Trong sự kiện GM Vietnam – Vietnam Blockchain Week hôm 7-7, ông Phan Đức Trung, Phó chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) cho biết theo báo cáo mới từ Boston Consulting Group (BCG), ước tính trong năm 2023 tài sản token (tài sản điện tử được phát hành và hoạt động trên nền tảng blockchain của các dự án có sẵn) hóa chiếm khoảng 0,6% GDP toàn cầu. Và sẽ đạt 16 nghìn tỉ USD vào năm 2030, tương đương 10% GDP toàn cầu.
Dẫu vậy tới nay việc quản lý tài sản phi tập trung vẫn còn nhiều thách thức với hầu hết các quốc gia như thiếu quy định rõ ràng, thẩm quyền quản lý còn mơ hồ, chưa đáp ứng tiêu chuẩn chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố và rủi ro cho nhà đầu tư.
Cũng chính từ đây, thị trường vẫn còn diễn ra nhiều cuộc lừa đảo.
Lừa đảo trong thị trường blockchain ngày càng tinh vi
Ông Trung cho biết, hiện nay trong cộng đồng có hai đối tượng lừa: đối tượng thứ nhất tác động đến tầng lớp dân cư thấp nhưng lấy lượng tiền rất lớn kiểu “scam” (lừa đảo).
Đối tượng thứ hai là “lừa đảo có học”, tức những đối tượng này đặt dưới hình thức công ty nước ngoài, tạo ra các sản phẩm nguy hiểm. Tiêu biểu như KardianChain Foundation, đây là tổ chức đã được đơn vị chuyên chống lừa đảo trong lĩnh vực blockchain xác nhận là đang hoạt động không có token tại Việt Nam. Tổ chức này do người Việt thành lập và đang hoạt động một cách rất tinh vi, thách thức pháp luật nước ta.
Đối với các vụ án liên quan đến tài sản số, từ năm 2017 tới nay, Việt Nam có 2 vụ án.
Vụ đầu tiên vào tháng 9-2017. Đây là vụ án kinh tế về truy thu thuế sai của thợ đào Bitcoin (BTC) với Cơ quan thuế Bến Tre từ năm 2016, do Cơ quan An ninh điều tra từ năm 2013. Số tiền thuế truy thu trị giá 2,6 tỉ. Dẫu vậy cơ quan thuế thua kiện vì BTC không phải tài sản được pháp luật công nhận.
Vụ kiện thứ hai vào tháng 5-2023 tại TP.HCM. Đây là vụ án hình sự cướp tiền ảo diễn ra từ năm 2017. Theo đó một đối tượng bị kết án tù chung thân, vì hành vi cướp USB nhưng ghi mã khóa cá nhân để dịch chuyển 168 BTC (trị giá hơn 37 tỉ đồng) sang ví cá nhân.
Ông Trung cho biết: Trong vụ kiện thứ 2 này, trước khi vụ án được đưa ra xét xử, VBA đã chủ động gửi công văn đề nghị hội đồng xét xử (HĐXX) cho phép chúng tôi cử 5 luật sư thuộc VBA, am hiểu về tài sản số, blockchain tham dự với tư cách là đơn vị độc lập có thể quan sát, tham vấn, hỗ trợ... một cách khách quan cho HĐXX về trường hợp trên.
"Đồng thời ngay sau đó chúng tôi cũng có những góp ý với cơ quan nhà nước trong việc cần đưa tài sản số vào khung pháp lý chung chứ không nên chỉ trong một hoặc một vài luật chuyên ngành (như Luật các tổ chức tín dụng, luật viễn thông”- ông Trung nói
Vị này cũng kiến nghị, nếu xây dựng khung pháp lý cho tài sản số, thì trong khung pháp lý chung đó quyền sở hữu, tài sản và sở hữu trí tuệ… là nội dung cơ bản cần xác lập rõ ràng hơn. Đó là cách tiếp cận về kinh tế - chính trị (về quyền sở hữu) từ hệ thống luật cũ (luật dân sự) từng bước trong khi chờ đợi luật mới.
 |
Doanh nghiệp trong lĩnh vực blockchain tham gia triễn lãm tại tuần lễ Blockchain Việt Nam 2023. ẢNH: THU HÀ |
Các nước xây dựng khung pháp lý ra sao đối với tài sản số?
Theo ông Trung, hiện một số quốc gia, khu vực đã ban hành khung khổ pháp lý quản lý hoạt động blockchain và tài sản số. Đơn cử như Nghị viện châu Âu đã thông qua Luật MiCA, thiết lập khung pháp lý cho việc ứng dụng blockchain và tài sản số trong ngành dịch vụ tài chính. Dự kiến sẽ có hiệu lực năm 2024.
Hay Hồng Kông, với tham vọng trở thành trung tâm fintech của châu Á, nước này cũng đã thiết lập văn bản luật điều chỉnh tài sản ảo, tiền mã hóa do Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch hàng hóa tương lai SFC ban hành, áp dụng từ 1-6-2023. Hướng tới 3 nhóm: quản lý sàn giao dịch tài sản ảo, quản lý tài sản ảo và các nhà cung cấp dịch vụ fintech, blockchain.
Hay gần đây, Quốc hội Hàn Quốc cũng đã thông qua Đạo luật bảo vệ người dùng tài sản ảo, nhằm củng cố thị trường tài sản số tại Hàn Quốc sau vụ sụp đổ của hệ sinh thái Terra/LUNA.
Ngoài ra tại Mỹ, token vừa được xem là chứng khoán, vừa là tài sản. Ở cấp liên bang, Ủy ban Giao dịch hàng hóa tương lai và Ủy ban Chứng khoán đang áp dụng các quy định và tiêu chuẩn tương tự đối với tài sản truyền thống (thuộc tính chứng khoán và hàng hóa không tồn tại trên một loại tài sản). Cùng với đó ở cấp tiểu bang, theo ông Trung, họ có hệ thống luật chi tiết và tốt hơn các điều chỉnh liên bang.
Ông Trung cho rằng: Việt Nam nên học hỏi các mô hình áp dụng khung pháp lý, tiếp cận tài sản số và tài sản ảo của các quốc gia trong khu vực, hoặc thí điểm ứng dụng chính sách tài sản số trong một phạm vi, lĩnh vực cụ thể (cơ chế giám sát thử nghiệm có điều kiện Regulatory sandbox) từ địa phương như cách làm mô hình kinh tế mở hay đặc khu.
"Khi có khung pháp lý tài sản số tại việt Nam, thì chúng ta sẽ có cơ sở để xét xử tranh chấp dân sự và hình sự liên quan đến vấn đề này. Không chỉ thế còn có thêm nguồn thu thuế, thu hút đầu tư trên quốc tế, thúc đẩy nguồn lực xã hội không phải từ những nguồn lực vật chất truyền thống"- vị Phó chủ tịch VBA nhấn mạnh.
Dù vậy ông Trung cũng nhìn nhận, sẽ có nhiều thách thức khi xây dựng khung pháp lý về tài sản số nhất là ở vấn đề lợi ích giữa các chủ thể (nhà đầu tư, người cung cấp sản phẩm, chính phủ…) và xung đột về lợi ích kinh tế truyền thống và kinh tế số tương lai…