Bauxite: Xin ưu đãi để bớt lỗ?

Bộ Công Thương vừa có báo cáo giải trình gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội (TVQH) về hai dự án bauxite Tân Rai (Lâm Đồng) và Nhân Cơ (Đắk Nông). Trong đó, ngoài các số liệu cập nhật tình hình lỗ lãi, điều chỉnh tổng mức đầu tư, Bộ Công Thương tiếp tục đề xuất áp dụng một số chính sách ưu đãi cho hai dự án này.

Chấp nhận lỗ hàng ngàn tỉ đồng

Theo đó, Bộ đề xuất giảm phí môi trường 10 lần so với hiện hành, giảm thuế tài nguyên và điều chỉnh mức đền bù giải phóng mặt bằng.

Đây không phải là lần đầu các ưu đãi này được đưa ra. Trước đó, vào tháng 10-2013, Tập đoàn Than-Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) - chủ đầu tư dự án đã đề xuất với Bộ Tài chính và đã bị bộ này bác; thậm chí vào cuối năm 2013, chủ đầu tư còn có công văn gửi Thủ tướng xin giảm thuế, phí.

Điều đáng nói là theo tính toán, trong hai năm tới, dự án Tân Rai sẽ lỗ từ 176 đến 252 tỉ đồng và sẽ bắt đầu có lãi từ năm 2016 đến 2020 mức từ 9,3 tỉ đến 297 tỉ đồng. Còn dự án Nhân Cơ sẽ lỗ từ năm 2015 đến 2020 ở mức từ 237 tỉ đến 671 tỉ đồng.

Tuy nhiên, với những tính toán trên, Bộ Công Thương và Vinacomin vẫn khẳng định dự án sẽ đem lại hiệu quả. Bộ Công Thương cho biết với các khoản vay chính thức cho dự án, lãi vay phải trả trung bình hằng năm khoảng 600 tỉ đồng (2014-2015), chi phí lãi vay này đã được tính toán đưa vào giá thành sản phẩm tiêu thụ. Và Vinacomin đã có kế hoạch trả nợ hợp lý cho từng khoản vay của dự án.

 
Hồ chứa bùn đỏ của dự án bauxite Tây Nguyên.

Ngoài ra, Bộ Công Thương cho biết hiện Vinacomin đã ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm dài hạn với các đối tác Trung Quốc, Nhật Bản, Thụy Sĩ, Hàn Quốc ước tính gần 500.000 tấn alumin/năm. Năm 2014, Vinacomin đã đàm phán với các đối tác và chấp nhận bán giá 330 USD/tấn.  Điều này cho thấy việc tiêu thụ sản phẩm alumin của dự án là hiện thực và khả quan.

"Không nên ưu ái quá nhiều như thế!"

Ngoài những đề xuất ưu đãi lần này, trước đó chủ đầu tư đã được ưu đãi ít nhất năm loại thuế: Miễn, giảm tiền thuế đất, miễn thuế nhập khẩu thiết bị, tạo tài sản cố định, miễn thuế nhập khẩu chất trợ lắng cho sản xuất trong năm năm, giảm thuế nhập khẩu xút lỏng từ 20% xuống chỉ còn 3%, miễn thuế xuất khẩu alumin, ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp (DN). Mới đây nhất, Bộ Tài chính yêu cầu Tổng cục Hải quan miễn thuế nhập khẩu cho linh kiện, vật tư nhập khẩu lắp đặt đồng bộ với thiết bị tại dự án alumin Tân Rai. Theo tính toán, chủ đầu tư sẽ không phải đóng khoảng 100 tỉ đồng tiền thuế.

Lý giải về những đề xuất trên, ông Nguyễn Văn Biên, Phó Tổng Giám đốc Vinacomin, cho rằng các dự án này nằm ở vùng sâu, vùng xa, ngoài thực hiện chính sách theo quy định của Nhà nước, đây là sản phẩm kim loại màu nên cần có cơ chế kích thích phát triển.

Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, TS Nguyễn Thành Sơn, Giám đốc Ban Quản lý các dự án than Sông Hồng (Vinacomin), nêu quan điểm: “Vinacomin nói như thế là lý giải “cùn”. Chẳng lẽ cứ ở vùng sâu, vùng xa thì Vinacomin được quyền triển khai dự án bất chấp mọi quy định về môi trường? Còn gọi bauxite và alumin là sản phẩm “kim loại màu” là thiếu kiến thức. Bauxite thực chất là quặng nhôm - kim loại cơ bản chứ không phải là kim loại màu”.

Một điều được ông Sơn nhấn mạnh Vinacomin luôn luôn tìm cách đưa ra các phương án xin ưu đãi, trong khi họ cũng là DN như bao DN khác tham gia khai thác tài nguyên. Tài nguyên khoáng sản thuộc sở hữu toàn dân. Nhà nước giao nó cho các DN khai khoáng gần như cho không. Bởi trong cơ cấu giá thành sản phẩm của Vinacomin không hề có khoản mục “nguyên liệu chính” (giống như của các ngành sản xuất vật chất khác và thường chiếm ít nhất 30% giá thành). Nguyên liệu chính để làm ra alumin là quặng bauxie được giao không mất tiền mua.

“Điều tôi thấy ngạc nhiên là Vinacomin cứ “cò kè bớt một thêm hai” với ngân sách nhà nước, trong khi đó lại bỏ qua hàng trăm tỉ đồng tiền phạt nhà thầu vì chậm tiến độ” - ông Sơn nói.

TRÀ PHƯƠNG