Ngày 27-9 (giờ địa phương), mọi người tập trung trong phòng báo chí của Nhà Trắng chờ Tổng thống Obama phát biểu lúc 15 giờ 30. Ai cũng tưởng Tổng thống Obama sẽ nói về vấn đề đảng Cộng hòa chăm chăm cắt giảm ngân sách dành cho chương trình cải cách chăm sóc y tế (Obamacare).
Reuters ghi nhận mọi người đã ngạc nhiên khi Tổng thống Obama tuyên bố: “Ngay vừa rồi tôi mới trò chuyện với Tổng thống Iran Rohani. Chúng tôi đã thảo luận những ý định đang tiến hành để đạt đến nhất trí về chương trình hạt nhân Iran”.
Ông Obama lưu ý đây là cuộc trò chuyện đầu tiên giữa một tổng thống Mỹ và một nhà lãnh đạo Iran từ năm 1979 (hai nước cắt đứt quan hệ ngoại giao từ năm này). Nhà Trắng cho biết điện đàm diễn ra lúc 14 giờ 30 và kéo dài 15 phút.
Báo Le Monde (Pháp) tường thuật hôm 27-9, trên đường ra sân bay rời New York sau năm ngày tham dự phiên họp Đại hội đồng LHQ, đột nhiên Tổng thống Iran Hassan Rohani nhận được điện thoại của Tổng thống Obama. Tài khoản của Tổng thống Rohani trên trang Twitter lập tức công bố tin này.
Báo Shargh (Phương Đông) của Iran đăng bài viết ghi nhận cuộc gặp Obama -Rohani không diễn ra bên lề phiên họp Đại hội đồng LHQ ở New York
Tổng thống Rohani nói tiếng Anh: “Have a nice day!” (Xin chúc một ngày tốt lành). Tổng thống Obama trả lời: “Thank you” rồi nói tiếng Iran “Khodahafez” (cầu Thượng đế chúc lành cho ngài). Trong điện đàm, Tổng thống Rohani đã phát tín hiệu có chủ ý: “Về vấn đề hạt nhân, với ý chí chính trị, có cách thức để giải quyết khủng hoảng nhanh chóng… Chúng tôi mong muốn chúng ta sẽ gặp nhau tại P5+1 và đặc biệt là chính phủ của ngài trong những tuần và những tháng tới”. Đến lúc chia tay, Tổng thống Obama lại nói câu cáo từ bằng tiếng Iran và Tổng thống Rohani nói bằng tiếng Anh.
Bên lề phiên họp Đại hội đồng LHQ ở New York, Iran hy vọng hai tổng thống Mỹ và Iran bắt tay nhau nhưng sự kiện này đã không xảy ra. Tổng thống Obama không sập cửa từ chối nhưng có vẻ không muốn tiến xa mà không có cam kết rõ ràng từ Iran.
Kế tiếp, các cố vấn của ông Obama cho biết Tổng thống Rohani mong muốn trò chuyện với ông Obama trước khi rời Mỹ. Nhà Trắng trả lời cuộc trò chuyện thực sự sẽ diễn ra ở cấp đa phương vì còn nhiều yếu tố kỹ thuật nữa.
Đến chiều 26-9, sau khi hội đàm với ngoại trưởng các nước P5+1 (năm nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an và Đức), Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif đã hội đàm với Ngoại trưởng Mỹ John Kerry. Ai cũng nghĩ sự kiện lịch sử giữa hai nước đối địch chỉ dừng lại ở mức đó, nào ngờ ông Obama đã gọi điện thoại cho tổng thống Iran. Tại cuộc họp báo ở Nhà Trắng, Tổng thống Obama tuyên bố: “Cuộc điện đàm này cũng chứng minh khả năng vượt qua một giai đoạn lịch sử… Tôi nghĩ rằng có cơ sở cho một giải pháp (với Iran)”.
Cùng lúc khi ông Obama phát biểu tại Nhà Trắng, từ Tehran, văn phòng Tổng thống Iran thông báo trên tài khoản Twitter xác nhận hai tổng thống đã “nhấn mạnh đến ý chí chính trị giải quyết nhanh chóng vấn đề hạt nhân và chuẩn bị con đường giải quyết các vấn đề khác cũng như hợp tác về các vấn đề khu vực”.
Văn phòng Tổng thống Iran cho biết hai tổng thống đã nhất trí giao cho hai ngoại trưởng nhiệm vụ chuẩn bị điều kiện ngay khi có thể cho một cuộc hợp tác cần thiết.
HOÀNG DUY
