TP.HCM: Án hành chính tăng đột biến

Tại TP.HCM, từ khi Luật Tố tụng hành chính có hiệu lực (1-7-2011) mở rộng điều kiện khởi kiện của người dân thì án hành chính tăng cao. Tại một số quận, huyện, án hành chính tăng đột biến, đặc biệt là ở những địa bàn có các dự án lớn liên quan đến việc bồi thường giải tỏa đất đai như quận 2, quận Bình Thạnh...

Theo TAND TP, trong năm qua, toàn ngành đã thụ lý 596 vụ án hành chính (tăng 63 vụ), giải quyết 361 vụ (đạt tỉ lệ gần 61%). Riêng ở quận 2, năm 2007 chỉ có vài vụ kiện hành chính thì nay chỉ trong vòng hai tháng (tháng 10 và 11-2011), tòa đã thụ lý đến 40 vụ kiện hành chính.

Bên bị kiện thiếu hợp tác, giá bồi thường lung tung…

TAND TP cho biết các khiếu kiện hành chính chủ yếu là khiếu kiện về quản lý đất đai trong trường hợp bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, tái định cư khi Nhà nước thu hồi, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Bên cạnh đó là các khiếu kiện về quyết định hành chính, hành vi hành chính trong việc áp mã thuế, truy thu thuế của cơ quan thuế, cơ quan hải quan...

Án nhiều, “đụng chạm” nhiều nên thẩm phán phải chịu nhiều áp lực. Một vướng mắc trong thực tiễn xét xử án hành chính là sự bất hợp tác từ phía bị kiện là cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương. Theo một thẩm phán, trong khi người dân kiện ra tòa rất công phu, thuê luật sư bào chữa, đưa ra nhiều chứng cứ tranh luận thì đáp lại, phía cơ quan chính quyền thường chỉ trả lời đơn giản là “hồ sơ đã rõ” và bảo lưu quan điểm...

Đối với vấn đề áp giá bồi thường đất đai cũng nảy sinh nhiều tranh chấp. Thẩm phán Phạm Thao (Chánh án TAND quận 2) cho rằng hiện pháp luật chưa có khung pháp lý thống nhất về bồi thường giải tỏa nên mỗi dự án là một phương án bồi thường, dẫn đến sự không công bằng trong từng dự án và trong tổng thể quá trình đền bù giải tỏa. Chưa kể, việc giao nhận đất, phê duyệt giá bồi thường, các dự án được thực hiện trong nhiều thời điểm nên có việc cơ quan chức năng phải vận dụng nhiều nghị định của Chính phủ để bồi thường giải phóng mặt bằng. Thực trạng ấy đã dẫn tới hệ quả là cùng một thửa đất nhưng có nhiều đơn vị giải tỏa nên có nhiều giá bồi thường khác nhau…

Án thương mại: Thỏa thuận chọn tòa được không?

Bên cạnh đó, một số vướng mắc trong việc giải quyết án kinh doanh, thương mại cũng đã được đưa ra mổ xẻ.

Theo Thẩm phán Nguyễn Công Phú, Phó Chánh tòa Kinh tế TAND TP.HCM, một khó khăn phổ biến mà các tòa thường gặp là việc xác định thẩm quyền giải quyết án kinh doanh thương mại do BLTTDS quy định không rõ. Từ đó phát sinh chuyện án bị đẩy qua đẩy lại làm việc giải quyết bị kéo dài, án bị hủy do các cấp tòa không thống nhất quan điểm.

Thẩm phán Phú đưa ra một ví dụ: Trong hợp đồng, các bên đương sự thỏa thuận nếu có tranh chấp sẽ do tòa án nơi có trụ sở của phía nguyên đơn giải quyết. Tuy nhiên, khi tòa tiếp nhận đơn kiện của một bên, trường hợp này đã phát sinh đến ba luồng quan điểm khác nhau về thẩm quyền.

Quan điểm thứ nhất nói tòa có thẩm quyền giải quyết vụ kiện là tòa được các bên lựa chọn trong hợp đồng, bất kể tòa cấp nào. Quan điểm thứ hai thì bảo đúng là các bên được lựa chọn tòa giải quyết tranh chấp trong hợp đồng nhưng phải phù hợp với quy định về phân cấp thẩm quyền của tòa, nếu không thỏa thuận lựa chọn tòa của các đương sự sẽ vô hiệu. Quan điểm thứ ba lại cho rằng tòa chỉ được chấp nhận thỏa thuận về việc lựa chọn tòa của các bên đương sự nếu thỏa thuận này có sau khi phát sinh tranh chấp, không chấp nhận thỏa thuận trong hợp đồng có trước tranh chấp.

PHƯƠNG LOAN - DƯƠNG HẰNG