Tết ở Việt Nam nhộn nhịp, nô nức bao nhiêu thì ở những miền chiến sự xa xôi, nỗi nhớ Tết, nhớ gia đình càng da diết bấy nhiêu; lòng người càng mong mỏi tiếng bom đạn sẽ sớm lắng chìm, ai nấy sẽ được tận hưởng gió xuân thơm lừng mùi Tết.
Tết này… khác Tết xưa!
Gần ba năm kể từ khi chiến sự Nga - Ukraine bùng phát, kiều bào Việt Nam tại Ukraine phải đón Tết trong cảnh giao tranh. Anh Trương Văn Dương, một người Việt tại khu đô thị Làng Thời Đại ở TP Kharkov (Ukraine), kể: “Trước đây, cộng đồng mình tổ chức Tết rất lớn. Cả khu dân cư tràn ngập không khí Tết với các hoạt động gói bánh chưng, những buổi gặp mặt đông vui. Khi chiến sự bùng nổ, mọi thứ đảo lộn”.
Anh Dương cho biết cộng đồng người Việt tại Kharkov giờ chỉ còn hơn 100 người, sống chủ yếu bằng nghề buôn bán hoặc mở nhà hàng tại Trung tâm thương mại Akademika Barabasova. Phần lớn người Việt đã chuyển đến các nước khác, những người ở lại hoặc vì quyết tâm bám trụ với công việc, hoặc vì có con cái mang quốc tịch Ukraine nên chưa thể rời đi, hay cũng vì đã quen đến mức khó từ bỏ mảnh đất này.
“Cộng đồng người Việt không còn đông như trước nên Tết giờ chỉ còn là những buổi gặp mặt nhỏ, vài người ngồi lại với nhau, uống với nhau chén rượu. Sự hiện diện của chiến tranh vẫn luôn là nỗi lo thường trực. Những tin tức về chiến sự hay những câu chuyện đáng sợ từ bạn bè trong quân đội khiến tôi và nhiều người Việt khó tránh những bất an. Nói thật! Chiến tranh thật sự đáng sợ!” - anh Dương tâm sự.
Thế nhưng, trong những lúc khó khăn ấy, chính những người Việt ở lại đất Ukraine đã trở thành chỗ dựa tinh thần; tình nghĩa đồng bào trong những ngày chiến sự càng trở nên quý giá, thế là mọi người lại dìu dắt nhau đón Tết, dìu dắt nhau qua những ngày khó khăn.
Trú tại TP Rostov on Don (tỉnh Rostov, vùng cận chiến ở Nga), chị Mai Thị Khánh Linh cho biết kể từ khi chiến sự Nga - Ukraine xảy ra, Tết ở Rostov trống trải lạ lùng. Không còn những phiên chợ hoa rực rỡ, không còn tiếng pháo giòn tan, mà thay vào đó là cái lạnh cắt da của mùa đông, bầu trời u ám phủ một sắc xám trầm mặc. Tết ở đây không chỉ thiếu đi sự rộn ràng mà còn nặng nề bởi sự hiện diện của chiến tranh, tiếng bom đạn, tiếng còi báo động rền vang.
Cộng đồng lưu học sinh cùng nhau quây quần đêm giao thừa tại tỉnh Rostov, vùng cận chiến ở Nga. Ảnh: NVCC
“Bà con đang rất lo lắng khi gần đây nghe báo, đài đưa tin Ukraine dùng vũ khí tầm xa đánh tới tận Rostov. Máy bay không người lái tấn công và pháo dội thì đúng là có thật, cảm giác sống giữa rầm rập không khí quân sự rất bất an. Mỗi lần nghe tiếng còi xe quân đội hay tin tức về căng thẳng ở biên giới, lòng tôi lại gợn lên một cảm giác bất an khó tả. Nhưng tôi tự dặn mình không để bản thân bị cuốn trôi bởi sợ hãi. Những bài kiểm tra, những kỳ thi là cách duy nhất để tôi níu giữ sự bình thường giữa cơn bão bất định. Tết năm nay là mùa Tết của sự chịu đựng - nỗi nhớ, nỗi lo và cả sự thiếu vắng niềm vui” - chị Linh bộc bạch.
Hy vọng giản đơn
Sống ở đất nước đang xảy ra chiến sự, năm nay anh Dương lại đón thêm một cái Tết xa quê hương. “Tôi mong năm Ất Tỵ 2025, hòa bình sẽ trở lại dù không dễ dàng. Ai cũng đều mong chiến sự sớm kết thúc, người dân Ukraine và cả những người Việt xa quê như chúng tôi được hưởng những ngày tháng bình yên. Càng sống trong cảnh khó khăn càng cảm nhận được sự ác liệt của chiến tranh, mình lại càng quý trọng những giây phút an lành, người người, nhà nhà có thể đón Tết mà không mảy may suy nghĩ về bom đạn ngoài kia” - anh Dương chia sẻ.
Cùng ngồi tâm sự, chị Linh nhớ lại cái Tết của những ngày yên ả. “Khi ấy, các hội nhóm người Việt tổ chức đón Tết chu đáo, sinh viên cùng nhau gói bánh, nấu ăn, không khí sum vầy. Nhà nào cũng trang trí hoa mai, hoa đào, mâm ngũ quả, câu đối đỏ. Các cô chú ở cộng đồng người Việt địa phương luôn mời chúng tôi đến nhà khiến chúng tôi cảm thấy ấm áp và bớt cô đơn” - chị Linh chia sẻ.
Chị Linh nói thêm: “Tết là dịp chúng ta được bày tỏ nguyện ước, năm nay tôi chỉ mong vùng đất này ngừng tiếng súng, nỗi đau chiến tranh ngừng chồng chất và mọi người có thể sống trọn vẹn những ngày bình thường. Là một người trẻ, tôi có những khát vọng nhưng đang bị thách thức bởi sự giao tranh. Thật tốt nếu đón Tết mà không còn tiếng cảnh báo, không còn bóng dáng chiến tranh và những giấc mơ tuổi trẻ có thể nảy mầm”.
Tết đến, xuân về là thời khắc của sức sống mới, khi cây lá bắt đầu đâm chồi nảy lộc xanh biếc và tràn ngập hy vọng. Cũng như anh Dương, chị Linh, biết bao người Việt xa quê đang mưu sinh ở những vùng chiến sự đều khát khao và hy vọng về hai chữ hòa bình.
Thư Tết từ Trung Đông
Trong ký ức của nhiều kiều bào tại Trung Đông nói chung, nhất là tại Israel hay các vùng lân cận, họ cũng không còn nhớ đã trải qua bao nhiêu cái Tết mà tình hình chiến tranh, xung đột vẫn còn là sự khắc khoải đến đau lòng.
Cộng đồng người Việt ở Israel khá khiêm tốn, vỏn vẹn 500-700 đồng bào, trong đó có khoảng 500 người đã sinh sống ổn định lâu dài và khoảng 200 người là các thực tập sinh nông nghiệp, lưu học sinh và lao động phổ thông.
Vào những năm tình hình yên ả, Tết đến là dịp bà con xa gần tại Israel cố gắng sum vầy đôi ba ngày, thường là những ngày cận với ngày Tết Nguyên đán nhất. Vẫn là những hoạt động cổ truyền và rất Tết như cùng nhau chuẩn bị những món ăn truyền thống Việt Nam, cắm hoa, trò chuyện tâm tình, các chị em khoe những bộ áo dài duyên dáng, thướt tha, chụp những bộ ảnh du xuân giữa nắng vàng ươm và hoa nở rộ trên khắp đất nước Israel.
Với tiêu chuẩn thực phẩm Kosher tại Israel, nấu một bữa cỗ ngày Tết không đơn giản. Phải có sự khéo léo, biến tấu rất nhiều của bà con ta trong quá trình chế biến. Vậy là dù khó khăn nhưng Tết nào cũng có bánh chưng, giò chả hay nem rán. Ai cũng cố giữ cái nếp của Tết cổ truyền quê nhà.
Tết đến, nhiều người Việt xa quê lại nhớ da diết hình ảnh những nén nhang thơm đặc trưng nghi ngút khói dâng lên bàn thờ tổ tiên; hay mùi thơm từ nồi lá xông vào những ngày cuối năm. Chúng tôi cũng nhớ hình ảnh ngọn lửa bập bùng, tiếng kêu lép bép khi nấu nồi bánh chưng thâu đêm. Ngày Tết, lửa và khói trong bếp lúc nào cũng thường trực, ấm áp đến lạ, thơm nồng mùi của những món ăn đặc trưng mà có khi phải chờ đến Tết thì mới được ăn.
Lửa và khói ngày Tết ấm áp, thơm nồng, thế nhưng… ở Israel và những vùng lân cận giờ này, chúng tôi đang chứng kiến những hình ảnh khói lửa rất khác - ác liệt và đau lòng. Tiếng còi báo động, các quy tắc an ninh, an toàn luôn thường nhật đến mức chẳng còn ai cảm thấy lạ lẫm hay quá nhiều bất an.
Với tình hình xung đột Israel - Hamas đã kéo dài trường kỳ hơn một năm qua và mở rộng quy mô, phạm vi như hiện nay, Tết Việt năm nay ở Israel kém phần nhộn nhịp hơn những năm trước. “Vui xuân mới không quên an toàn” là khẩu hiệu hàng đầu của bà con ở nơi này. Tình hình chiến sự có nhiều diễn biến khó lường khiến việc di chuyển, đi lại ở khoảng cách xa trên đường có thể tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Việc tổ chức sum họp ngày Tết của bà con ta cũng phải thu hẹp tùy theo những diễn biến và thông báo về an ninh của chính quyền Israel.
Thường thì nhiều người Việt tại Israel hằng năm vẫn tìm cách thu xếp về sum họp ngày Tết với gia đình. Tuy nhiên, với các bất ổn của khủng hoảng khu vực như hiện nay, nhiều hãng hàng không nước ngoài đều tạm dừng các chuyến bay ít nhất là hết năm 2024, việc đặt vé và tìm được chuyến bay phù hợp về Việt Nam không phải là điều đơn giản với bà con kiều bào.
Với đồng bào ta ở Israel, chiến tranh, xung đột hơn một năm qua có thể coi là “trạng thái bình thường mới”. Thế nhưng, tình hình chiến sự không khỏi khiến những người thân của kiều bào Israel tại Việt Nam lo ngại, bất an. Không ai ở Việt Nam có thể hình dung hằng ngày tiếng còi báo động vẫn vang ở một đất nước phát triển vào giữa thế kỷ 21. Nhất là trong ngày Tết, càng mong cầu an lành thì càng chạnh lòng nhớ về người thân đang ăn Tết ở vùng chiến sự.
Là cầu nối gắn kết trong nước và ngoài nước và là biểu tượng quê hương nơi xa xứ, Đại sứ quán Việt Nam tại Israel luôn nỗ lực đồng hành cùng bà con trong giai đoạn đầy thử thách hiện nay ở xứ người, cố gắng tìm cách tổ chức các sự kiện gắn kết đồng bào và tái hiện các không gian Tết truyền thống của quê hương phù hợp với tình hình và các quy định an ninh, an toàn của Israel. Dù trong bối cảnh xung đột và căng thẳng, Đại sứ quán Việt Nam vẫn nỗ lực duy trì tổ chức chương trình “Xuân quê hương - Tết cộng đồng” theo thông lệ hằng năm cho bà con ta.
An Nhiên từ Israel
