Thanh tra Chính phủ (TTCP) mới đây đã công bố kết luận thanh tra tại một loạt các dự án BOT và BT, trong đó có dự án BOT Pháp Vân – Cầu Giẽ (Hà Nội). Tại đây, TTCP đã chỉ ra nhiều hạn chế, vi phạm liên quan đến quá trình phê duyệt, thu phí, lựa chọn nhà đầu tư,… của dự án.
Trạm thu phí Đại Xuyên bị dỡ bỏ do việc phê duyệt và triển khai thực hiện dự án BOT Pháp Vân - Cầu Giẽ không hợp lý. Ảnh: Vietnamnet
Đầu tư 1/3 vốn nhưng đã thu phí
Theo kết luận thanh tra, Bộ GTVT lập và phê duyệt dự án chia thành 2 giai đoạn gồm giai đoạn 1 là cải tạo nâng cấp mặt đường cũ 4 làn xe và giai đoạn 2 là xây dựng hoàn chỉnh đường cao tốc 6 làn xe. TTCP cho rằng Bộ này duyệt phương án thu phí theo phân kỳ đầu tư 2 giai đoạn không hợp lý.
Việc thu phí ngay sau khi hoàn thành đầu tư giai đoạn 1 thảm lại mặt đường hiện hữu với vốn đầu tư chỉ là 1/3 tổng vốn dự án, nhưng giá thu phí tương đương Dự án đường cao tốc xây dựng mới Cầu Giẽ - Ninh Bình là bất hợp lý và không tuân thủ nguyên tắc phải đảm bảo lợi ích nhà đầu tư, người tham gia giao thông và Nhà nước quy định Nghị định 108/2009.
Về giá thu phí, trước khi thực hiện dự án, Bộ Tài chính đã có văn bản, nêu rõ “việc đặt trạm thu phí trên đường BOT để thu phí hoàn vốn cho nhà đầu tư chỉ được thu phí khi dự án hoàn thành xây dựng đưa vào sử dụng”.
Tuy nhiên, hợp đồng dự án ký kết giữa Bộ GTVT và nhà đầu tư đã thống nhất việc thu phí hoàn vốn cho nhà đầu tư thực hiện ngay sau khi hoàn thành đầu tư giai đoạn 1. Sau đó Bộ Tài chính đã chấp thuận và ban hành thông tư thu phí theo đề nghị của Bộ GTVT và nhà đầu tư.
“Như vậy, dự án mới đầu tư giai đoạn 1 (sửa chữa, cải tạo các yếu tố hình học và rải thảm mặt đường cũ), vốn đầu tư chỉ là 30% của dự án nhưng giá thu tương đương với giá thu đường cao tốc xây dựng mới Cầu Giẽ-Ninh Bình (1.500 đồng/km) là bất hợp lý và bất thường, cần làm rõ trách nhiệm của tập thể, cá nhân” - kết luận thanh tra khẳng định.
Thiếu minh bạch, bình đằng
Bộ GTVT đưa ra lý do phân kỳ đầu tư thành hai giai đoạn là tính cấp bách do đường xuống cấp và nhu cầu giao thông. Tuy nhiên, dự án không có quy trình đánh giá, xác định căn cứ cụ thể là dự án cấp bách và cũng chưa được cấp thẩm quyền xác định vào danh mục dự án cấp bách.
Việc phê duyệt và triển khai thực hiện dự án đã không lường hết những bất cập về hệ thống thu phí, dẫn đến bất hợp lý khi kết nối với tuyến đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình, gây bất tiện cho người tham gia giao thông và ùn tắc cục bộ nghiêm trọng tại các thời điểm mật độ giao thông cao. Nay buộc phải khắc phục thay thế bằng phương án thu phí tự động và bỏ trạm thu phí Đại Xuyên.
TTCP cũng cho rằng Bộ GTVT xác định tính cấp bách của dự án còn thiếu cơ sở để trình Thủ tướng Chính phủ phương án chỉ định nhà đầu tư và việc không thực hiện đầy đủ quy trình xây dựng và công bố danh mục đầu tư dự án BOT theo hướng dẫn tại Nghị định 108/2009 của Chính phủ, dẫn đến thông tin về dự án được công bố chưa thực rộng rãi, minh bạch, kịp thời để các nhà đầu tư có thể tiếp cận thuận tiện, bình đẳng.
Việc lựa chọn nhà đầu tư phức tạp, nhiều công đoạn, mất nhiều thời gian: 3 lần lựa chọn từ chỉ định thầu, đấu thầu rồi lại chỉ định thầu mới lựa chọn được nhà đầu tư.
Ngoài ra, do áp dụng đơn giá đất đắp chưa đúng khu vực theo thông báo giá, dẫn đến phê duyệt tổng mức đầu tư tăng sai trên 21 tỉ đồng,…
