Vừa qua, Bộ Tư pháp công bố tài liệu họp Đề nghị của Chính phủ về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh năm 2023. Một trong những nội dung được nhiều người quan tâm là đề nghị sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN), trong đó đề xuất áp dụng thuế suất lũy tiến đối với thu nhập từ trúng thưởng, điều tiết ở mức thuế suất cao đối với phần thu nhập cao hơn thay cho một mức thuế suất như hiện hành.
Người dân phản ứng trái chiều
Theo báo cáo của Chính phủ, từ khi Việt Nam xuất hiện mô hình trả thưởng của xổ số điện toán Vietlott, có ý kiến cho rằng cần nghiên cứu để có quy định thu thuế TNCN đối với người trúng thưởng loại hình này phù hợp hơn với lý do tỉ lệ đóng thuế ở Việt Nam quá ít so với các nước. Do đó cần tăng mức thuế suất đối với thu nhập từ trúng thưởng, trong đó có Vietlott.
 |
| Người dân mua xổ số tại một đại lý trên địa bàn TP.HCM. Ảnh: TRÍ MINH |
Nên áp dụng với tất cả loại hình xổ số
Cả hai chuyên gia cùng chung quan điểm về việc cần xây dựng biểu thuế lũy tiến với thu nhập từ trúng thưởng và cho rằng mức thuế suất lũy tiến nên áp dụng với tất cả loại hình xổ số, tức cho Vietlott, xổ số kiến thiết truyền thống và các loại hình trúng thưởng tương tự.
“Cần xây dựng bậc thuế phù hợp phụ thuộc vào số tiền trúng số nhiều hay ít để đánh thuế mà không phân biệt các loại hình xổ số để đảm bảo tính công bằng” - TS Phan Phương Nam nói.
Theo Luật Thuế TNCN hiện hành, thu nhập chịu thuế từ trúng thưởng là phần giá trị giải thưởng vượt trên 10 triệu đồng mà đối tượng nộp thuế nhận được theo từng lần trúng thưởng. Thuế suất đối với thu nhập từ trúng thưởng hiện là 10%.
Khi được hỏi về đề xuất thu thuế lũy tiến với phần thu nhập khi trúng thưởng, ông Nguyễn Ngọc Hiệp (chủ đại lý vé số trên đường Lê Văn Sỹ, quận Tân Bình, TP.HCM) thẳng thắn: Hiện nay, người mua vé số không cần cung cấp thông tin cá nhân khi mua, nếu trúng thưởng giá trị lớn, người trúng có thể chia vé cho người thân đi nhận thưởng để giảm số tiền lãnh thưởng, từ đó giảm việc nộp thuế.
“Gần 100% người mua vé số không muốn tiết lộ thông tin cá nhân, lấy cơ sở nào để kiểm soát trong tình huống như tôi đã nêu. Còn nếu quy định mua vé số phải cung cấp thông tin cá nhân, chắc không còn ai mua nữa...” - ông Hiệp nói.
Còn chị Nguyễn Thị Út (nhân viên bán vé số của một đại lý) băn khoăn: “Đa phần người ta mua vé số từ ngày này qua tháng nọ chứ đâu phải ngày một ngày hai mà tăng thuế suất theo biểu thuế. Mua cả đời chắc gì trúng độc đắc được một lần mà tăng thuế”.
Chị Trang (chủ đại lý vé số ở quận 3, TP.HCM) thì chia sẻ: Việc tăng thuế (nếu có) sẽ làm giảm lượng người mua vé số, ảnh hưởng đến cuộc sống của những người mưu sinh nhờ vào việc bán vé số.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến đồng tình với đề xuất thu thuế lũy tiến. Chị T (chủ một đại lý vé số ở TP Thủ Đức, TP.HCM) cho rằng định hướng việc đóng thuế theo biểu thuế là phù hợp.
“Lương cao đóng thuế nhiều, lương thấp đóng thuế ít thì việc trúng nhiều đóng nhiều, trúng ít đóng ít là phù hợp. Chưa kể, trúng số là khoản “trời cho” nên việc đóng thuế lại cho Nhà nước để làm những việc khác cho xã hội là hợp tình, hợp lý” - chị T chia sẻ.
Còn ông Lâm Quốc Tú (ngụ TP Thủ Đức, TP.HCM) thì nói: “Đóng theo lũy tiến cũng được nhưng cần cụ thể là bao nhiêu phần trăm. Từ 10 tỉ đồng trở lên thì bao nhiêu phần trăm, từ 20 tỉ đồng trở lên thì bao nhiêu phần trăm... Trúng nhiều đóng nhiều, trúng ít đóng ít là hợp lý”.
|
Người dân mua xổ số tại một đại lý trên địa bàn TP.HCM. Ảnh: TRÍ MINH |
Chuyên gia cho rằng phù hợp thực tế
TS Phan Phương Nam, Phó Trưởng khoa Luật thương mại Trường ĐH Luật TP.HCM, cho rằng việc thay đổi cách thức điều tiết thuế TNCN cho phần thu nhập từ trúng thưởng là hợp lý trong bối cảnh khoản thu nhập này là khá lớn so với thu nhập của người dân.
Tuy nhiên, theo ông Nam, các nhà làm luật cần cân nhắc ba yếu tố sau:
Thứ nhất, nếu có thì đánh thuế suất lũy tiến từng phần hơn là thuế suất lũy tiến toàn phần để đảm bảo tính công bằng cao hơn.
Thứ hai, nếu người trúng thưởng nhận một lần số tiền đó thì mức thuế suất có thể điều tiết cao hơn so với việc họ nhận số tiền đó nhiều lần.
Thứ ba, xác định mức thuế suất lũy tiến hợp lý là bốn hay năm bậc và khoảng cách giữa các bậc cần phải từ 1 tỉ đồng hoặc hơn. Bởi lẽ thu nhập này không thường xuyên và cần có sự khác biệt lớn giữa các bậc tính thuế. Từ đó cho thấy sự khác biệt giữa thuế TNCN đối với thu nhập từ tiền công, tiền lương với thu nhập trúng xổ số.
Theo ThS Lê Nhật Bảo (Trường ĐH Luật TP.HCM), hiện nay cho dù số tiền trúng thưởng là 11 triệu đồng hay 100 tỉ đồng thì thuế suất tính là như nhau, mức thuế suất như vậy là khá thấp, đặc biệt là rất thấp nếu so sánh với nhiều quốc gia trên thế giới.
Việc điều chỉnh chính sách thuế TNCN tại nhiều quốc gia hiện nay là tăng thuế suất với thu nhập cao, tăng ngưỡng thu nhập tính thuế, áp dụng biểu thuế suất lũy tiến với thu nhập từ tiền lương, tiền công, thu thuế với cá nhân có thu nhập từ trúng thưởng…
Xu hướng này đang ngày càng phổ biến. Việt Nam cũng nên có những thay đổi để cải cách đồng bộ hệ thống thuế nói chung và chính sách thu thuế đối với thu nhập từ trúng thưởng nói riêng, phù hợp với thông lệ quốc tế.
Cũng theo ThS Lê Nhật Bảo, không phải đến năm 2023 các cơ quan chức năng mới đề xuất tính toán lại mức thuế suất đối với thu nhập từ trúng thưởng mà vấn đề này đã được thảo luận từ nhiều năm trước.
Càng về sau thì các loại hình trò chơi, cuộc thi mang tính chất may mắn càng đa dạng với cơ cấu giải thưởng có mức độ chênh lệch rất lớn, nếu chỉ áp dụng cứng nhắc một mức thuế suất như hiện nay thì khó có thể đảm bảo tính công bằng và khả năng phân phối thu nhập của thuế.
“Tôi đồng tình với đề xuất điều tiết ở mức thuế suất cao đối với phần thu nhập cao hơn thay cho một mức thuế suất như hiện hành. Tuy nhiên, không nên xây dựng biểu thuế suất quá cao - điều này có thể làm cho người nộp thuế thấy việc nộp thuế trở thành một gánh nặng, làm gia tăng tình trạng trốn thuế. Học tập kinh nghiệm từ nhiều quốc gia khác, biểu thuế suất này nên dao động 10%-30% là phù hợp” - ThS Lê Nhật Bảo nói.
Các nước đánh thuế người trúng xổ số thế nào?
Trên thế giới, quy định về việc thu thuế đối với phần thu nhập từ trúng thưởng như xổ số là khác nhau.
Ở Áo, Bỉ, Pháp, Ireland, Luxembourg và Anh, tiền trúng giải xổ số không bị đánh thuế. Ví dụ, Cơ quan Thuế và Hải quan Anh (HMRC) không coi tiền trúng xổ số là thu nhập, vì vậy tiền trúng thưởng không bị đánh thuế. Tuy nhiên, khi gửi tiền trúng xổ số vào ngân hàng và có lãi hoặc mang số tiền trúng thưởng đi đầu tư thì sẽ phải chịu thuế TNCN. Thêm nữa, số tiền trúng thưởng này sẽ là một phần tài sản của người trúng thưởng và khi người này để lại cho ai đó thừa hưởng thì người thừa hưởng sẽ chịu thuế thừa kế 40% nếu khối tài sản hơn 325.000 bảng Anh, theo báo Guardian.
Ở Mỹ, Sở Thuế vụ (IRS) coi tiền trúng xổ số là thu nhập chịu thuế thông thường và người trúng xổ số sẽ phải trả 24%-37% tiền thuế liên bang trên số tiền trúng thưởng. Theo trang Money Fit, số thuế phải trả tùy thuộc vào nhiều yếu tố. Chẳng hạn, tiền thắng giải dưới 599,99 USD thì được miễn thuế, còn trên số tiền này thì phải nộp 24% thuế. Tuy nhiên, số tiền thuế sẽ có thể tăng đến 37% tùy vào tổng thu nhập của người trúng số năm đó. Ngoài ra, người trúng thưởng còn phải chịu thuế tiểu bang tùy vào quy định cụ thể của mỗi bang, chẳng hạn bang New York là 10,9%, Maine là 7,15%, theo báo USA Today.
Hay ở Bồ Đào Nha, giải xổ số nào trị giá hơn 5.000 euro đều bị đánh thuế ở mức 20%. Trong khi ở Thụy Sĩ, mức thuế sẽ là 35% đối với bất kỳ khoản tiền thắng cược nào trên 1 triệu franc Thụy Sĩ, còn Tây Ban Nha sẽ thu 20% thuế đối với tất cả giải thưởng hơn 40.000 euro, theo trang Euro Million.
ĐỨC HIỀN
