"Chiều nay sương gió, lữ khách dừng bên quán xưa
Mơ màng nghe tiếng chuông chiều, vương về bên quán tiêu điều".
Mỗi lần trở lại Verona, tôi có cảm giác như về quê nhà ký ức. Nghe vang trong lòng khúc hát Dừng bước giang hồ của Hoàng Trọng.
Những âm thanh đó lặng lẽ theo gót chân tôi đi vòng vèo hơn hai cây số trong phố cổ sang trọng Verona, giữa dòng người đổ về thăm nhà Juliette, người tình muôn thuở của Roméo và của không ít thanh niên Sài Gòn cuối thập niên 60.
Phút này, lần thứ hai cùng với đôi chân mỏi, tôi cảm thấy khó quên căn nhà số 23 Via Capello.
Du khách trước sân nhà Juliette. Ảnh: THẨM TUYÊN
Con phố mùa hè lúc nào cũng đông đúc người qua lại mà điểm đến là nhà Juliette. Rảo đến cuối phố, rẽ trái, nhà số 23 nằm cuối một con hẻm rộng khoảng 4 mét, với một chiếc sân nở rộng ra. Tượng nàng đúc bằng đồng đen điểm hoa văn vàng úa màu thời gian, ngự trị cuối sân.
Tượng Juliette trước sân nhà, nơi moị người sắp hàng sờ để được phúc.
Nhà có ba tầng, trưng bày các vật dụng từ thế kỷ 15 đến 17, bao gồm tranh tường kể lại câu chuyện tình bi thương. Phòng ăn với một tủ kiếng lớn đựng chén dĩa, dao, nĩa... được cho là giống kiểu của thời Juliette, phòng ngủ của nàng với giường và một số y phục, và... một cái bàn nhỏ có các màn hình máy tính châu đầu nhau thành hình khối tam giác để du khách có thể viết thư và bấm gởi cho nàng, thay vì ghi sổ lưu niệm như những nơi khác.
Phòng khách được cho là thời Roméo và Juliette.
Một số mẫu trang phục được cho là thời Roméo và Juliette.
Chiếc balcon nổi tiếng theo truyền thuyết là nơi Juliette nghiêng mình nhìn Roméo ở dưới và say đắm lắng nghe những lời tỏ tình lãng mạn, thật ra mới được thêm vào khoảng năm 1930-1940.
Chiếc balcon huyền thoại.
Những nghiên cứu sau này chứng minh ngôi nhà tuy xây dựng từ thế kỷ 12, nhưng không phải là nơi diễn ra chuyện tình lãng mạn của mọi thời đại này. Dù vậy, với cư dân và với du khách, đó vẫn là nơi mà mọi thù hận tan biến.
Theo lịch sử, vào thế kỷ 12 căn nhà này được nhà quý tộc Dal Capello xây trên đường Capello (via Capello), cạnh quảng trường Erbe. Thế kỷ 16, khi Sheakespeare đưa ra vở kịch và xác định diễn biến câu chuyện tại thành phố Verona, Ý, ngay lập tức Verona trở thành thành phố của tình yêu, điểm hành hương lý tưởng của các tình nhân.
Đến thế kỷ 19, những phát hiện liên quan giữa đường Capello và dòng họ Capuleti càng làm người ta tin rằng ngôi nhà này là của Juliette. Năm 1905, huyền thoại của Sheakespeare đã biến ngôi nhà thành điểm du lịch quan trọng góp phần đưa Verona lên tầm thành phố lãng mạn của thế giới.
Ngày xưa của tôi, dường như thời điểm đang học lớp đệ lục, thì phim màu màn ảnh đại vĩ tuyến (gọi là Cinemascope) Roméo et Juliette về Việt Nam. Chỉ trong một thời gian ngắn, tôi đã đến Rex xem bốn lần dù phải xếp hàng dài đến nỗi thuộc lòng cả đoạn thoại giữa Juliette và Roméo bên cửa sổ, dưới ánh trăng.
Bởi vậy, bây giờ từ Milan tôi cố vượt hai giờ đồng hồ trên tàu địa phương TER về Verona và ngồi đây, cạnh đấu trường thời La Mã, đầu đường nhà nàng. Đấu trường này giờ đã là một sân khấu hòa nhạc lớn, từng làm tôi say mê cách đây vài năm tiếng cello của Stjepan Hauser hòa với violon của Caroline Campell qua bài Com back to sorento-Trở về mái nhà xưa. Và nay, trở lại lần thứ hai, vẫn với cảm xúc "trở về" mái nhà thơ ấu.
Những lời cam kết yêu thương trên tường cổng vào nhà Juliette để mong nàng "phù hộ".
Verona, cái tên thành phố mới đọc lên nghe đã thấy thương, lại còn Juliette nữa chứ.
Dù thật hay tưởng tượng, phải khâm phục tầm nhìn trăm năm của cư dân, và đương nhiên có cả lãnh đạo, thành Verona. Họ chứng tỏ bản chất văn hóa và sự yêu mến nghệ thuật, tôn trọng lịch sử.
Từ 1936-1940, nhà sử học Antonio Arena đã tái cấu trúc ngôi nhà một cách thơ mộng, hoàn tất việc xây dựng một bảo tàng quan trọng cho thành phố.
Một thành phố nhỏ lẻ biến thành một trung tâm du lịch. Chạnh nghĩ, Đà Lạt, một trung tâm du lịch thơ mộng nay biến thành một khu phố chợ tạp nhạp và đang chuẩn bị kế hoạch đại tu để tự xóa căn cước, hòa vào cái nơi đâu cũng có. Tạo ra một truyền thuyết: Khó, xóa bỏ một truyền thuyết có sẵn: Tiếc!
Verona, Vérone. Những âm vang dễ thương của địa danh đó chắc sẽ còn vang mãi trăm ngàn năm nữa với mối tình đẹp thiên thu. Nếu trái đất không bị hủy diệt.
Chiều Verona có những tường thành cổ đỏ rực trong nắng, chạy dài, thành nối nhà, tiếp phố, phố tiếp nối thành.
Chiều Verona có những con phố rất cổ mà rất hiện đại, các thương hiệu lớn chen chúc vào đây dành từng tấc đất, Louis Vuitton, Boggi, Cartier...
Chiều Verona có tiếng thanh niên nam nữ vui đùa trong nắng ấm quảng trường Dante, Erbe, Bra...
Chiều Verona có tiếng thở dài... của hí trường đổ nát bên ngoài và của ngôi nhà hẻm nhỏ..."Chỉ có tên chàng thù hận với em thôi... Nghĩa lý gì một cái tên? Đóa hoa mà ta gọi là bông hồng, dù mang tên gì, cũng vẫn ngào ngạt hương thơm".
Vâng, hương của ngàn xưa...
Verona 7-4, Milan 8-4-2016, Paris 14-5-2019
