệ.
