Phát biểu trước Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 28-12, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry chỉ trích việc Israel xây dựng các khu định cư Do Thái ở Đông Jerusalem và Bờ Tây đang hủy hoại hòa bình Trung Đông. Palestine xem hai khu vực này là lãnh thổ của mình và Đông Jerusalem là thủ đô tương lai của mình.
“Bất kể các nỗ lực của chúng ta trong hàng năm dài, giải pháp hai nhà nước đang có nguy cơ bị hủy hoại trầm trọng. Theo lương tâm, chúng ta không thể không làm gì, không nói gì khi thấy hy vọng về hòa bình đang xa dần” - Reuters dẫn lời Ngoại trưởng Kerry trong bài phát biểu dài 70 phút.
Ngoại trưởng Kerry cảnh báo Israel “sẽ không bao giờ có được hòa bình thật sự với thế giới Ả Rập” nếu không đạt được một hiệp ước với Palestine về giải pháp hai nhà nước.
Ngoại trưởng Mỹ John Kerry phát biểu ngày 28-12 tại Bộ Ngoại giao Mỹ. Ảnh: BỘ NGOẠI GIAO MỸ
Mỹ ủng hộ giải pháp hai nhà nước với đường biên giới dựa trên ranh giới năm 1967, trước khi Israel chiếm đóng Bờ Tây, Đông Jerusalem và dải Gaza. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu không chấp nhận ranh giới này, tuyên bố sẽ không trả các khu vực này cho Palestine.
Theo Ngoại trưởng Kerry, Mỹ đã từng không biết bao nhiêu lần công khai lẫn không công khai đề nghị Israel ngưng xây dựng các khu định cư. Hiện có khoảng 570.000 người Israel đang sống ở Bờ Tây và Đông Jerusalem, cùng với hơn 2,6 triệu người Palestine.
Thủ tướng Netanyahu nhanh chóng có phản ứng, chỉ trích Ngoại trưởng Kerry là thiên vị với Palestine. Ông Netanyahu vừa nói rằng Israel không cần các lãnh đạo nước ngoài dạy bảo, vừa bảo đang chờ đợi được làm việc với Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump. Ông Trump từng tuyên bố sẽ theo đuổi các chính sách ưu tiên Israel hơn.
Sau khi Mỹ không bỏ phiếu thay vì bỏ phiếu chống nghị quyết của Hội đồng Bảo an (HĐBA) LHQ yêu cầu Israel chấm dứt xây dựng các khu định cư Do Thái, ông Trump đã lên án chính phủ Obama về cách đối xử với Israel. “Chúng ta không thể tiếp tục để Israel bị đối xử với sự xem thường như vậy. Mạnh mẽ lên Israel, ngày 20-1 sẽ tới nhanh thôi!” - ông Trump viết trên tài khoản Twitter.
Ông Trump cũng từng tuyên bố sẽ chuyển đại sứ quán Mỹ từ Tel Aviv sang Jerusalem và đã chỉ định một luật sư từng quyên tiền để xây dựng các khu định cư Do Thái làm đại sứ.
Israel hy vọng sẽ nhận được nhiều ưu ái hơn từ chính phủ ông Trump. Tuy nhiên theo Reuters, Israel cũng lo ngại tuyên bố của Ngoại trưởng Kerry sẽ đưa chính phủ Trump vào thế phòng thủ, từ đó các nước khác - đặc biệt là châu Âu sẽ gây thêm áp lực với Israel bằng nhiều biện pháp như tẩy chay, cô lập, trừng phạt.
Một khu định cư Israel đang xây ở Bờ Tây. (Ảnh chụp ngày 28-12) Ảnh: REUTERS
Quan hệ Mỹ-Israel xuống thấp từ ngày 23-12 khi Mỹ đã không ủng hộ Israel khi HĐBA LHQ ra nghị quyết yêu cầu Israel chấm dứt xây dựng các khu định cư.
Sau động thái này của Mỹ, Thủ tướng Netanyahu đã chỉ trích “Bạn bè không bảo vệ bạn bè ở HĐBA”, cho rằng chính phủ Obama đã thiết kế nghị quyết này. Ngoại trưởng Kerry đã phản ứng lại “Bạn bè cần phải nói với nhau cả những sự thật khó nghe và tình hữu nghị cần sự tôn trọng lẫn nhau”.
Hành động không ủng hộ Israel này được nhiều người xem là một cử chỉ chia tay của Tổng thống Obama vốn rất tâm huyết với hòa bình Trung Đông. Và tuyên bố của Ngoại trưởng Kerry cũng thể hiện sự thất vọng của ông khi nhiệm kỳ của ông đã sắp hết mà đàm phán hòa bình vẫn chưa được khôi phục. Đàm phán hòa bình đã bị ngưng từ năm 2014.
Về phần mình, Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas tuyên bố ông vẫn tin tưởng vẫn có thể đạt được hòa bình với Israel, tuy nhiên ông vẫn giữ nguyên yêu cầu của Palestine là Israel phải ngưng việc xây dựng các khu định cư trước khi khôi phục đàm phán hòa bình.
Reuters dẫn thông tin từ một tổ chức phi chính phủ cho biết ngày 28-12, Israel đã thông qua xây dựng một tòa nhà cao tầng ở Đông Jerusalem, bất kể nghị quyết của HĐBA LHQ.
Ngoại trưởng Mỹ John Kerry và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu gặp nhau tại New York (Mỹ) ngày 23-9. Ảnh: REUTERS
Theo Reuters, tuyên bố của Ngoại trưởng Kerry cùng phản ứng của Thủ tướng Netanyahu đã khép lại một chương gay gắt trong quan hệ giữa Israel với chính phủ Obama quanh những bất đồng về xây dựng khu nhập cư cũng như thỏa thuận hạt nhân Mỹ đã ký với Iran năm ngoái.
Reuters cho rằng tuyên bố của Ngoại trưởng Kerry hầu như sẽ không thay đổi được gì tình trạng hiện tại giữa Israel và Palestine, cũng như không thể thay đổi được sự vô ích của các nỗ lực của chính phủ Obama trong tìm kiếm hòa bình Trung Đông.
Tuyên bố của Ngoại trưởng Kerry phản chiếu tuyên bố của Tổng thống Mỹ Bill Clinton năm 2001 về hòa bình Trung Đông, khi ông chuẩn bị chuyển giao quyền lực cho Tổng thống Cộng hòa George W. Bush.
Ngoại trưởng Pháp Jean-Marc Ayrault hoan nghênh tuyên bố của Ngoại trưởng Kerry “Chúng ta hoan nghênh bài phát biểu rõ ràng, can đảm và tận tâm của Ngoại trưởng Kerry vì hòa bình Trung Đông và giải pháp hai nhà nước, Israel và Palestine”. Pháp sẽ mở một hội nghị về hòa bình Trung Đông tại Paris vào ngày 15-1 với sự tham gia của 70 nước.
