Thông tư 68/2024 của Bộ Tài chính vừa ban hành đã bổ sung quy định về “Giao dịch mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền khi đặt lệnh của nhà đầu tư nước ngoài tổ chức”.
Thông tư quy định, công ty chứng khoán thực hiện đánh giá rủi ro thanh toán của nhà đầu tư nước ngoài tổ chức để xác định mức tiền phải có khi đặt lệnh mua cổ phiếu (nếu có) theo thỏa thuận giữa công ty chứng khoán và nhà đầu tư nước ngoài tổ chức hoặc đại diện theo ủy quyền của nhà đầu tư nước ngoài tổ chức.
Trường hợp nhà đầu tư nước ngoài tổ chức không thanh toán đủ tiền cho giao dịch mua cổ phiếu, nghĩa vụ thanh toán giao dịch thiếu tiền được chuyển cho công ty chứng khoán nơi nhà đầu tư nước ngoài tổ chức đặt lệnh thông qua tài khoản tự doanh, ngoại trừ trường hợp quy định tại khoản 5 Điều này.
Đây là bước tiến rất quan trọng để gỡ “nút thắt” để đáp ứng các tiêu chuẩn nâng hạng thị trường thị trường chứng khoán theo tiêu chí của FTSE Russell.
Bước tiến quan trọng hướng đến nâng hạng thị trường
Nói về bước tiến mới này, từ góc độ của cơ quan quản lý nhà nước, ông Bùi Hoàng Hải, phó chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), nhấn mạnh: “Thông tư 68 là bước đầu tiên trong việc hướng tới mục tiêu nâng hạng, vì việc nâng hạng của thị trường chứng khoán không phụ thuộc vào các văn bản pháp quy mà phụ thuộc vào trải nghiệm của nhà đầu tư nước ngoài khi tham gia vào thị trường Việt Nam.
Do đó, hiệu quả triển khai còn phụ thuộc nhiều vào các công ty chứng khoán, tổ chức khác trong cung cấp dịch vụ, cũng như các tổ chức niêm yết, công ty đại chúng trong việc nâng cao chất lượng công bố thông tin, chất lượng quản trị công ty”
Từ góc độ doanh nghiệp niêm yết, đại diện của tập đoàn PAN cũng thể hiện quan điểm lạc quan về những tác động từ thông tư 68 đến thị trường chứng khoán và các doanh nghiệp trên hai sàn chứng khoán.
Ông Nguyễn Anh Tuấn - Giám đốc Tài chính Tập đoàn PAN cho rằng: “Điểm dễ thấy đó là khi dòng vốn ngoại vào nhiều hơn, cải thiện về thanh khoản khi khối lượng giao dịch tăng, làm cho việc mua bán cổ phiếu trở nên dễ dàng hơn. Sự tham gia mạnh mẽ của nhà đầu tư nước ngoài làm tăng nhu cầu mua cổ phiếu, dẫn đến cải thiện định giá và giá cổ phiếu và vốn hóa thị trường của doanh nghiệp được cải thiện”.
"Cũng từ đó, doanh nghiệp có thể tận dụng sự quan tâm của nhà đầu tư nước ngoài để phát hành thêm cổ phiếu hoặc trái phiếu, qua đó huy động vốn cho mở rộng kinh doanh và đầu tư vào các dự án mới", Giám đốc Tài chính tập đoàn PAN nhấn mạnh.
Ngoài ra các tác động rất quan trọng khác khi có sự tham gia mạnh mẽ của nhà đầu tư nước ngoài bao gồm: nâng cao tiêu chuẩn quản trị, tiếp cận công nghệ mới, đa dạng hóa cơ cấu cổ đông và nâng cao hình ảnh, uy tín của doanh nghiệp trên thị trường vốn, mở rộng cơ hội hợp tác quốc tế ở nhiều khía cạnh kinh doanh khác.
Tất nhiên những điểm tích cực trên sẽ đi kèm đồng thời với rủi ro liên quan tới biến động mạnh của thị trường, áp lực cạnh tranh hay các rủi ro liên quan tới tỷ giá, pháp lý…
Từ góc độ một doanh nghiệp lớn của ngành nông nghiệp, ông Tuấn tin rằng với nền sản xuất nông nghiệp còn lạc hậu tương đối so với thế giới, việc dòng vốn nước ngoài tham gia mạnh mẽ hơn tại Việt Nam sẽ giúp lĩnh vực nông nghiệp cải thiện được nhiều điểm yếu quan trọng bao gồm: công nghệ và phương thức sản xuất hiện đại, ví dụ như các phương thức tổ chức quản lý sản xuất quy mô lớn, ứng dụng công nghệ; cơ giới hóa hiện đại trong sản xuất (máy gieo, drone phun thuốc) và thu hoạch bảo quản – cho tới các ứng dụng, chuyển giao trong lĩnh vực giống cây trồng.
Đồng thời vốn ngoại vào nhiều hơn cũng giúp thu hút vốn đầu tư (trực tiếp và gián tiếp). Khi dòng vốn mạnh mẽ hơn, đa dạng hơn thì tạo cơ hội và điều kiện tốt hơn cho lĩnh vực nông nghiệp tiếp cận, huy động vốn để đầu tư mở rộng và nâng cao hiệu suất.
Sự phát triển bền vững của doanh nghiệp cũng sẽ được cải thiện, các nhà đầu tư nước ngoài có yêu cầu cao liên quan tới hoạt động phát triển bền vững về môi trường, xã hội và quản trị. Có vốn doanh nghiệp nước ngoài là rất quan trọng để nâng cao nhận thức và thực hành phát triển bền vững cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, khi đây là lĩnh vực sử dụng nhiều tài nguyên và phát thải CO2 lớn cũng như liên quan tới sinh kế và nhiều vấn đề an sinh xã hội.
Vốn ngoại có thể gia tăng thêm đến 30%
Các công ty chứng khoán là đối tượng chịu tác động trực tiếp từ việc thông tư 68 mới có hiệu lực. Không những phải gia tăng năng lực tài chính để có thể hỗ trợ cho nhà đầu tư ngoại trong trường hợp họ chưa có đủ tiền mà bản thân các công ty chứng khoán phải củng cố rất mạnh hoạt động thẩm định, đánh giá năng lực tài chính của nhà đầu tư tổ chức nước ngoài.
Ông Phạm Chiêu Văn - Trưởng phòng Giao dịch khối Khách hàng tổ chức, Chứng khoán Rồng Việt cho rằng việc ban hành thông tư 68 là hoàn toàn cần thiết bởi trước đây, nhà đầu tư nước ngoài thường gặp khó khăn trong hai trường hợp
Thứ nhất, do tính chất của việc chuyển tiền liên ngân hàng (wire transfer) từ quốc tế đến Việt Nam và việc hoán đổi ngoại tệ (currency exchange) cần thời gian.
Thứ hai, nhà đầu tư không được phép sử dụng dịch vụ ứng trước tiền bán với các giao dịch bán nên nhà đầu tư nước ngoài đối mặt với rủi ro lỡ mất cơ hội đầu tư vì nguồn tiền về không kịp, nhất là trong các giai đoạn thị trường biến động mạnh có thể "lướt sóng" để tối ưu hóa lợi nhuận. Việc quy định mới được ban hành sẽ góp phần tháo gỡ vướng mắc này và tăng cường hiệu quả đầu tư cho các nhà đầu tư là tổ chức nước ngoài.
Việc thay đổi quy định này sẽ giúp cho hoạt động đầu tư của các tổ chức nước ngoài được thuận tiện hơn. Ngoài ra nó cũng là một trong những điều kiện để nâng hạng cho thị trường Việt Nam.
"Nếu mọi thứ diễn ra thuận lợi và thị trường Việt Nam được nâng hạng, thị trường Việt Nam sẽ chào đón thêm các nhà đầu tư nước ngoài mới, và dòng vốn ngoại có thể gia tăng khoảng 30% trong tương lai, qua đó làm gia tăng đáng kể thanh khoản hàng ngày của thị trường", Trưởng phòng Giao dịch khối Khách hàng tổ chức, Chứng khoán Rồng Việt nhận định.
Nhận định về diễn biến tiếp theo sau khi “điểm nghẽn” quan trọng này được giải quyết, bà Nguyễn Hoài Thu, giám đốc khối đầu tư chứng khoán của VinaCapital, nói: Sau khi đã có quy định pháp lý và quy trình triển khai cho phép nhà đầu tư nước ngoài tổ chức mua chứng khoán mà không cần có sẵn 100% tiền mặt, FTSE Russell sẽ cần lấy ý kiến từ các nhà đầu tư nước ngoài đang đầu tư vào thị trường chứng khoán Việt Nam. Nếu không có trở ngại gì cho việc giao dịch của các NĐT, FTSE Russell mới có thể ra quyết định chính thức về việc nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.
Cũng theo chia sẻ của bà Thu, nhiều công ty chứng khoán đã chuẩn bị gần như sẵn sàng quy trình giao dịch cho nhà đầu tư nước ngoài tổ chức. Tuy nhiên, cần đảm bảo quy trình này được thực hiện trôi chảy trong thực tế, không có trục trặc hay ảnh hưởng gì đến giao dịch của các nhà đầu tư. Ngoài ra, các công ty chứng khoán cũng cần chuẩn bị đủ nguồn vốn đầy đủ để ứng vốn cho giao dịch của nhà đầu tư. Việc kiểm soát rủi ro đối với các công ty chứng khoán cũng rất quan trọng để tránh việc nhà đầu tư nước ngoài tổ chức mua chứng khoán nhưng sau đó không thanh toán được.
Công ty chứng khoán phải đảm bảo đủ tiền để thanh toán
Thông tư 68 nêu rõ, trường hợp nhà đầu tư nước ngoài tổ chức không thanh toán đủ tiền cho giao dịch mua cổ phiếu, nghĩa vụ thanh toán giao dịch thiếu tiền được chuyển cho công ty chứng khoán nơi nhà đầu tư nước ngoài tổ chức đặt lệnh thông qua tài khoản tự doanh. Công ty chứng khoán phải đảm bảo đủ tiền để thanh toán cho giao dịch và bị xử lý vi phạm theo quy định pháp luật và quy chế của trung tâm lưu ký (VSD) trong trường hợp không đảm bảo thực hiện nghĩa vụ quy định.
