PGS-TS Mai Thành Phụng, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, cho biết việc xây dựng thương hiệu gạo xuất khẩu mới chỉ mang tính tự phát của từng doanh nghiệp (DN). Nói cách khác, chúng ta đang xây dựng thương hiệu gạo theo chu trình ngược. Người nông dân tự quyết định mùa nào trồng giống lúa nào và lựa chọn tiêu chuẩn dựa trên sự cảm tính. Không có thương hiệu gạo xuất khẩu đồng nghĩa giá trị xuất khẩu thấp, khó cạnh tranh, thị trường khó mở rộng và nông dân mãi nghèo vì bán giá thấp.
Ông Phụng chỉ ra Việt Nam có hàng trăm nhãn gạo hiện diện trên thị trường trong nước lẫn xuất khẩu như Nàng Thơm Chợ Đào, Nàng Hương, Tài Nguyên, Jasmine, Thơm Lài… Tuy nhiên, chúng ta lại không có một thương hiệu gạo thuần chủng mà được phối trộn hỗn hợp các loại gạo trong nước lẫn gạo nhập khẩu nước ngoài. Tình trạng này dẫn đến thương hiệu gạo trong nước thừa về số lượng nhưng thiếu thương hiệu uy tín thu hút người tiêu dùng.
GS-TS Võ Tòng Xuân cho hay: “Mỗi nhà một vài thửa ruộng và nhiều giống lúa. Với kiểu sản xuất, thu gom và xuất khẩu như vậy, gạo Việt Nam không tạo được thương hiệu rõ rệt là điều không khó hiểu. Vấn đề tiêu thụ Chính phủ đã đưa ra quyết định nhưng điều bất cập là không có ràng buộc giữa các bên, DN và người nông dân cứ vô tư ký hợp đồng, rồi sau đó bên nào muốn phá hợp đồng cũng được. DN Việt Nam cho đến nay vẫn rất ít nghĩ đến chuyện thương hiệu mà chỉ với giá càng rẻ càng tốt, sau đó bán kiếm lời với kiểu “bóc ngắn cắn dài”. Để tạo được thương hiệu thực sự cho gạo Việt Nam trong điều kiện như thế là không dễ nhưng không phải không làm được. Có thể bắt đầu từ việc phát triển cánh đồng mẫu lớn, từ cánh đồng mẫu lớn phải gắn với thương hiệu gạo chất lượng cao. Tuy nhiên, Nhà nước phải luôn cầm trịch để vừa tạo điều kiện cho các bên phát triển, đồng thời có chế tài nếu bên nào cố tình làm điều bất lợi”.
Mặt khác, theo ông Tôn Thọ Nhân, đại diện Tổng Công ty Lương thực miền Nam (Vinafood 2), DN xuất khẩu cũng muốn tạo thương hiệu gạo xuất khẩu Việt Nam nhưng thiếu giống lúa chất lượng làm thương hiệu, từng loại giống lúa có chất lượng gạo tương ứng với từng phân khúc thị trường. “Do vậy, Nhà nước cần thiết lập Chương trình Quốc gia về xây dựng thương hiệu gạo xuất khẩu Việt Nam gắn với việc phát triển vùng nguyên liệu” - ông nói thêm.
QUANG HUY
