Theo đó, Bộ yêu cầu các ban quản lý di tích ở cơ sở bố trí hợp lý nơi đặt hòm công đức, “mỗi di tích chỉ nên đặt một hòm công đức, hướng dẫn khách tham quan và người hành lễ không đặt tiền lễ, tiền công đức lên các bàn thờ hoặc gài tiền lẻ vào đồ lễ, tượng Phật làm ảnh hưởng đến sự tôn nghiêm của di tích”.
Theo quy định, chỉ thị không chứa đựng quy phạm pháp luật mang tính bắt buộc chung nữa. Hơn thế, từ ngữ mà cơ quản lý nhà nước sử dụng trong văn bản này cũng hết sức nhẹ nhàng, chỉ mang tính khuyến cáo nên xem ra nó chẳng có tác dụng gì với sự biến tướng của hiện tượng “kinh doanh thần thánh” hiện nay.
Trên thực tế, hòm công đức là nguồn thu quan trọng của các ban quản lý di tích cũng như các “nhà đầu tư” giấu mặt. Vì thế nhiều năm trở lại đây, sự phục dựng, mở mang lễ hội, đền chùa trở nên nhộn nhịp. Các dịch vụ “ăn theo” nhờ đó hoành hành, trong đó dễ thu nhất là đặt hòm công đức, bởi có ai đi chùa mà không thủ sẵn tiền!
Hơn thế, một số nơi thờ tự còn sử dụng nhiều chiêu tiếp thị để giành khách, nhất là thời điểm “cúng sao giải hạn” vào dịp rằm tháng Giêng hằng năm. Có những ngôi chùa có tiếng là thiêng, con nhang đệ tử đã được “phím” trước là phải đăng ký “giải hạn” từ khoảng… rằm tháng 7, bởi danh sách rất dài, sớm thì mới được làm vào rằm tháng Giêng. Lệ phí mỗi gia đình khoảng 100.000-300.000 đồng, ai bị “sao nặng” chiếu (như sao Thái Bạch, Kế Đô…) còn phải đốt “hình nhân thế mạng” với chi phí riêng. Ngoài ra, gia đình còn phải đóng thêm tiền lễ cả năm, tiền làm sớ, tiền “giọt dầu”, tiền thụ lộc cỗ chay... ngót triệu bạc!
Tín ngưỡng thực chất là niềm tin của con người bày tỏ thành kính với cổ nhân hoặc đấng siêu nhiên như Phật, chủ yếu là thành tâm chứ không thể trở thành thứ “dịch vụ” tiền trao cháo múc.
Nhưng thực tế, ở nhiều nơi nó đã bị một số người cố tình thương mại hóa và trở thành thứ dịch vụ hốt bạc, đặc biệt là dịp đầu xuân.
Vì thế việc nhà nước can thiệp là cần thiết, song cách nói như chỉ thị nói trên xem ra chẳng “xi-nhê” gì!
BẰNG LĨNH
