Tờ Nikkei Asian Review (Nhật) ngày 13-9 đăng bài phân tích về lý do đằng sau sự im lặng của Triều Tiên trước sự từ chức của Thủ tướng Nhật Shinzo Abe, đồng thời nhận định nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un đang theo dõi diễn biến cuộc bầu cử thủ tướng mới của Nhật.
Đằng sau sự "thản nhiên" của ông Kim
Kể từ khi ông Abe tuyên bố từ chức cách đây hai tuần, truyền thông Triều Tiên vẫn kín tiếng trước sự thay đổi lãnh đạo đầu tiên của Nhật sau gần tám năm, hầu như không có bình luận nào về Nhật, Mỹ hay Hàn Quốc. Báo chí Triều Tiên đang tập trung vào các vấn đề trong nước trong khi tiếp tục theo dõi diễn biến tiếp theo.
Điều này dường như cho thấy Bình Nhưỡng đang chờ xem ai sẽ kế nhiệm ông Abe trước khi quyết định cách thức ứng xử với nhà lãnh đạo mới.
Cựu Thủ tướng Nhật Junichiro Koizumi gặp nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-il tại Bình Nhưỡng năm 2002. Ảnh: NIKKEI ASIAN REVIEW
Chánh văn phòng Nội các Yoshihide Suga đã chia sẻ về việc sẵn sàng gặp gỡ nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un.
"Tôi hy vọng được gặp ông Kim Jong-un vô điều kiện, từ đó có thể thảo luận cách hai bên cùng tiến lên phía trước" – ông Suga hôm 2-9 cho biết, đồng thời đề cập đến vụ Triều Tiên bắt cóc công dân Nhật chưa được giải quyết từ nhiều thập niên trước.
Là “cánh tay phải” của ông Abe nhiều năm, ông Suga hiện là ứng viên tiềm năng nhất cho vị trí thủ tướng Nhật. Tuy nhiên, Triều Tiên đến nay vẫn chưa đưa ra bất kỳ dấu hiệu nào về việc ủng hộ hay chống lại ông Suga.
Kinh nghiệm trong quá khứ của Triều Tiên với Nhật cho thấy Bình Nhưỡng coi trọng sự ổn định từ các đối tác đàm phán. Với khả năng nắm quyền vững chắc, Bình Nhưỡng hy vọng các nhà lãnh đạo nước ngoài cũng sẽ nắm giữ quyền lực mạnh mẽ và xem đây là động lực thúc đẩy các quyết định chính sách.
Triều Tiên nói chung cũng không quan tâm đến chức danh chính xác của các đặc phái viên nước ngoài, miễn là họ liên lạc chặt chẽ với các nhà lãnh đạo của mình.
Chẳng hạn, chuyến đi đến Triều Tiên năm 2004 của cựu Thủ tướng Nhật Junichiro Koizumi do cựu Phó Chủ tịch Đảng Dân chủ Tự do (LDP) Taku Yamasaki thiết lập, dù ông Yamasaki không giữ chức vụ dân cử nào vào thời điểm đó. Triều Tiên sau đó cũng mời ông Hiroshi Nakai, người thân cận với cựu Thủ tướng Naoto Kan, tham dự một cuộc họp bí mật, mặc dù ông Nakai được biết là có lập trường “diều hâu” đối với Triều Tiên.
Bài học của Bình Nhưỡng
Theo Nikkei Asian Review, Triều Tiên đang chú ý đến dư luận Nhật nhiều hơn. Họ đã rút ra một bài học sau khi kế hoạch ký tuyên bố chung với Tokyo năm 2002 bị cản trở do sự tức giận của công chúng Nhật trước một báo cáo "cẩu thả" của Triều Tiên về những người Nhật bị bắt cóc.
"Đó là khi tôi biết rằng Nhật có thứ gọi là dư luận" - một quan chức Triều Tiên cho biết vào năm 2004. Triều Tiên vào thời điểm đó đã không lường trước được rằng sự phẫn nộ của công chúng có thể lật ngược quyết định của chính phủ Nhật.
Bên cạnh đó, phần lớn công chúng Nhật ủng hộ lập trường cứng rắn của ông Abe đối với Triều Tiên nên các cuộc đàm phán với Tokyo về các vụ bắt cóc có thể sẽ rất khó khăn.
Nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un. Ảnh: REUTERS
Triều Tiên từ lâu đã ngừng phản ứng trước những nỗ lực tiếp xúc bí mật của Nhật thông qua các kênh ngoại giao ở Đông Nam Á và Trung Quốc. Thông tin liên lạc giữa hai bên, giữa các chính trị gia và công dân đã bị cắt đứt do hạn chế đi lại giữa Nhật và Triều Tiên. Do đó, Mỹ hiện đang nắm giữ chìa khóa trong quan hệ giữa Tokyo và Bình Nhưỡng.
Tại hội nghị thượng đỉnh Nhật - Triều Tiên năm 2002, Triều Tiên thừa nhận các vụ bắt cóc công dân Nhật, cũng như Thỏa thuận Stockholm năm 2014, trong đó Triều Tiên cam kết mở lại các cuộc điều tra về những người bị bắt cóc. Cả hai đều ảnh hưởng không tốt đến mối quan hệ giữa Triều Tiên và Mỹ. Do đó, Triều Tiên tìm cách sử dụng các cuộc đàm phán với Nhật như một kênh để phá vỡ thế bế tắc với Mỹ.
Bất chấp nhiệm kỳ tương đối ổn định của ông Abe, Triều Tiên đã không nỗ lực theo đuổi các cuộc đàm phán thực chất với Nhật. Điều này một phần do ông Kim đã đảm bảo được các cuộc gặp thượng đỉnh lịch sử với Tổng thống Mỹ Donald Trump vào năm 201. Và cũng có quan điểm rằng, như một quan chức Triều Tiên đã nói, "Nhật nằm dưới tầm tay của Mỹ và không thể mong đợi sẽ đàm phán độc lập".
Tương lai quan hệ Nhật - Triều Tiên
Theo một nguồn tin thân cận với chính phủ Mỹ, nếu ông Trump giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tháng 11, một hội nghị thượng đỉnh với ông Kim có thể sẽ diễn ra vào cuối năm nay.
Chiến lược của chính phủ Nhật là để các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Triều Tiên về phi hạt nhân hóa tiến triển, từ đó thúc đẩy các cuộc đàm phán với Bình Nhưỡng, trong đó sẽ tập trung chủ yếu vào vụ bắt cóc công dân Nhật.
Tuy nhiên, nếu ông Joe Biden đắc cử tổng thống, Triều Tiên sẽ phải xây dựng quan hệ với Mỹ lại từ đầu.
Cựu Cố vấn An ninh Quốc gia Nhà Trắng John Bolton cho biết trong cuốn hồi ký xuất bản gần đây của mình rằng ông Trump đã chuyển tiếp quan điểm của Nhật về vụ bắt cóc cho nhà lãnh đạo Kim và thúc giục một hội nghị thượng đỉnh Nhật – Triều. Tuy nhiên, cuộc thảo luận đến nay vẫn chưa có nhiều tiến triển.
Hiện nay, khi Mỹ đã nối lại đối thoại với Triều Tiên, Nhật cũng sẽ cần quay lại bàn đàm phán để đạt được bước tiến mới.
Một số quan chức đảng LDP đã đề xuất các giải pháp tân thủ tướng Nhật có thể “làm tan băng” quan hệ với Triều Tiên, chẳng hạn như hội nghị thượng đỉnh ba bên với Mỹ trong Thế vận hội Tokyo năm 2021, hoặc cử ông Abe đến Triều Tiên với tư cách là đặc phái viên sau khi ông từ chức.
Tuy nhiên, những đề xuất bất thường này cũng phản ánh sự khó khăn trong việc khởi động lại các cuộc đàm phán với Triều Tiên. Nhà lãnh đạo tiếp theo của Nhật sẽ cần hợp tác chặt chẽ với Mỹ để xây dựng một chiến lược toàn diện liên quan Triều Tiên, bao gồm cả chương trình vũ khí hạt nhân.
