Hiện tượng thời tiết cực đoan El Niño đã quay lại và được dự báo kéo dài qua năm 2024. El Niño mang tính chu kỳ, xảy ra khi dòng nước ấm ở Thái Bình Dương chảy về phía bờ biển phía tây của châu Mỹ, ảnh hưởng đến nhiệt độ trên toàn thế giới.
Nguy hiểm hơn lần gần nhất
Đây là lần lặp lại El Niño sau bảy năm. Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), cơ quan phụ trách thời tiết, khí hậu và tài nguyên nước của Liên Hợp Quốc, cảnh báo hiện tượng El Niño năm nay có thể phá kỷ lục nhiệt độ năm 2016, được ghi nhận là năm nóng nhất do kết hợp El Niño mạnh và sự nóng lên toàn cầu do con người gây ra.
Vô số kỷ lục khí hậu đã bị phá vỡ trong năm 2023, với nhiệt độ tăng cao, đại dương nóng bất thường, mức độ ô nhiễm carbon cao kỷ lục trong khí quyển và mức độ băng ở Nam Cực thấp kỷ lục.
El Niño lần này cộng với sự nóng lên toàn cầu sau bảy năm có thể đẩy năm 2023 hoặc 2024 phá vỡ kỷ lục nhiệt của năm 2016. Tuần này thế giới chứng kiến nhiệt độ toàn cầu nóng nhất và giới chuyên gia cảnh báo rằng kỷ lục này có thể bị phá thêm vài lần nữa trong năm nay.
El Niño năm nay sẽ làm tăng lượng mưa ở các vùng phía nam Nam Mỹ, miền Nam nước Mỹ, vùng sừng châu Phi và Trung Á. Ngược lại, El Niño sẽ gây hạn hán nghiêm trọng, sóng nhiệt và cháy rừng ở Úc, Đông Nam Á, một số vùng ở Nam Á, Trung Mỹ và phía bắc Nam Mỹ, có thể gây bão nhiệt đới nguy hiểm ở Thái Bình Dương.
Trên khắp châu Á, châu Âu và châu Mỹ, những đợt nắng nóng sớm và kéo dài trong năm nay chẳng những giết chết nhiều người mà cả động vật, gây mất mùa, khan hiếm nước, làm dấy lên lo ngại về an ninh lương thực, gây nguy cơ cháy rừng.
Ngày 4-7, WMO cảnh báo các nước phải chuẩn bị cho các hiện tượng thời tiết cực đoan hơn và nhiệt độ kỷ lục trong những tháng tới, theo đài CNN. Tổng thư ký WMO Petteri Taalas khuyến nghị các nước huy động các biện pháp chuẩn bị nhằm hạn chế các tác động từ El Niño đối với sức khỏe, hệ sinh thái và kinh tế. Để đảm bảo an toàn và sinh kế cho người dân, các nước cần thiết lập hệ thống cảnh báo sớm và chuẩn bị cho các diễn biến thời tiết bất ổn trong năm nay.
| |
Nông dân trồng lúa ở tỉnh Sisaket (Thái Lan). Thái Lan yêu cầu nông dân hạn chế trồng lúa chỉ còn một vụ nhằm tiết kiệm nước. Ảnh: BLOOMBERG |
Nhiều nước vào cuộc đối phó
Một đặc trưng của El Niño lần này là có thể gây khô hạn nghiêm trọng ở các khu vực Đông Nam Á, gây thiệt hại cho nhiều loại cây trồng, đặc biệt nghiêm trọng với những nước sản xuất lúa gạo hàng đầu. Hiện nhiều nước đã và đang vào cuộc chuẩn bị đối phó.
Tại Philippines, Cơ quan Quản lý dịch vụ thiên văn, địa vật lý và khí quyển nước này cảnh báo rằng El Niño tồi tệ nhất có thể sẽ xảy ra vào cuối năm nay cho đến quý II-2024, theo tờ Philstar.
Ngành nông nghiệp Philippines sẽ chịu một trong những cú sốc lớn nhất vì hạn hán nghiêm trọng. Tầm quan trọng của nông nghiệp đến toàn bộ nền kinh tế rất đáng kể, khi sử dụng gần 1/4 lực lượng lao động của đất nước.
Tổng thống Ferdinand Romualdez Marcos Jr. đã kêu gọi kích hoạt lại lực lượng đặc nhiệm El Niño từ hai tháng trước để có đủ thời gian chuẩn bị cho tình huống xấu nhất. Các phương án mà lực lượng đặc nhiệm El Niño có thể tính đến là cải thiện các hệ thống dự báo thời tiết, hỗ trợ tiền mặt cho người bị ảnh hưởng tương tự như ba năm trước khi Philippines phong tỏa do đại dịch.
Tại Indonesia, tới đầu tháng 7, khô hạn đã xuất hiện ở 52% lãnh thổ. Dữ liệu từ Cơ quan Khí tượng, khí hậu và địa vật lý Indonesia (BMKG) cho thấy vào ngày 2-7 có tổng cộng 186 điểm nóng có nguy cơ trung bình trên cả nước, theo trang Mongabay. BMKG dự báo El Niño sẽ gây ra hạn hán nghiêm trọng trên khắp cả nước, có thể ảnh hưởng đến việc tưới tiêu và khả năng tiếp cận nước ngầm của các hộ gia đình.
Họp nội các ngày 3-7, Tổng thống Joko Widodo cảnh báo diễn biến thời tiết nguy hiểm có thể gia tăng trên khắp cả nước trong những tháng tới. Hồi tháng 2, ông từng cảnh báo rằng các cảnh sát trưởng khu vực không ngăn chặn được hỏa hoạn sẽ bị sa thải. Hiện các cơ quan đang phân bổ nguồn lực và thay đổi chính sách để đối phó với những rủi ro từ El Niño.
Tại Thái Lan, tới thời điểm này, lượng mưa thấp hơn 28% so với cùng kỳ năm 2022. Dự báo lượng mưa trên toàn quốc có thể thấp hơn 10% so với mức trung bình trong năm nay và El Niño có thể làm giảm hơn nữa lượng mưa trong hai năm tới. Thái Lan có khả năng phải đối mặt với tình trạng hạn hán trên diện rộng từ đầu năm 2024.
Lượng mưa dưới mức trung bình ở Thái Lan sẽ ảnh hưởng đến các loại cây trồng như đường và cao su, thậm chí có thể đe dọa đến vị trí nhà cung cấp gạo lớn thứ hai thế giới của quốc gia này. Thái Lan đang chuẩn bị các kế hoạch dự phòng để đối phó với hạn hán có thể kéo dài nhiều năm. Thủ tướng Prayuth Chan-Ocha đã yêu cầu công ty điện lực nhà nước và văn phòng tài nguyên nước lập kế hoạch dự phòng để tiết kiệm nước.
Nguy cơ khô hạn kéo dài đã khiến Singapore từ cuối tháng 6 cảnh báo rủi ro cao về khói mù xuyên biên giới. Trong vài tuần tới, Singapore sẽ ban hành một hướng dẫn quốc gia về ngăn ngừa căng thẳng do nhiệt, theo tờ Strait Times.
El Niño có thể gây căng thẳng cho nguồn nước của Singapore. Cơ quan cấp nước quốc gia cho biết sẽ tăng cường sản xuất nước khử muối trong những tháng khô hạn, đảm bảo trữ lượng nước tại các hồ chứa địa phương ở mức ổn định.
Singapore cũng đang thử nghiệm một biện pháp giải quyết vấn đề nóng đô thị. Một loại sơn làm mát phản xạ nhiệt có thể giảm nhiệt độ môi trường xung quanh tới 2 độ C đang được sử dụng thử nghiệm trên khoảng 130 khối nhà ở. Quá trình thí điểm sẽ hoàn thành vào năm 2024, sẽ xác định xem việc sử dụng loại sơn này trên mặt tiền và vỉa hè của các tòa nhà có lợi hay không.•
Thế giới vẫn đang nóng nhanh nguy hiểm
Các nước đã cam kết trong thỏa thuận khí hậu Paris hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức dưới 2 độ C (tốt nhất là 1,5 độ C) so với nhiệt độ thời kỳ tiền công nghiệp. Nhưng thế giới đã chứng kiến sự nóng lên khoảng 1,2 độ C, khi con người tiếp tục đốt nhiên liệu hóa thạch và tạo ra ô nhiễm làm nóng hành tinh.
Theo dự báo của WMO, có 66% khả năng nhiệt độ trung bình hằng năm từ năm 2023 đến 2027 sẽ tạm thời cao hơn 1,5 độ C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp trong ít nhất một năm.
“Điều này không có nghĩa là trong năm năm tới, chúng ta sẽ vượt quá mức 1,5 độ C được quy định trong thỏa thuận khí hậu Paris, vì thỏa thuận đó đề cập đến sự nóng lên lâu dài trong nhiều năm. Tuy nhiên, đó là một hồi chuông cảnh tỉnh hoặc một cảnh báo sớm rằng chúng ta vẫn chưa đi đúng hướng để hạn chế sự nóng lên trong phạm vi các mục tiêu đặt ra ở Paris vào năm 2015 nhằm giảm đáng kể tác động của biến đổi khí hậu”, theo Giám đốc cơ quan khí hậu của WMO Chris Hewitt.
