Nghệ nhân Hà Thị Cầu (tên thật là Hà Thị Năm) sinh năm 1917, tại Ý Yên (Nam Định) trong một gia đình ba đời hát xẩm. Cha mất sớm, bà cùng mẹ về sinh sống tại thôn Quảng Phúc, xã Yên Phong, huyện Yên Mô, Ninh Bình.
Lên tám tuổi, bà đã bê chiếc thau đồng theo mẹ lê la khắp các chợ quê để hát xẩm kiếm sống. Sống tại Ninh Bình, hai mẹ con bà nương nhờ học hát tại nhà ông trùm xẩm Chánh Trương Mậu (khi đó là trưởng sáu gánh hát ở Ninh Bình). Sau đó bà trở thành vợ của ông trùm xẩm Chánh Trương Mậu. Trong sự nghiệp gắn bó với hát xẩm, nghệ nhân Hà Thị Cầu đã nhận được bằng khen (năm 1998) của Đài Tiếng nói Việt Nam và giải đặc biệt “Nghệ nhân hát chèo tỉnh Ninh Bình” trong Liên hoan Trích đoạn tuồng, chèo hay toàn quốc. Năm 2004, bà được Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam trao tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian và Nhà nước trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú. Năm 2008, bà nhận được giải thưởng Đào Tấn - giải thưởng cho những đóng góp trong việc gìn giữ vốn quý nghệ thuật dân tộc.
V.THỊNH
