Ngày 19-1, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Khánh Hòa cho biết Phó Thủ tướng Lê Thành Long đã ký quyết định về xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt (đợt 17, năm 2025) đối với 5 di tích, trong đó có di tích kiến trúc nghệ thuật Tháp Bà Ponagar.
Trong quyết định, Phó Thủ tướng giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Chủ tịch UBND các cấp nơi có di tích được xếp hạng, trong phạm vi nhiệm vụ và quyền hạn của mình, thực hiện việc quản lý Nhà nước đối với di tích theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa.
Tháp Bà Ponagar nằm trên đồi Cù Lao ở phường Vĩnh Phước, TP Nha Trang, đã được xếp hạng di tích quốc gia vào năm 1979.
Tháp được người Chăm xây dựng từ thế kỷ VIII đến thế kỷ XIII, để thờ Nữ thần Ponagar là Mẹ Xứ sở của người Chăm, nên tên thường gọi là Tháp Bà Ponagar.
Khu di tích Tháp Bà Ponagar là một quần thể kiến trúc gồm có tháp cổng, Mandapa và khu đền tháp. Tuy nhiên, do biến động của lịch sử, nên hiện nay khu di tích còn lại 5 công trình kiến trúc ở hai mặt bằng là Mandapa và khu đền tháp.
Khu vực Mandapa, có 4 hàng cột lớn hình bát giác, xây bằng gạch nung, bao gồm 10 cột lớn và 12 cột nhỏ. Khu đền tháp, hiện còn 4 tháp, gồm tháp Đông Bắc hay còn được gọi là tháp chính, cao 23 m, được xây dựng lần đầu vào thế kỷ VIII và được xây dựng lại vào thế kỷ XI, bên trong tháp đặt tượng thờ Nữ thần Ponagar.
Tháp Nam cao 18 m, có niên đại xây dựng vào thế kỷ XIII, đây là nơi thờ thần Shiva, còn theo truyền thuyết của người Việt thì tháp thờ chồng của Thiên Y A Na Thánh Mẫu nên gọi là tháp Ông; tháp Đông Nam, ngôi tháp có quy mô nhỏ nhất chỉ cao 7,1 m, có niên đại khoảng thế kỷ XI đến thế kỷ XII, thờ thần Skandha - con thần Shiva, còn theo truyền thuyết của người Việt, tháp thờ ông bà Tiều là cha mẹ nuôi của Thiên Y A Na Thánh Mẫu.
Cuối cùng là tháp Tây Bắc cao 9 m, là ngôi tháp duy nhất còn khá nguyên vẹn về kiến trúc và trang trí, tháp thờ thần Ganesha, còn theo truyền thuyết của người Việt thì tháp thờ Cô, Cậu - con của Thiên Y A Na Thánh Mẫu.
Hàng năm, từ ngày 20 đến 23-3 Âm lịch, tại di tích Tháp Bà Ponagar diễn ra lễ hội Tháp Bà Ponagar. Dịp này, hàng ngàn bà người Chăm từ khắp mọi miền đất nước, như Bình Thuận, Ninh Thuận, Phú Yên, Bình Định… về đây hành lễ.
Tháp Bà Ponagar từ lâu trở thành điểm đến du lịch nổi tiếng không thể bỏ qua khi đến Nha Trang – Khánh Hòa nghỉ dưỡng.
