Bác sĩ lưu ý tiêm chủng vaccine 5 trong 1 mới cho trẻ

“Tiêm chủng là đưa vi khuẩn bất hoạt hoặc còn sống nhưng không có khả năng lây bệnh vào cơ thể, gọi chung là vaccine để hệ miễn dịch “ghi nhớ”, đến khi có tác nhân lây bệnh thật tấn công, hệ miễn dịch sẽ đẩy tác nhân lây bệnh ra. Do vậy tập dợt thì phải mệt, đưa vaccine vào người thì phải hành”, BS Trương Hữu Khanh, Trưởng khoa Nhiễm – Thần kinh BV Nhi đồng 1 (TP.HCM), lưu ý các bà mẹ khi đưa con đi tiêm chủng không nên quá lo lắng.

Vaccine là gì?

Theo BS Khanh, trước hết phụ huynh cần hiểu rõ vaccine, tiêm chủng là gì để hiểu được các phản ứng của cơ thể trẻ sau khi được tiêm chủng. Vaccine là chế phẩm có nguồn gốc từ vi sinh vật gây bệnh đã bất hoạt; hoặc còn sống nhưng giảm độc lực; hoặc từ một phần cấu trúc của vi sinh vật gây bệnh.

Tiêm chủng là việc sử dụng các hình thức khác nhau như tiêm, uống để đưa vaccine vào cơ thể con người với mục đích tạo cho cơ thể đáp ứng miễn dịch phòng bệnh. Tác dụng của vaccine nhằm kích thích hệ thống miễn dịch của người được tiêm chủng để tạo ra miễn dịch phòng bệnh chủ động.

Việt Nam chuẩn bị đưa vào tiêm chủng toàn quốc cho trẻ loại vaccine Combe Five thay thế vaccine Quinvaxem vào tháng 5-2018. Vaccine có thành phần tượng tự như vaccine Quinvaxem có hiệu quả phòng các bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, viêm phổi/viêm màng não do vi khuẩn Hib. Cũng vì chứa vaccine ho gà toàn tế bào như Quinvaxem nên Combe Five cũng thông thường cho những phản ứng tại chỗ như sốt, sưng, nóng, đỏ đau. Trẻ thường khó chịu, quấy khóc.

Ngoài vaccine còn có các thành phần khác trong vaccine như tá dược để tăng cường mức độ hoặc thời gian đáp ứng miễn dịch: muối nhôm; kháng sinh; chất bảo quản để làm bất hoạt virus, giải độc các độc tố vi khuẩn và để ngăn ngừa nhiễm trùng thứ cấp, chất ổn định (sorbital, gelatin) kiểm soát nồng độ acid, ổn định kháng nguyên. Tất cả các thành phần trên có thể gây ra phản ứng nếu bé bị dị ứng với các thành phần trên.

Trẻ dưới 1 tuổi cần được tiêm chủng đầy đủ. Ảnh: HL 

Phản ứng sau tiêm chủng là bất kỳ sự kiện bất lợi nào xảy ra sau khi tiêm chủng và sự kiện đó không nhất thiết liên quan đến việc sử dụng vaccine. Có nhiều nguyên nhân gây ra phản ứng sau tiêm. Đó là:

+ Phản ứng do bản chất vaccine: Phản ứng do đặc tính vốn có về bản chất, thành phần của vaccine gây ra.

+ Phản ứng do chất lượng vaccine, bao gồm dụng cụ tiêm được cung cấp bởi nhà sản xuất.

+ Phản ứng do lỗi tiêm chủng, bao gồm việc bảo quản và sử dụng vaccinekhông đúng quy định, lỗi này có thể phòng tránh được.

+ Phản ứng do tâm lý: phản ứng phát sinh do sợ tiêm chủng, có thể xảy ra hàng loạt trong các chiến dịch tiêm chủng.

+ Bệnh trùng hợp ngẫu nhiên: Phản ứng do bệnh sẵn có của đối tượng như tim bẩm sinh, sặc sữa, xuất huyết não..., sàng lọc chưa phát hiện, bệnh khởi phát sau khi tiêm chủng.

Theo BS Khanh, trong các phản ứng sau tiêm chủng thì bệnh trùng hợp ngẫu nhiên khởi phát sau tiêm chủng cần được tìm hiểu kỹ càng để tránh đổ oan cho bản chất của vaccine.

Trước khi đưa vào tiêm chủng cho trẻ, các loại vaccine đã được nghiên cứu kỹ để đảm bảo tính an toàn cho trẻ. Hầu hết các phản ứng của vaccine là nhẹ và tự khỏi do vaccine kích thích hệ thống miễn dịch, phản ứng tại chỗ như sốt, sưng, nóng, đỏ, đau.

Tai biến nặng sau tiêm chủng rất hiếm gặp, trong tỉ lệ cho phép và kể cả các nước tiên tiến cũng phải đối mặt. Chẳng hạn tỉ lệ sốc phản vệ viêm gan B cho phép là 1 triệu liều/1 bé. Tỉ lệ tai biến thường xuất hiện sau 6 giờ đầu và hết sau 48 tiếng, do đó phụ huynh cần theo dõi chặt chẽ bé trong giai đoạn này. Tuy nhiên, nếu lo ngại điều này mà không cho trẻ tiêm chủng thì nguy cơ trẻ bị lây nhiễm các bệnh nguy hiểm và lây cho cộng đồng sẽ cao hơn nhiều. Số thành phần anti vaccine cũng đang được hưởng lợi từ việc vaccine được tiêm bao phủ cho trẻ chứ không phải không tiêm, trẻ vẫn miễn dịch tốt.

Lưu ý trước khi tiêm chủng

Phụ huynh chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, phiếu tiêm chủng, theo dõi tình trạng sức khỏe trẻ. Thông báo với cán bộ y tế tiền sử bệnh tật, sử dụng thuốc của trẻ, phản ứng sau tiêm chủng của lần tiêm chủng trước.

Về phía cán bộ y tế cần khám sàng lọc; khai thác tiền sử bệnh tật, sử dụng thuốc/ tiền sử dị ứng; tiền sử tiêm chủng/phản ứng sau tiêm chủng của trẻ.

Trong tiêm chủng

Sau khi tiêm chủng, trẻ nên được theo dõi tại chỗ sau 30 phút tại chỗ tiêm chủng, cán bộ y tế hướng dẫn bà mẹ cách theo dõi trẻ.

Thông báo cho cán bộ y tế nếu có dấu hiệu bất thường về sức khỏe: khóc, bứt rứt, khó chịu, nôn, trớ, tại vết tiêm quầng đỏ lan rộng, nổi ban...

Cán bộ y tế hướng dẫn, giải đáp các thắc mắc của các bậc cha mẹ sau tiêm chủng. Tư vấn, tiếp nhận và xử trí các phản ứng nhẹ sau tiêm chủng.

Lưu ý sau tiêm chủng

Phụ huynh tiếp tục theo dõi tại nhà trẻ trong 1 đến 2 ngày sau tiêm chủng. Người theo dõi trẻ phải là người trưởng thành và biết chăm sóc trẻ. Cho trẻ bú/ăn đủ bữa, đủ số lượng, đúng tư thế, không bú/ăn khi nằm… thường xuyên kiểm tra trẻ, đặc biệt ban đêm.

Các dấu hiệu cần theo dõi: Tinh thần; tình trạng ăn, ngủ, nhiệt độ, phát ban, biểu hiện tại chỗ tiêm (sưng, đỏ…). Không đắp bất cứ thứ gì vào vị trí tiêm.

Vaccine Combe Five sẽ thay thế Quinvaxem. Ảnh: HL

Đưa ngay trẻ đến cơ sở y tế khi có các dấu hiệu:

+ Sốt cao >39°C, khó hạ nhiệt độ, hoặc sốt kéo dài hơn 24 giờ. 

+ Quấy khóc dai dẳng, kích thích vật vã, lừ đừ...

+ Khó thở, rút lõm hõm ức, bụng, tím môi, thở ậm ạch. 

+ Da nổi vân tím, chi lạnh.

+ Nôn trớ nhiều lần, bỏ bữa ăn, bú kém, bỏ bú.

+ Co giật.

+ Phát ban. 

+ Hoặc khi trẻ có biểu hiện bất thường khác về sức khỏe khiến cha mẹ lo lắng.

Các bà mẹ không tự ý dùng thuốc mà cần dùng thuốc theo chỉ dẫn của cán bộ y tế. Nếu trẻ sốt cần cặp nhiệt độ, theo dõi sát, chườm nước ấm, nới rộng quần áo. Không nên dùng các loại thuốc lá, cây… khi chưa có chỉ định của nhân viên y tế.