Tháng 4/1980, ông đã quyết định dành 7 tỉ yên từ quỹ cá nhân thành lập Viện Matsushita về Điều hành và Quản trị (Matsushita Institute of Government and Management) với mục tiêu là tìm kiếm các ý tưởng cơ bản có khả năng đóng góp vào tiến bộ và phát triển của Nhật Bản trong thế kỷ XXI, đồng thời đào tạo ra các nhà lãnh đạo chiến lược có khả năng biến các ý tưởng đó thành hiện thực.
Matsushita Konosuke - Người sáng lập Viện Matsushita
Trong một căn phòng nhỏ nơi mà mùi hương trầm lan tỏa khắp nơi rất dễ chịu, 7 thanh niên Nhật Bản đang ngồi thiền, mặt đối mặt với bức tường và hoàn toàn tĩnh lặng, đến mức có thể nghe rõ tiếng chim non chiêm chiếp bên ngoài. Đó là giờ "Thiền tâm" - một phần trong chương trình huấn luyện học viên tại Viện Matsushita và học viên ở đây là những người được đào tạo để trở thành lãnh đạo tương lai của nước Nhật...
"Để trở thành một nhà lãnh đạo của Nhật, bạn cần hiểu rõ văn hóa và truyền thống đất nước". Đó là tiêu chí mà người sáng lập Viện Matsushita đã đặt ra từ những ngày đầu. Bởi nếu một vị lãnh đạo hiểu rõ sự vĩ đại của văn hóa đất nước, từ bản thân thấm nhuần sự vĩ đại ấy thì nhà lãnh đạo hẳn sẽ có đủ tầm vóc và khả năng tham gia nghị sự thế giới.
Giấc mơ "Thay đổi nước Nhật"
Từ cuối những năm 70 của thế kỷ trước, Matsushita Konosuke - người sáng lập Tập đoàn điện máy hàng đầu của Nhật Matsushita đã ấp ủ một giấc mơ về tương lai nước Nhật. Ông đã từng nói: "Theo tôi, quốc dân Nhật Bản chúng ta cùng nhau dệt nên ước mơ về tương lai của Nhật Bản là điều cần thiết. Để hướng tới thực hiện ước mơ đó, mọi người cùng hợp tâm hợp sức, tùy theo vị trí, cương vị mà sống hết mình là điều quan trọng. Điều này không có nghĩa là đưa từng người vào khung, quản thúc suy nghĩ và hành động mà ngược lại, làm thế nào để mỗi người tự do phát huy mạnh mẽ năng lực của mình. Để đưa nước Nhật của thế kỷ XXI trở thành đất nước như mong muốn, tôi muốn dệt ước mơ tương lai cùng các bạn, trên mỗi cương vị hãy cùng nhau hướng tới thực hiện ước mơ này".
Năm 1980, ông đứng ra thành lập trường tư thục kinh tế chính trị mang tên Viện Điều hành và Quản trị Matsushita. Viện Matsushita được Matsushita Konosuke thành lập không phải để quảng bá tủ lạnh, tivi, máy tính, đồ điện tử gia dụng với khắp thế giới, mà để giúp thanh niên Nhật nuôi mộng theo đuổi sự nghiệp chính trị. Những học viên tốt nghiệp học viện sẽ trở thành những chính khách, những vị lãnh đạo có thể phát huy ảnh hưởng trên vũ đài thế giới theo cách mà "người khổng lồ" Matsushita Konosuke hằng kỳ vọng.
Viện điều hành và quản trị Matsushita
Ngay từ khi ra đời, chính sách tuyển chọn các học viên của Viện đã rất chặt chẽ. Rất ít ứng cử viên vượt qua được những vòng tuyển chọn khắt khe để được theo học tại "lò đào tạo chính khách" này, và tất cả những người trúng tuyển chương trình "Thay đổi nước Nhật" đều cảm thấy hãnh diện và tự hào khi được đứng trong hàng ngũ học viên của học viện nổi tiếng này. Cho tới nay, Viện Matsushita mới chỉ cho "ra lò" khoảng hơn 200 người. Những người đủ tiêu chuẩn theo học tại đây được chuẩn bị đặc biệt tốt để theo đuổi sự nghiệp chính trị sau này. Tất cả bí quyết trong quá trình xây dựng và lèo lái Tập đoàn Panasonic Corporation đi đến thành công được Matsushita truyền lại cho các học viên, các nhà chính trị ưu tú trong tương lai.
Sau 30 năm hoạt động, đến nay Viện Matsushita đã trở thành một trong các trường được xếp hạng cao nhất tại Nhật, cùng với các đại học Tokyo và Keio. "Trường học của những nhà chiến lược" này được coi là sự lựa chọn hàng đầu cho những chính trị gia tương lai của nước Nhật.
Khi còn sống, người sáng lập Matsushita kể cả khi tuổi đã 80 vẫn thường tới thăm trường, trò chuyện cùng sinh viên. Ông từng nói: "Chính trị là điều hành thực sự. Một chính phủ thành công phải là một ví dụ tiêu biểu của khả năng điều hành".
Khổ luyện trở thành lãnh đạo
Bạn sẽ ngạc nhiên khi biết những yêu cầu đặt ra tại Viện Matsushita như: khả năng đi bộ 100km trong vòng 24 giờ, kiếm thuật hay trà đạo với sự thanh nhã đỉnh cao... Tất cả đều là những điều kiện cần có với một lãnh đạo hiện đại Nhật Bản.
Theo như Giám đốc đào tạo của Học viện, Kazuhiro Furuyama thì những giá trị văn hóa và truyền thống được đề cao trong chương trình đào tạo. Kendo (kiếm thuật Nhật Bản) và zazen (tọa thiền) góp phần bồi đắp cực kỳ tốt cho phẩm chất của những nhà lãnh đạo.
Mục tiêu của Viện là đào tạo nên những nhà lãnh đạo quả cảm, những người sẽ đấu tranh để đưa Nhật Bản tiến lên một vị trí cao hơn trong thế kỷ XXI và đưa những lý tưởng, niềm tin mạnh mẽ của họ vào thực tiễn. Bởi thế, chương trình đào tạo ở đây cũng vô cùng đặc biệt. Tất cả các học viên ở đây phải tuân thủ những chương trình đào tạo và rèn luyện "khổ hạnh" như các tu viện thời cổ, nhằm củng cố sức bền, sức mạnh tinh thần và tâm lý để trở thành những nhà lãnh đạo hiện đại của Nhật Bản trong tương lai.
Một ngày ở ngôi trường bắt đầu từ 5 giờ sáng. Các học viên của Viện Matsushita đã thức dậy, dọn dẹp làm vệ sinh rồi chạy bộ một vòng quanh khu vực gần bờ biển trước khi dùng bữa điểm tâm nhẹ theo truyền thống gồm có cơm và cá.
Giờ học thiền và kiếm thuật tại Học viện
Yutaka Kumagai, một người mới tốt nghiệp 34 tuổi cho biết, những bài học tại Học viện đã tôi luyện anh theo đuổi chiến dịch tranh cử, giành một ghế trong bầu cử Thượng viện. "Những gì tôi đã học ở Matsushita ảnh hưởng tới toàn bộ hoạt động chính trị của tôi và định hình những khát vọng của tôi", giọng anh khàn đặc sau một ngày diễn thuyết, phát biểu và hô hào cử tri. "Tọa thiền, kiếm thuật, trà đạo truyền thống của Nhật đã giúp ích trong việc hình thành tính kỷ luật, khả năng kiểm soát và đức hạnh con người".
Kumagai bắt đầu theo đuổi sự nghiệp chính trị sau khi trải qua thực tế bong bóng kinh tế Nhật những năm 90 thế kỷ trước, giờ đây đang theo đuổi một vị trí trong Quốc hội với cam kết sẽ hồi sinh thành phố quê hương Sendai của mình. "Những gì cần thiết trong hoạt động chính trị là khái niệm đức hạnh. Ngày nay, mọi người mất lòng tin vào chính trị vì những chính khách buông ra những tuyên bố cẩu thả". Vị chính khách trẻ cho rằng, các bài rèn luyện như thức giấc từ 5 giờ sáng, đi bộ 100km/ngày đã hun đúc nên sự thận trọng, lòng trắc ẩn và tính tương trợ.
Chính khách tiềm năng không "gia thế"
Các chuyên gia cho rằng Nhật Bản nên có các biện pháp để quy tụ được nhiều hơn những con người xuất sắc nhất về chính trị. Tất nhiên, không phải chỉ những ngôi trường như Viện Điều hành và Quản trị Matsushita có thể khắc phục được tình trạng thiếu những người lãnh đạo xuất chúng.
Có điều một thực tế là trong đời sống chính trị Nhật Bản dường như là tục "cha truyền con nối" vẫn không ngừng phát triển. Hầu hết các chính khách Nhật vẫn nằm trong "chân rết" của những gia đình có tầm ảnh hưởng lớn với chính trường. Chẳng hạn Shinzo Abe là cháu trai của một cựu Thủ tướng Nhật. Vị kế nhiệm của ông, Yasuo Fukuda, cũng là con trai của một cựu lãnh đạo cao cấp Nhật Bản. Cựu thủ tướng Taro Aso cũng là cháu của một cựu thủ tướng Nhật khác. Ông này từng bị dư luận chỉ trích rất nặng nề khi đưa quá nhiều con cháu của những gia đình truyền thống vào các vị trí chủ chốt trong nội các chính phủ.
Những người đứng về phía "truyền thống" thì cho rằng việc này là có những ưu điểm của nó. Tuy vậy, cử tri Nhật đang có xu hướng ngày càng thiếu lòng tin vào xu hướng này khi chứng kiến cả một chuỗi những chính khách đáng thất vọng nhưng vẫn nghị sự chính trường chỉ nhờ tấm phả hệ gia đình tuyệt vời. Họ lo ngại và đề xuất về việc những gia đình có truyền thống và tầm ảnh hưởng chính trị nên ngừng việc thâu tóm quyền lực về mình bởi điều đó đã dập tắt cơ hội của biết bao nhà lãnh đạo tiềm năng nhưng không có gia thế. Họ tin rằng, sự thay đổi thật sự sẽ đến khi người dân được tham gia nhiều hơn vào công việc chính trị.
Tại Học viện Matsushita, đa số các học viên không có bất kỳ một quan hệ huyết thống chính trị nào. Họ được đào tạo để có thể tự đi lên bằng đôi chân của mình, và dành hầu hết thời gian trong chương trình học 3 năm tại đây để nghiên cứu, rèn luyện những kỹ năng giúp họ hiện thực hóa ước mơ về chính trị. Người ta kỳ vọng những khóa huấn luyện như thế có thể bổ sung vào sự thiếu hụt của những nhà lãnh đạo của nước Nhật trong tình cảnh đất nước đang gấp rút cần những điều luật mới, có hiệu quả để có thể giải quyết được tình trạnh suy thoái và làm tăng sức nặng của Nhật lên trong quan hệ ngoại giao quốc tế.
Những học viên xuất sắc
Hơn 100 trong tổng số 242 học sinh đã tốt nghiệp của Học viện giờ đây có mặt trong chính trường Nhật Bản, trong đó có Noda - Bộ trưởng Tài chính, người có sứ mệnh chèo lái con thuyền tài chính của Nhật đang tròng trành trong bối cảnh thế giới vừa thoát khỏi khủng hoảng, đồng thời giảm bớt gánh nặng nợ nần vào loại lớn nhất trong thế giới công nghiệp của nước này.
Những học viên nổi bật khác còn là Bộ trưởng Giao thông Seiji Maehara; một trong những tiếng nói chủ chốt của đảng Dân chủ, Yukio Hatoyama và nhân vật gây nhiều tranh cãi Ichiro Ozawa. Bộ trưởng Thông tin nội địa Kazuhiro Haraguchi, nghị sĩ Shinji Tarutoko, người thất bại trước đương kim Thủ tướng Naoto Kan trong cuộc đua gần đây cũng đều kinh qua Học viện tư nhân rất nổi tiếng này.
Trong số các học viên còn có rất nhiều thị trưởng hay thống đốc, như người đứng đầu Kanagawa - khu vực lớn thứ hai Nhật Bản sau Tokyo và một số có chân trong Thượng viện và Hạ viện. Gần 70 trong số các nam sinh là chính khách, trong đó có hai người phục vụ cho Phủ thủ tướng và một người khác trong một thời gian ngắn làm lãnh đạo phe đối lập. Việc gia tăng sự hiện diện của họ có thể phản ánh thay đổi lớn trong nền chính trị Nhật Bản, trước nay vẫn thường phổ biến là các chính khách thế hệ thứ hai, thứ ba hay tốt nghiệp từ các trường cao cấp như Đại học Tokyo.
Ở đất nước mà sự kế thừa luôn hiện diện trong các cuộc bầu cử, hầu hết học viên của Viện Matsushita đều là "người ngoài" trong tiến trình chính trị. Họ không có nền tảng thông thường như các chính khách Nhật khác, không là con của các thành viên nghị viện, cũng không phải là quan chức trong các bộ có tiếng nắm giữ trọng trách trên chính trường. Họ đại diện cho sự tươi mới của những nhà cải cách chính trị đất nước, và như một số nhà phân tích, họ thực sự là "mối thách thức" với tổ chức chính trị xưa cũ tồn tại lâu đời ở xứ hoa anh đào.
Như nhận định của Tsuneo Watanabe, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược quốc tế ở Washington thì: "Ắt một ngày nào đó, học viên Matsushita sẽ thực sự điều hành nước Nhật".
Theo Ngọc Mai (ANTG)
