Xử lưu động án dân sự: Còn tranh cãi

Thẩm phán Phạm Công Hùng, Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM, nhận xét nếu xử lưu động án dân sự để gần dân, giúp dân đỡ tốn kém, tránh phải đi lại xa xôi thì nên làm với điều kiện là được các bên đương sự đồng ý.

Phải tôn trọng quyền tự quyết

Tuy nhiên, nếu xử lưu động án dân sự nhằm mục đích tuyên truyền, giáo dục pháp luật hoặc vì mục đích khác thì theo ông Hùng là không nên. Bởi lẽ trong án dân sự, các đương sự tự thực hiện giao dịch và có quyền tự định đoạt các giao dịch này. Đem các giao dịch dân sự đưa ra xử lưu động thì uy tín, danh dự của họ chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng. Chẳng hạn một người có thể mượn nợ nhiều nơi, nhiều người để làm ăn, có thể lãi ở chỗ này nhưng thua ở chỗ khác. Nếu đưa món nợ ở nơi làm ăn thua lỗ của họ ra xử lưu động thì chỗ họ đang có lãi sẽ rút vốn, không làm ăn nữa, thế là đã gây thiệt hại cho họ rồi!

Một thẩm phán TAND TP.HCM cũng cho rằng khi tòa quyết định xử lưu động thì chắc chắn một bên đương sự sẽ không vui, không thích. Bởi ít hay nhiều thì sự xuất hiện của họ trước đám đông sẽ ảnh hưởng đến uy tín cá nhân họ, nhất là người làm ăn buôn bán lớn. Hơn nữa tranh chấp dân sự là sự thỏa thuận của các bên thì nên để các bên tự quyết định.

Theo luật sư Nguyễn Thanh Lương, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Bến Tre, Điều 13 Bộ luật Tố tụng dân sự đã quy định trách nhiệm của cơ quan tố tụng, cán bộ tố tụng là phải tôn trọng nhân dân…, phải giữ bí mật kinh doanh, bí mật đời tư của các đương sự... Điều 38 Bộ luật Dân sự cũng quy định về bí mật đời tư của cá nhân được tôn trọng và được pháp luật bảo vệ, việc thu thập, công bố thông tin tư liệu về đời tư cá nhân phải được người đó đồng ý.

Liệu xử lưu động án dân sự như thế này có lộ bí mật đời tư của các đương sự? Ảnh minh họa: HTD

Trong khi đó, ai dám đảm bảo rằng việc xử lưu động án dân sự không làm tổn thương đến uy tín, danh dự của đương sự? Việc xử lưu động án dân sự cũng không khác gì đã công bố thông tin tư liệu về đời tư cá nhân. Chưa kể, kết quả xét xử lưu động không ổn định do hậu quả của kháng cáo, kháng nghị và bản án hoàn toàn có thể bị cải sửa hay hủy án. Việc “thắng thua, được mất” chưa ổn định thì làm sao đảm bảo tính giáo dục pháp luật?

Từ đó, ông Lương cho rằng ngành tòa án không nên xử lưu động án dân sự, cần thiết thì phải được đương sự đồng ý theo tinh thần Điều 5 Bộ luật Tố tụng dân sự (về quyền quyết định và tự định đoạt của đương sự).

Không sai luật?

Ở hướng ngược lại, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hoài Phương (giảng viên Trường Đại học Luật TP.HCM) lại cho rằng việc xử lưu động án dân sự là hợp lý vì không sai luật. Bà Phương phân tích: Theo pháp luật tố tụng nói chung, Bộ luật Tố tụng dân sự nói riêng và Luật Tổ chức TAND thì tòa án có hai hình thức xét xử là xử công khai và xử kín. Việc xử công khai có thể thực hiện tại trụ sở, cũng có thể ngoài trụ sở (xử lưu động). Luật không bắt buộc trường hợp nào phải xử tại trụ sở hay xử lưu động mà chuyện này do tòa quyết định.

Cũng theo Tiến sĩ Phương, không có cơ sở cho rằng việc xét xử lưu động sẽ khiến nhiều người theo dõi phiên tòa biết thông tin, từ đó làm tổn hại đến danh dự, uy tín của đương sự. Bởi lẽ một khi tòa xét xử công khai thì luật cho phép mọi người đều có quyền đến tham dự để theo dõi phiên xử. Luật cũng không quy định là xử công khai thì được giới hạn bao nhiêu người biết. Ví như tại trụ sở tòa mà có vài trăm người đến xem thì cũng phải cho họ vào xem.

Từ đó, Tiến sĩ Phương kết luận: Nếu đương sự cảm thấy xét xử công khai như vậy ảnh hưởng đến uy tín, danh dự thì chính đương sự phải yêu cầu tòa xử kín. Việc này do tòa xem xét, quyết định chứ không có nghĩa cứ đề xuất là được. Tòa chỉ có nghĩa vụ xử kín khi xét thấy nó liên quan đến bí mật nhà nước, thuần phong mỹ tục...

VĂN ĐOÀN - THANH TÙNG