Ngày mai (12-4), TAND TP Hà Nội mở phiên xét xử vụ án vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí và thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, xảy ra tại dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 (gọi tắt là dự án), Công ty CP Gang thép Thái Nguyên (TISCO) và một số đơn vị có liên quan.
19 bị cáo bị cáo buộc về một trong hai tội danh nêu trên, gồm: Mai Văn Tinh (cựu chủ tịch HĐQT Tổng công ty Thép Việt Nam - VNS), Đậu Văn Hùng (cựu TGĐ VNS), Trần Trọng Mừng (cựu TGĐ TISCO), Trần Văn Khâm (cựu chủ tịch kiêm TGĐ TISCO)…
Dù được đầu tư hơn 4.400 tỉ đồng nhưng đến nay dự án mở rộng gang thép Thái Nguyên vẫn đang "đắp chiếu". Ảnh: Tổ quốc
“Ưu ái” nhà thầu Trung Quốc
Theo quyết định phê duyệt, dự án có tổng mức đầu tư hơn 3.800 tỉ đồng, do TISCO làm chủ đầu tư; gồm nhiều hạng mục, trong đó có gói thầu “dây chuyền luyện kim khu vực Lưu Xá” với tổng trị giá gần 2.600 tỉ đồng.
Để thực hiện gói thầu trên, tháng 7-2007, TISCO ký hợp đồng số 01#EPC với Tập đoàn Khoa học công nghệ và thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC). Giá trị hợp đồng là hơn 160 triệu USD (chia làm ba phần E, P và C). Đây là giá trọn gói, không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện.
Sau khi ký kết, TISCO tạm ứng cho MCC 35,6 triệu USD. Tuy nhiên, đã hơn 11 tháng từ khi khởi công, MCC vẫn chưa hoàn thành thiết kế chi tiết các hạng mục, chưa lựa chọn và ký được hợp đồng với nhà thầu phụ, chưa triển khai thi công bất kỳ hạng mục nào của gói thầu.
Ngược lại, MCCC còn có nhiều văn bản gửi TISCO đề nghị kéo dài thời gian thực hiện, điều chỉnh giá hợp đồng 01# EPC tăng thêm hơn 138 triệu USD, với lý do giá cả thị trường biến động.
Cơ quan tố tụng xác định đề nghị của MCCC là không có căn cứ, không đúng nội dung thỏa thuận trong hợp đồng 01#EPC. Lẽ ra, những người có trách nhiệm thuộc TISCO và VNS phải xem xét chấm dứt hợp đồng, thu hồi tiền tạm ứng, áp dụng điều khoản phạt hợp đồng đối với MCC; đồng thời báo cáo người có thẩm quyền để xem xét hủy đấu thầu, tổ chức đấu thầu lại…
Thế nhưng, các bị cáo Trần Trọng Mừng, Mai Văn Tinh và một số cá nhân liên quan không những không thực hiện mà còn chỉ đạo, bàn bạc, thống nhất để ký các văn bản đề nghị Bộ Công thương báo cáo Thủ tướng cho phép điều chỉnh chi phí hợp đồng 01#EPC.
Các bị cáo hầu tòa vào ngày mai (12-4)
Không căn cứ vẫn đề xuất chấp thuận
Sau khi TISCO đề nghị, Bộ Công thương có văn bản kiến nghị Thủ tướng giao HĐQT VNS quyết định việc điều chỉnh dự toán xây lắp, thiết bị và các chi phí khác của gói thầu 01#EPC.
Tháng 12-2008, Văn phòng Chính phủ thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng khi đó là ông Hoàng Trung Hải, có nội dung đồng ý về nguyên tắc việc xem xét một số phát sinh về giá trị vật liệu xây dựng do nguyên nhân bất khả kháng trong hợp đồng 01#EPC.
Tiếp đó, VNS thành lập đoàn đàm phán để thương thảo với MCC. Quá trình đàm phán, MCC đề xuất phần E và P của gói thầu 01#EPC do mình thực hiện; riêng phần C sẽ do TISO triển khai, TISCO giới thiệu một nhà thầu phụ của Việt Nam đảm nhiệm phần C, giá cả thực tế vượt quá 42,9 triệu USD do TISCO chịu…
Dù biết rõ không có căn cứ điều chỉnh chi phí tăng thêm phần C, cũng không có căn cứ xác định VINAICON đủ năng lực để làm nhà thầu phụ, nhưng TISCO vẫn đề xuất VNS và Bộ Công thương theo hướng chấp thuận các đề xuất của MCC.
Tháng 8-2009, Văn phòng Chính phủ tiếp tục có văn bản thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải về việc đồng ý điều chỉnh chi phí thực hiện phần C, VNS làm việc với MCC về việc chọn VINAICON làm nhà thầu phụ…
Nửa tháng sau, bị cáo Trần Văn Khâm ký phụ lục điều chỉnh hợp đồng 01#EPC với MCC, trong đó giới thiệu VINAICON làm nhà thầu phụ thực hiện phần C, giá trị tạm tính để để ký hợp đồng thầu phụ là hơn 42,9 triệu USD…
Theo cáo trạng, việc làm trên đã tách phần C của hợp đồng 01#EPC từ hình thức trọn gói thành theo đơn giá, phá vỡ nguyên tắc hợp đồng ban đầu, dẫn đến tăng tổng mức đầu tư.
Sau khi ký hợp đồng thầu phụ, do VINAICON không đủ năng lực, TISCO lại phải ký tiếp 13 hợp đồng với 13 nhà thầu phụ khác. Thế nhưng, đến thời điểm hết hạn hợp đồng (31-5-2011), phần C vẫn không thể hoàn thành, khiến dự án dừng thực hiện.
Liên quan đến vụ án này, hồi tháng 1-2020, Bộ Chính trị quyết định thi hành kỷ luật ông Hoàng Trung Hải (nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội, nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ) bằng hình thức cảnh cáo.
| Thiệt hại hơn 830 tỉ đồng Mặc dù phần C dở dang, TISCO đã phải thanh toán hơn 877 tỉ đồng (vượt quá giá trị theo hợp đồng 01#EPC). Tương tự, tại phần P, TISCO thanh toán cho MCC hơn 107 triệu USD. Dù MCC đã nhập khẩu và cấp đến công trường khoảng 35.800 tấn thiết bị nhưng nhiều thiết bị không đúng quy cách chủng loại, sai khác về xuất sứ, thông số kỹ thuật.. Tính đến ngày 31-12-2018, tổng số tiền mà TISCO đã bỏ ra cho dự án là hơn 4.400 tỉ đồng. Trong đó, TISCO phải trả lãi cho các ngân hàng do dự án chậm tiến độ hơn 830 tỉ đồng; đây cũng là số tiền thiệt hại mà các bị cáo gây ra ở vụ án này. Cũng theo VKSND Tối cao, do việc điều chỉnh tăng giá phần C, chấp thuận VINAICON làm nhà thầu phụ dù không đủ năng lực, khiến hợp đồng chậm tiến độ, phát sinh tăng chi phí…, nên VNS và TISCO đã phải điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư dự án từ hơn 3.800 tỉ lên hơn 8.100 tỉ (tăng hơn 4.200 tỉ). |
