Con số đột tử vì nhồi máu cơ tim ở người chưa quá tuổi 50 từ lâu đã là vấn đề khó phân trần của ngành y, bởi thầy thuốc đang có trong tay kỹ thuật chẩn đoán cũng như phương tiện điều trị xa hơn thập niên trước đây.
Đừng đổ thừa cho mỡ máu!
Vùng nằm gần mạch máu tất nhiên dễ thiếu máu, thậm chí hoại tử vì thiếu dưỡng khí, nếu mạch máu xơ vữa khiến lượng máu luân lưu càng lúc càng eo hẹp. Tình trạng này càng rõ nét ở người có lượng mỡ trong máu vượt chỉ tiêu vì thành mạch dễ đóng mảng xơ vữa… Tuy vậy, nếu trăm dâu đổ đầu chất béo thì oan cho cholesterol. Bằng chứng là theo kết quả thống kê trên hàng chục ngàn bệnh nhân ở Mỹ, gần phân nửa phải vào phòng cấp cứu vì nhồi máu cơ tim là đối tượng trước đó chưa hề tăng mỡ máu! Đáng nói hơn nữa là không dưới 40% nạn nhân không có dấu hiệu báo động trước đó như cơn đau thắt ngực, đặc biệt ở phụ nữ, khiến cho số trường hợp tử vong ở nữ giới cao hơn đàn ông. Vì vậy mà người thiếu máu cơ tim không gõ cửa thầy thuốc lúc chớm bệnh. Chính vì thế mà thầy thuốc trở tay không kịp trong phòng cấp cứu.
Chuyện gì cũng có lý do
Kết quả của hai công trình nghiên cứu dài hạn được tiến hành cùng lúc ở hai ĐH Mainz, CHLB Đức và London ở nước Anh cho thấy tình trạng tăng mỡ máu tuy là điều kiện ắt có nhưng vẫn chưa đủ để dẫn đến nhồi máu cơ tim. Đòn bẩy để từ thiếu máu cơ tim chuyển nhanh sang thuyên tắc mạch vành chính là sự hiện diện của những chất khiến mạch máu trên thành tim co thắt đột ngột khi gia chủ bất ngờ cảm xúc thái quá, vui hay buồn cũng thế, hay gặp lúc mệt nhoài sau nhiều ngày lao tâm, lao lực. Đó là lý do tại sao nhiều trường hợp nhồi máu cơ tim xảy ra trong cơn phẫn uất sau khi chơi thể thao, vừa bước ra khỏi phòng tắm và nhất là vì “thượng mã phong”. Trái tim vì thói quen gánh vác nên cố gắng đẩy máu đi xa để não, thận, gan, thậm chí ngoài da đừng thiếu máu nhưng tim lại quên là thành tim cũng cần được tưới máu. Hậu quả là cơ tim bị nhồi máu bất ngờ! Đó là lý do tại sao tỉ lệ đột tử vì thiếu máu cơ tim, theo thống kê của các hãng bảo hiểm y tế ở CHLB Đức, lại cao gấp ba lần nếu so với dữ liệu của năm năm trước đây.
Cảm xúc thái quá chính là đòn bẩy để từ thiếu máu cơ tim chuyển nhanh sang thuyên tắc mạch vành.
Không lửa khó có khói
Đứng đầu trong các chất có tác hại vừa kể là cặp bài trùng troponin và homocystein, hai độc chất tích lũy trong tình huống stress, nhất là ở người mạnh miệng rượu bia, thuốc lá. Hai chất này một khi vượt quá định mức bình thường, ngay cả ở người tuổi đời mới hơn 40, là nhân tố rủi ro cao độ vì là đòn bẩy của thiếu máu cơ tim cho dù huyết áp của nạn nhân trong định mức bình thường. Chính vì tác động của hai chất này mà mạch máu co thắt hết mức cùng lúc với dòng máu trở nên đậm đặc. Thành tim khi đó nếu không thiếu máu mới là chuyện lạ!
Tim bệnh vì tâm không an
Không thiếu trường hợp thuyên tắc mạch vành xảy ra ở đối tượng mới khám sức khỏe và thầy thuốc không phát hiện dấu hiệu bệnh lý nào trên điện tâm đồ, siêu âm tim cũng như qua xét nghiệm sinh hóa! Khách hàng tiềm năng của nhóm này đa số là phụ nữ bước vào tuổi tiền mãn kinh. Lý do là dòng máu bỗng có lúc trở nên đậm đặc dưới ảnh hưởng cường điệu của một số tác chất như:
C-reactive protein ở người trong cảnh cô đơn, thất tình…
Adrenalin trên người trầm uất kéo dài vì bệnh mạn tính.
Serotonin ở đối tượng phải thường xuyên lo sợ trong cảnh nợ nần, chồng vũ phu…
ICAM-1 trên người có cuộc sống quá căng thẳng vì chén cơm manh áo.
Nội tiết tố tuyến giáp thyroxin ở người hay căm giận đủ điều, nhất là vì bị trù ám trong nghề nghiệp nhưng không được nói cho hả hê.
Nội tiết tố corticosteroid của tuyến thượng thận sau chấn động tâm lý vì tang sự, tai nạn.
Phòng cháy đỡ hơn chữa cháy
Ngoại trừ trường hợp dị tật bẩm sinh, bệnh tim hiếm khi là chuyện ngày một ngày hai. Nhồi máu cơ tim cũng thế, cho dù gõ cửa đột ngột nhưng trên thực tế đã manh nha từ lâu. Bệnh đánh lén quá khéo chẳng qua vì gia chủ trước đó tiếp tay đánh gục con tim.
Cấp cứu nhồi máu cơ tim là cuộc đua tính từng phút với tử thần. Chuyện nghe nhiêu khê nhưng giải pháp lại không quá phức tạp. Cách điều trị thiếu máu cơ tim hiệu quả nhất chính là đừng để cơ tim thiếu máu. Loại bỏ các yếu tố bất lợi cho tuần hoàn vành tim và tầm soát định kỳ bệnh tim chính là biện pháp rốt ráo để trái tim đừng bỏ rơi gia chủ. Kẹt cho người bệnh xứ mình là mấy ai phấn khởi gõ cửa thầy thuốc để xin phòng bệnh trong bối cảnh dịch vụ y tế ở nhiều nơi chẳng khác nào cơn ác mộng giữa ban ngày!
BS LƯƠNG LỄ HOÀNG
