Cách đây ít năm, người ta lo ngại rằng báo điện tử (báo online và truyền hình) sẽ làm hại báo in. Lúc đó người ta chỉ lo rằng bạn đọc đọc tin trên Internet xong sẽ không thèm mua báo in nữa. Các tờ báo đưa ra nhiều giải pháp để giữ lại bạn đọc mà rõ nhất là việc giữ tại những thông tin quan trọng cho báo giấy. Tuy nhiên, mọi giải pháp đều thất bại và bị cuốn theo sự bùng phát của mạng xã hội.
Sự ra đời của những tờ báo khổng lồ
Có thể thấy báo in thì phải cạnh tranh với các mạng như Facebook, Twitter. Trong khi đó đài truyền hình ngoài các mạng xã hội thì còn phải đấu với các mạng chia sẻ video như YouTube.
Với các thế mạnh công nghệ của mình, các mạng xã hội không ngừng cải tiến, bổ sung các tính năng để tối ưu hóa nhu cầu thông tin. Điều này khiến báo chí truyền thống ngày càng lép vế. Chẳng hạn Facebook tạo thuận lợi cho người ta chia sẻ không chỉ nội dung bằng chữ mà còn bằng hình ảnh và video. Từ hình ảnh thường, giờ đây hỗ trợ cả hình ảnh độ phân giải cực cao, hình ảnh và video 360 độ,… Gần đây họ còn cung cấp tính năng phát video trực tiếp Live Stream thì báo chí truyền thống càng khốn đốn, nhất là các kênh truyền hình. Mạng xã hội dạng tin nhắn Twitter ngày nay không chỉ cho người ta kèm thêm nhiều ảnh (thay vì chỉ một ảnh) mà còn cho phép kèm cả video clip.
Facebook đang dần thể hiện quyền lực trước báo chí truyền thống thông qua các chính sách mới. Ảnh: INTERNET
Có thể nói rằng chàng tỉ phú công nghệ mới 32 tuổi Mark Zuckerberg là tổng biên tập của các tổng biên tập. Facebook do Mark đồng sáng lập và hiện làm CEO là mạng xã hội lớn nhất thế giới (vào tháng 3-2016 có 1,65 tỉ người dùng thực tế hằng tháng). Mỗi trang cá nhân Facebook là một tờ báo một thành viên mà chủ tài khoản vừa là phóng viên, vừa là biên tập viên, vừa là tổng biên tập.
Nguy hại hơn là mạng xã hội không chỉ lấy bớt bạn đọc mà còn giành được phần ngày càng lớn hơn của chiếc bánh lợi nhuận quảng cáo báo chí. Theo một số báo cáo thì doanh thu quảng cáo trên mạng xã hội toàn cầu được dự kiến vượt qua mức 23 tỉ USD trong năm 2015 và vượt ngưỡng 35 tỉ USD vào năm 2017. Nội trong quý III-2015, doanh thu quảng cáo của mạng Twitter đạt 513 triệu USD. Doanh thu quảng cáo trên thiết bị di động của mạng chia sẻ hình ảnh Instagram từ 600 triệu USD (năm 2015) dự kiến tăng lên 1,48 tỉ USD (năm 2016). Facebook hốt bạc khẩm nhất khi doanh thu quảng cáo trong quý III-2015 đạt 4,3 tỉ USD. Có tới hơn 90% số nhà quảng cáo cho biết có kế hoạch đăng video quảng cáo trên YouTube trong năm 2016.
Báo chí ngày càng lép vế
Bất luận thế nào thì các mạng xã hội không thể thủ tiêu hoàn toàn được báo chí truyền thống đâu. Nhưng việc chúng gây khốn đốn cho báo chí truyền thống là chuyện đã nhãn tiền. Đơn cử tại Anh, từ năm 2005 tới 2012 ở Anh có 242 tờ báo địa phương phải đóng cửa. Báo chí khu vực giảm mất 40% nhân sự trong vòng năm năm. Báo chí tầm cỡ quốc gia cũng phải thu hẹp lại, như tờ Telegraph vốn đã tinh giản gọn nhẹ vào đầu năm 2015 đã lên kế hoạch cắt giảm thêm 50 người nữa. Trong khi đó tờ Daily Express cắt giảm tới 150 nhà báo.
Chắc chắn giải pháp tốt cho tất cả là báo chí truyền thống chung sống hòa bình với mạng truyền thông xã hội. Ngày càng có thêm nhiều tờ báo mở những trang Fanpage trên Facebook, có tài khoản trên Twitter, cũng như nhiều đài truyền hình mở kênh riêng trên mạng YouTube. Với sự hợp tác với… đối thủ tiềm năng này, các báo truyền thống có thể giữ được bạn đọc, thu hút được nhiều thành viên mạng xã hội vào đọc tin, bài trên website của báo thông qua các link.
Chỉ có điều các báo chí truyền thống vẫn phải chịu cảnh ngày càng lép vế, phụ thuộc vào các mạng xã hội. Chuyện báo bị khóa trang Fanpage trên Facebook, xóa kênh trên YouTube,… thỉnh thoảng vẫn xảy ra. Mới đây nhất là hồi cuối tháng 6-2016, Facebook thay đổi thuật toán mới có liên quan tới News Feed để hiển thị nhiều hơn các nội dung do bạn bè của chủ trang Facebook đưa lên, thay vì trước đây ưu tiên cho nội dung của các báo chí. Thuật toán này tất nhiên gây thiệt thòi nặng nề cho báo chí. Nhưng biết làm sao được, cái sự thật hiển nhiên và nghiệt ngã là báo chí truyền thống đã không thể dẫn dắt mà còn phải chịu chơi chung ở kèo dưới với mạng xã hội nếu muốn… sống được.
| Người đọc báo thay đổi thói quen Theo khảo sát của Parse.ly, công ty công nghệ của Mỹ chuyên thu thập và phân tích dữ liệu bạn đọc cho các nhà xuất bản truyền thông số, ngày nay chỉ còn khoảng 44% số người trưởng thành ở Mỹ giữ thói quen đọc tin tức trực tiếp từ các trang web báo chí, trong khi có tới 40% đọc tin tức trên Facebook. Còn theo Mushroom, tốc độ tăng trưởng số lượng click lên các đường link từ Facebook dẫn tới các bài viết của các báo chí bên ngoài tăng vọt từ 62 triệu click (năm 2012) lên 161 triệu click (năm 2013). |