“Chúng ta có một nỗi sợ hãi mơ hồ những nhân vật lịch sử, đề tài lịch sử nào đó”- nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam nói tại Hội thảo Phát triển sản xuất phim khai thác đề tài lịch sử và chuyển thể từ tác phẩm văn học vào ngày 9-11.
Sự kiện diễn ra trong khuôn khổ Liên hoan phim quốc tế Hà Nội 2024.
Nhiều thách thức từ đề tài lịch sử
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều cho biết, thách thức từ những phim đến từ đề tài lịch sử rất nhiều. Đó là thách thức đến từ nhà làm phim, từ tác giả văn học, đến từ người xem, đến từ các nhà quản lý, từ cách nhìn khác biệt, kìm hãm sự phát triển và sự sáng tạo.
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều nêu quan điểm về nguyên tắc khi làm phim về đề tài này là không phản bội lại bản chất của lịch sử, của thời đại, của sự kiện đó... Nhưng được quyền sáng tạo một đời sống khác của không gian bao trùm quanh nhân vật lịch sử đó.
Đồng tình với ý kiến của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều về nỗi sợ mơ hồ khi làm phim về đề tài lịch sử, đạo diễn Charlie Nguyễn nói: "Có nỗi sợ và hoang mang, bối rối, lúng túng khi tiếp xúc với chủ đề này dù nhiều người ôm ấp dự án lịch sử vô cùng hấp dẫn. Các nhà làm phim có nỗi sợ mơ hồ.
Đó cũng là tâm tư của tôi nhiều năm qua. Nhiều người đón nhận phim lịch sử như một phim tài liệu, nó sẽ bó tay bó chân nhà làm phim. Nếu điện ảnh là lịch sử thì hoàn toàn không có cảm xúc, là câu chuyện khô khan".
Trả lời câu hỏi của người điều phối toạ đàm về chính sách hiện tại và định hướng trong tương lai để hỗ trợ cho các tác phẩm chuyển thể từ tác phẩm văn học đề tài lịch sử, các nhà làm phim cần lưu ý gì? PGS Bùi Hoài Sơn cho biết là chủ đề quan trọng với sự phát triển điện ảnh nói riêng và sự phát triển văn hoá Việt Nam nói chung, đồng thời cũng là chủ đề gây tranh cãi.
"Các phim lịch sử sẽ phải là dòng phim quan trọng với đất nước. Chúng ta luôn mong muốn có các bộ phim cho người Việt Nam, vì người Việt Nam. Các bộ phim làm sao để truyền tải thông điệp văn hoá, lịch sử, chính trị.
Có nhiều nguyên nhân cản trở sự phát triển phim lịch sử Việt Nam, đặc biệt từ các cơ quan quản lý, cái này vừa đúng vừa sai. Tôn trọng lịch sử là trách nhiệm đạo đức với mọi người, đặc biệt là văn nghệ sĩ. Chúng ta có nhiều chính sách khuyến khích dòng phim này"- PGS Bùi Hoài Sơn nói.
PGS Bùi Hoài Sơn cũng bày tỏ tâm đắc ý kiến của đạo diễn Charlie Nguyễn là lịch sử có nhiều chi tiết đúng nhưng cũng có nhiều góc khuất nên có thể sáng tạo để lịch sử hấp dẫn hơn, dễ đi vào trái tim khán giả hơn.
“Chúng ta phải tôn trọng giá trị lịch sử như giá trị đạo đức nhưng có thể sáng tạo. Nhà nước có chính sách tạo điều kiện cho phim lịch sử bằng việc đặt hàng để có các tác phẩm xứng tầm thời đại"- PGS Bùi Hoài Sơn bày tỏ.
Phim Đất rừng phương Nam 'nóng' trở lại
Tại toạ đàm, PGS Bùi Hoài Sơn cũng nhắc tới bộ phim đề tài lịch sử rất nóng ra rạp năm ngoái và gây tranh cãi là Đất rừng phương Nam khi đối mặt với nhiều ý kiến từ cư dân mạng.
Cục trưởng Cục Điện ảnh Vi Kiến Thành cho biết thêm, Cục Điện ảnh đã ba lần lên báo cáo Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội về những vấn đề xoay quanh Đất rừng phương Nam. Trong đó, ở lần báo cáo cuối cùng, không khí rất căng thẳng.
"Lúc đó, tôi đã nói rằng nếu phải tìm một ai để nhận trách nhiệm về chuyện phát hành phim thì không nên quy kết tội cho đoàn phim Đất rừng phương Nam, họ không sai. Nếu việc đó là cần thiết để giải quyết khủng hoảng truyền thông, cách tốt nhất là cách chức Cục trưởng Cục Điện ảnh, tức là tôi"- ông Vi Kiến Thành kể lại.
Tiếp đó, tại phiên thảo luận thứ hai, nhà quay phim Trinh Hoan (Giám đốc HK Film và cũng là Giám đốc sáng tạo của phim Đất rừng Phương Nam) cũng thẳng thắn: "Khó khăn khi làm phim chính là kinh phí và sự quan tâm của công chúng. Họ vẫn xem như một bộ phim tài liệu lịch sử. Đó là điều khó vượt qua và cũng khó thuyết phục các nhà đầu tư, khó thuyết phục khán giả và thu hồi vốn".
Đến từ Trung Quốc, ông Tiền Trọng Viễn - Giám đốc As One Pro, cho biết các phim chuyển thể từ tác phẩm văn học, đề tài lịch sử được khán giả Trung Quốc đón nhận rất nồng nhiệt.
Một trong những ưu thế là các tác phẩm văn học và chi tiết lịch sử đi vào lòng dân rất sâu đậm như Thuỷ Hử, Tây Du Ký... Song vì khán giả quá am hiểu lịch sử nên đây là thách thức lớn, đòi hỏi các nhà làm phim phải sáng tạo mới có thể kéo người xem đến rạp.
"Trong quá trình chế tác phim và chọn tác phẩm, phải có quy trình cụ thể. Ví dụ Trường An tam vạn lý có chủ đề về nhà thơ Lý Bạch, chúng tôi phải nghiên cứu rất nhiều để đưa ra tác phẩm hoàn chỉnh. Làn sóng tích cực là các bạn trẻ thi nhau đọc thơ nhà Đường sau khi xem phim.
Năm ngoái, chúng tôi còn có tác phẩm Phong Thần. Hai phim này thành công vì trên nền tảng văn học, ê-kíp có sự sáng tạo và thay đổi nhằm đưa tác phẩm đến gần với công chúng"- ông Tiền Trọng Viễn nói.
