Sáng 31-1, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cùng lãnh đạo TP.HCM đã tới thăm căn hầm bí mật của gia đình ông Trần Văn Lai (Năm Lai) tại quận 3, TP.HCM. Cuộc đến thăm này diễn ra ngay sau buổi lễ cấp quốc gia kỷ niệm 50 năm cuộc Tổng tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân 1968.
Ông Năm Lai (còn có bí danh Mai Hồng Quế) đã mất năm 2002.
Tổng Bí thư xem một khẩu súng được dùng trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân 1968. Ảnh: VIỆT DŨNG
Căn nhà số 287/70 trên đường Nguyễn Đình Chiểu (phường 5, quận 3, TP.HCM) này là nơi vợ chồng ông Năm Lai đã xây dựng một hầm vũ khí bí mật từ năm 1965.
Tại đây vẫn còn trưng bày nhiều hình ảnh, các loại vũ khí, có cả những vật dụng như chiếc xe máy mà Đội 5 biệt động sử dụng trong trận tấn công dinh Độc Lập.
Tham quan căn hầm, Tổng Bí thư đã cặn kẽ thăm hỏi các nhân chứng lịch sử về quá trình đào hầm, chuyển vũ khí vào cất giấu để chuẩn bị cho cuộc tổng tiến công nửa thế kỷ trước.
Bà Đặng Thị Thiệp (vợ anh hùng lực lượng vũ trang Trần Văn Lai) kể lại quá trình ông Lai bí mật đào hầm và giữ vũ khí trong nội thành Sài Gòn từ năm 1962 đến 1968.
Căn hầm được ông Năm Lai thiết kế hoàn toàn bí mật, nắp hầm nhỏ nằm giữa phòng khách, chứa được khoảng 15 người, hơn hai tấn vũ khí.
Ngoài ra, ông Lai còn đào thêm căn hầm bên cạnh rộng gần gấp đôi, chuẩn bị tập kết vũ khí về nhưng khi ấy chiến dịch Mậu Thân nổ ra bất ngờ nên phải dừng lại.
Tổng Bí thư thăm căn hầm bí mật. Ảnh: VIỆT DŨNG
Suốt thời kỳ chống Mỹ, ông Năm Lai còn mua nhiều căn nhà khác để đào hầm nuôi giấu cán bộ, làm hộp thư bí mật...
Sau chiến dịch Mậu Thân, ông Năm Lai bị tịch thu toàn bộ nhà cửa, tài sản.
Nhiều năm sau giải phóng, ông Trần Vũ Bình (con trai ông Năm Lai) đã chuộc lại những căn nhà này, phục dựng hầm bí mật để làm di tích lịch sử cho người dân, du khách tới tham quan.
Theo lời kể của bà Thiệp, trong số tám chuyến chở vũ khí về đây cất giấu, chồng bà đã trực tiếp đi ba chuyến. Tổng cộng số vũ khí trong hầm đến thời điểm 1968 là hơn hai tấn.
Chính từ căn hầm này, đêm mùng 1 rạng mùng 2 Tết Mậu Thân năm 1968, các chiến sĩ biệt động Đội 5 đã tập kết về đây nhận vũ khí và xuất phát tiến công vào dinh Độc Lập - cơ quan đầu não của chính quyền Sài Gòn.
Tổng Bí thư trò chuyện với ông Phạm Văn Hôn, một trong các chiến sĩ biệt động năm xưa. Ảnh: VIỆT DŨNG
Có mặt tại buổi thăm, ông Phan Văn Hôn (74 tuổi, một trong những chiến sĩ biệt động Sài Gòn) kể lại trận chiến đấu vào đêm mùng 1, rạng sáng mùng 2 Tết Mậu Thân.
Đội 5 của ông gồm 15 người tập kết tại hầm bí mật của ông Lai, nhận vũ khí đi đánh dinh Độc Lập. Cuộc chiến đấu diễn ra quyết liệt, kéo dài đến trưa mùng 3 Tết thì hy sinh tám người, bảy người còn lại bị bắt.
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Bí thư Thành ủy TP.HCM Nguyễn Thiện Nhân thăm hầm vũ khí của biệt động trong chiến dịch Mậu Thân. Ảnh: VIỆT DŨNG
Lắng nghe lịch sử căn hầm, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng bày tỏ xúc động, nâng niu từng kỷ vật tại căn hầm. Đó là những giỏ cần xé, tấm bồ tre mà lực lượng biệt động Sài Gòn dùng để ngụy trang chở vũ khí từ căn cứ vùng ven vào nội thành, đó là chiếc ô tô chở đội biệt động đi đánh dinh Độc Lập...
Ông cũng chiêm ngưỡng kiến trúc bí mật của căn hầm ngay bên dưới căn nhà, khen ngợi truyền thống của gia đình bà Thiệp và động viên cố gắng phát huy, giữ gìn khu di tích độc đáo, hào hùng này.
