Từ tháng 10, nước lũ về tràn đồng ở miền Tây. Ruộng đồng mênh mông, mặt nước liền bờ với kênh mương và sông lớn. Mùa nước nổi, mùa độc đáo nhất trong năm đã đến.
Nước lũ về mang theo tôm, cá, phù sa bồi đắp ruộng đồng thêm màu mỡ cùng hàng chục loài hoa, rau dại, nguồn thực phẩm độc đáo chỉ mùa nước nổi mới có. Đi chơi miền Tây mùa nước nổi cũng là đặc sản du lịch. Có hẳn những tour chú trọng giới thiệu ẩm thực hay “du hoa” mùa nước nổi.
Điều đặc biệt là các loài hoa rau mùa nước nổi rất đẹp, ít hoặc không thấy ở những nơi khác như bông điên điển, súng ma, nhĩ cán vàng...
* * *
Bông điên điển mọc hoang dại ở bờ kênh, ven đồng, có nhiều vào mùa nước nổi. Người dân thu hoạch bông điên điển thường chèo xuồng đi hái bằng tay hoặc lấy dầm bơi xuồng đập trên ngọn hoặc cành để hoa rụng xuống xuồng rồi gom lại. Bông điên điển dùng nấu canh chua, xào tép đồng hoặc trộn gỏi rất ngon.
Nông dân thường tính toán, canh thu hoạch lúa trước khi lũ về. Sau vụ gặt, những đồng lúa bỗng biến thành biển nước mênh mông gợn sóng theo gió mùa. Rồi tự nhiên cả một đồng súng ma dần hiện ra, lan khắp mặt nước, trổ bông đỏ, trắng, hồng, tím... như phép thần.
Gọi là súng ma vì bông súng này mọc tự nhiên, đến mùa “mầm mống” theo con nước về hoặc ẩn mình trong đất từ mùa trước để rồi trồi lên, lan rộng, bung nở đẹp nhất lúc đỉnh lũ.
Những năm gần đây, đôi chỗ xuất hiện những cụm súng tím giống Thái bông nở to, cánh hoa dày. Có nơi bà con nông dân gom súng Thái về nuôi trồng trong kênh rạch hay góc ruộng nhà mình, vừa thu hoạch bán như rau vừa đón du khách tham quan và thưởng thức những món ngon miệt đồng.
Cá linh non ngon nhất gần đỉnh lũ, chiên giòn hay nấu lẩu ăn được nguyên con, cả xương mềm; lớn hơn chút thì chiên giòn cuốn lá sen non cùng tép đồng xào bông điên điển. Lá sen non còn cuộn sâu kèn, ngắt lá trước khi ăn, đặt con cá linh chiên giòn vào giữa lá, thêm muỗng tép đồng xào bông điên điển, kèm ít lá húng quế và đồ chua, cuộn tròn rồi chấm nước mắm me chua ngọt, ngon thôi là ngon!
 |
 |
* * *
Mỗi mùa nước nổi nhóm bạn chúng tôi thường về huyện Mộc Hóa (Long An) dạo chơi đồng sen, đồng súng.
Chúng tôi theo các cô gái miệt vườn chèo xuồng đi hái súng ma trên đồng nước đem ra chợ bán. Cọng và bông súng dùng nấu canh chua, trộn gỏi hay xào tép cũng rất ngon.
Thật khó tả vẻ đẹp của đồng súng vào mùa nước nổi. Bình minh, nắng lên cũng là lúc những bông súng dần hé cánh và bung nở khi mặt trời lên cao tỏa nắng vàng rực rỡ.
Thích nhất là cùng nông dân chèo xuồng ba lá đi hái hoa, chụp ảnh, học nông dân cách làm hoa, bó thành từng lọn lớn. Bông súng ma nở đẹp vào sáng sớm, chừng 10 giờ bắt đầu khép cánh.
Nông dân gieo trồng sen lấy hạt xen kẽ giữa các vụ lúa hoặc canh tác lâu dài, sáu tháng một vụ. Mỗi đồng sen ở Đồng Tháp Mười thường rộng hàng chục hecta. Cây sen thật hữu dụng: Hoa cắm bình làm đẹp cho các ngôi nhà; hạt sen, ngó sen, củ sen, lá sen, tim sen dùng làm thực phẩm, vị thuốc, làm trà.
Chưa hết, mùa nước nổi đồng sen còn là phim trường, ảnh trường của các nhiếp ảnh gia và du khách - một sản phẩm của vẻ đẹp hương hoa đồng nội đầy bản sắc.
* * *
Một đặc sản độc đáo khác của vùng Đồng Tháp Mười là lúa ma, còn gọi là lúa trời, mọc tự nhiên, phát triển mạnh vào mùa nước nổi. Mực nước lên đến đâu, cây lúa ma vươn cao đến đó, sức sống và sự mạnh mẽ của giống lúa này thật phi thường.
Nông dân thường săn tìm lúa ma và đợi thu hoạch sau mùa nước nổi. Gạo lúa ma nấu cơm hơi cứng hạt nhưng khá ngon. Những năm gần đây nông dân và Tập đoàn nông nghiệp LTG đã bắt tay canh tác lúa ma, còn gọi là lúa mùa nước nổi, giống Nàng Tây Đùm, diện tích lớn ở Long An, một mặt để bảo tồn giống lúa bản địa quý hiếm, mặt khác sản xuất thêm một loại gạo đặc sản độc đáo.
Chúng tôi như không tin vào mắt mình khi nhìn thấy cây lúa ma cao 2,5 m, to khỏe như cây sậy vươn cao trên mặt nước đồng ngày đỉnh lũ. Tự nhiên, sinh tồn, gen mạnh mẽ truyền đời của lúa ma cộng thêm sự cần cù một nắng hai sương của nông dân, tri thức của các nhà khoa học Việt đã tạo nên những đồng lúa ma năng suất 2 tấn/ha, những bữa cơm đặc biệt trên bàn ăn của mỗi gia đình. Ở đó còn chứa đựng câu chuyện gắn với lịch sử khẩn hoang mở cõi của ông cha, của đời sống và phong vị của miền Tây Nam Bộ yêu dấu.
* * *
Khác xưa, mùa nước nổi được coi như “mùa khổ” của nông dân miền Tây, gây cảnh ngập úng, đời sống khó khăn. Ngày nay, lũ không về hay về ít mới thật sự khổ, đồng nghĩa với việc thiếu vắng tôm, cá thượng nguồn, hoa và rau dại mùa lũ, đất không được thau rửa, bồi đắp phù sa sau những vụ mùa tận lực.
Điều quan trọng, mùa nước nổi ở miền Tây còn là mùa du ngoạn, điểm đến độc đáo cho những ai quan tâm và mong được trải nghiệm, thưởng thức trọn vẹn vẻ đẹp của một vùng đất đẹp, hiền hòa, người dân hiền lành, chất phác và thân thiện.
