Khi giá vàng SJC tăng, người dân có xu hướng mua vào nhiều hơn để bảo vệ giá trị tài sản, tạo ra một vòng xoáy tăng giá.
Tiến sĩ Nguyễn Nhật Minh, Đại học RMIT Việt Nam cho rằng, tăng nguồn cung vàng thông qua đấu thầu là chưa đủ, mà cần một loạt các giải pháp mang tính bền vững để thúc đẩy phát triển thị trường vàng Việt Nam.
Ưu và khuyết điểm đấu thầu vàng
PV: Ngân hàng Nhà nước (NHNN) khá kiên định mục tiêu đấu thầu để đưa thêm nguồn cung vàng, nhưng thị trường không phản ứng theo đó như chênh lệch vàng trong nước và thế giới giảm, giá vàng SJC vẫn thiết lập mức cao kỷ lục. Có thể hiểu ý đồ này của NHNN ra sao thưa ông?
TS Nhật Minh: Để hiểu rõ mục đích của NHNN cùng với các ưu và khuyết điểm của chính sách này, chúng ta cần phân tích kỹ lưỡng hơn.
Về ưu điểm, các phiên đấu thầu giúp tăng cung vàng SJC, giảm bớt tình trạng khan hiếm và từ đó làm giảm áp lực tăng giá, giúp ổn định thị trường trong ngắn hạn.
Việc đấu thầu công khai cũng giúp NHNN kiểm soát lượng vàng được phân phối ra thị trường, giảm thiểu các hành vi đầu cơ tích trữ và thao túng giá từ các tổ chức kinh doanh vàng. Ngoài ra, tăng cung vàng có thể giúp bình ổn thị trường, tránh các biến động lớn về giá vàng và tạo sự yên tâm cho người dân và nhà đầu tư.
Tuy nhiên, những khuyết điểm của chính sách này cũng rõ ràng. Dù tăng cung, nhưng khi cầu quá cao, giá vàng vẫn có thể tăng. Nhu cầu vàng tại Việt Nam vẫn rất lớn do tâm lý ưa chuộng vàng làm tài sản an toàn, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế bất ổn và lạm phát tăng cao. Chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới vẫn tồn tại do các yếu tố khác như thuế, chi phí nhập khẩu và các chi phí kinh doanh khác.
Việc chỉ tăng cung mà không đồng thời điều chỉnh các yếu tố này sẽ không đủ để giảm chênh lệch giá. Tâm lý tích trữ và đầu cơ vàng của người dân vẫn mạnh, và điều này tiếp tục tạo áp lực tăng giá. Khi giá vàng tăng, người dân có xu hướng mua vào nhiều hơn để bảo vệ giá trị tài sản, tạo ra một vòng xoáy tăng giá.
Tóm lại, ý đồ của NHNN khi tổ chức các phiên đấu thầu vàng là hợp lý và có nhiều ưu điểm trong việc bình ổn thị trường và kiểm soát đầu cơ. Tuy nhiên, những yếu tố chủ quan như nhu cầu mua vàng còn cao, chênh lệch giá do các yếu tố cấu thành của nhà nước và tâm lý thị trường chưa tin tưởng nền kinh tế ổn định đã làm giảm hiệu quả của các phiên đấu thầu.
Để đạt được mục tiêu đề ra, NHNN cần có thêm các biện pháp hỗ trợ khác như điều chỉnh lãi suất, kiểm soát lạm phát, và phối hợp với các cơ quan chức năng để giảm thiểu các yếu tố tiêu cực ảnh hưởng đến giá vàng.
PV: Nhìn về dài hạn, các biến số kinh tế đặc biệt tỉ giá tiếp tục là mối lo chính, có nên liên tục đấu thầu vàng để mất đi nguồn lực dự trữ ngoại hối rất quan trọng làm bước đệm cho ổn định tỉ giá?
TS Nhật Minh: Nhìn về dài hạn, việc duy trì ổn định tỉ giá và bảo toàn nguồn lực dự trữ ngoại hối là vô cùng quan trọng cho nền kinh tế. Các biến số kinh tế, đặc biệt là tỉ giá, tiếp tục là mối lo chính.
Liên tục đấu thầu vàng có thể không phải là giải pháp tối ưu nếu xét đến rủi ro mất đi nguồn lực dự trữ ngoại hối, vốn là bước đệm quan trọng cho việc ổn định tỉ giá.
Dự trữ ngoại hối là tài sản chiến lược của quốc gia, giúp NHNN can thiệp hiệu quả vào thị trường tiền tệ để duy trì sự ổn định của đồng nội tệ, bảo vệ nền kinh tế trước các cú sốc bên ngoài và tạo niềm tin cho các nhà đầu tư.
Việc đấu thầu vàng liên tục có thể làm suy giảm dự trữ ngoại hối, hạn chế khả năng can thiệp của NHNN khi cần thiết. Dự trữ ngoại hối là nguồn tài sản quan trọng giúp quốc gia ổn định tỉ giá hối đoái, can thiệp vào thị trường tiền tệ khi cần thiết, và bảo vệ nền kinh tế trước các cú sốc tài chính.
Cần một giải pháp bền vững
PV: Vậy theo ông làm sao cân đối các mục tiêu để đấu thầu vàng hiệu quả?
TS Nhật Minh: Ngân hàng Nhà nước nên cân nhắc các biện pháp khác để ổn định giá vàng và thị trường tiền tệ. Một trong những biện pháp có thể là điều chỉnh chính sách tiền tệ linh hoạt hơn, bao gồm việc điều chỉnh lãi suất để kiểm soát lạm phát và ổn định tỉ giá.
Việc phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để kiểm soát đầu cơ và thao túng giá vàng cũng là cần thiết. Hơn nữa, việc tăng cường giám sát thị trường và thúc đẩy sự minh bạch trong các phiên đấu thầu vàng SJC có thể giúp giảm bớt các biến động không cần thiết.
Ngoài ra, NHNN có thể cân nhắc phát triển các công cụ tài chính khác để tăng cường dự trữ ngoại hối, chẳng hạn như phát hành trái phiếu ngoại tệ, thu hút nguồn vốn FDI và ODA. Những biện pháp này không chỉ giúp ổn định tỉ giá mà còn tăng cường dự trữ ngoại hối, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế bền vững.
Mặc dù đấu thầu vàng là một trong những biện pháp nhằm ổn định thị trường vàng và giá vàng trong nước, nhưng việc lạm dụng quá mức biện pháp này có thể dẫn đến mất mát nguồn lực dự trữ ngoại hối, ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng ổn định tỉ giá của NHNN.
Do đó, cần có một chiến lược toàn diện và cân đối giữa việc đấu thầu vàng và các biện pháp kinh tế khác để đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của nền kinh tế.
PV: Đấu thầu vàng dường như đang là biện pháp chữa cháy, mang tính ngắn hạn, vậy theo ông cần có giải pháp lâu dài, căn bản nào để đảm bảo sự ổn định và minh bạch bền vững trên thị trường vàng Việt Nam?
TS Nhật Minh: Việc đấu thầu vàng, mặc dù có tác dụng nhất định trong ngắn hạn, chủ yếu mang tính chất "chữa cháy" và không thể đảm bảo sự ổn định và minh bạch bền vững trên thị trường vàng Việt Nam. Để đạt được mục tiêu này, cần có những giải pháp lâu dài và căn bản hơn.
Trước hết, cần tăng cường quản lý và giám sát thị trường vàng thông qua việc thiết lập khung pháp lý rõ ràng và minh bạch, đảm bảo các hoạt động giao dịch vàng được giám sát chặt chẽ nhằm ngăn chặn hành vi đầu cơ và thao túng giá.
Phát triển các công cụ tài chính liên quan đến vàng như hợp đồng tương lai, quỹ đầu tư mô phỏng (ETF-Exchange Traded Fund) cho vàng và các chứng chỉ vàng cũng là một giải pháp hữu hiệu. Những công cụ này không chỉ giúp đa dạng hóa lựa chọn đầu tư mà còn tăng tính thanh khoản và minh bạch cho thị trường.
Ngoài ra, điều chỉnh chính sách tiền tệ và tỉ giá một cách linh hoạt, bao gồm việc điều chỉnh lãi suất và tỉ giá hợp lý để kiểm soát lạm phát và ổn định tỉ giá, cũng là điều cần thiết.
Bên cạnh đó, cần bảo toàn và tăng cường dự trữ ngoại hối để đảm bảo khả năng can thiệp vào thị trường khi cần thiết, giúp ổn định tỉ giá và tạo niềm tin cho nhà đầu tư.
Tăng cường giáo dục và truyền thông để nâng cao nhận thức của người dân và nhà đầu tư về thị trường vàng, hạn chế các hành vi đầu cơ và tích trữ vàng không cần thiết, đồng thời thúc đẩy sự minh bạch và công bằng trong giao dịch vàng.
Cuối cùng, việc học hỏi kinh nghiệm quản lý thị trường vàng từ các quốc gia và tổ chức quốc tế thông qua hợp tác quốc tế sẽ giúp nâng cao năng lực quản lý và tạo ra một thị trường vàng phát triển bền vững. Những giải pháp này sẽ giúp xây dựng một thị trường vàng ổn định, minh bạch và bền vững, góp phần vào sự phát triển kinh tế tổng thể của Việt Nam.
