Thông tin từ Bộ Tư pháp, Quốc phòng đã kiến nghị Chính phủ giao Bộ này chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương liên quan nghiên cứu, đề xuất báo cáo Chính phủ, trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Nghĩa vụ quân sự 2015 trong nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV.
 |
Thanh niên TP.HCM lên đường nhập ngũ hồi tháng 2-2022. Ảnh minh hoạ: HOÀNG GIANG |
Theo đó, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Nghĩa vụ quân sự dự kiến được trình Chính phủ xem xét trong tháng 12-2023; trình Quốc hội xem xét, thông qua Chương trình lập đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024. Kế đó, trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại kỳ họp thứ 9 (tháng 5-2025) và thông qua tại kỳ họp thứ 10 (tháng 10-2025).
Theo tổng hợp của Bộ Tư pháp, Luật Nghĩa vụ quân sự 2015 qua quá trình thực thi đã bộc lộ một số vướng mắc, bất cập.
Đáng chú ý, theo quy định hiện hành, công dân nam đủ 17 tuổi trong năm phải trực tiếp đến cơ quan đăng ký nghĩa vụ quân sự, công dân trúng tuyển trình độ cao đẳng, đại học khi nhập học tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học; công dân khi thay đổi nơi cư trú, nơi làm việc trong thời hạn 10 ngày phải làm thủ tục di chuyển đăng ký nghĩa vụ quân sự.
Đối chiếu với các quy định của pháp luật có liên quan (cụ thể là Luật Cư trú) và thực tiễn cho thấy quá trình thực hiện việc đăng ký di chuyển nghĩa vụ quân sự gặp bất cập. Chẳng hạn, còn tình trạng công dân trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự không đăng ký di chuyển nghĩa vụ quân sự từ địa phương nơi đăng ký nghĩa vụ quân sự lần đầu đến nơi làm việc mới.
Hay đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học, công tác đăng ký, quản lý nghĩa vụ quân sự chưa thành nền nếp, thực hiện đăng ký di chuyển nghĩa vụ quân sự khi nhập học và đăng ký di chuyển sau khi tốt nghiệp về địa phương, đến nơi làm việc hoặc thôi học chưa chặt chẽ.
Thực tế này đã tạo kẽ hở để một số công dân trong độ tuổi nhập ngũ trốn tránh thực hiện nghĩa vụ quân sự.
Ngoài ra, theo Bộ Tư pháp, việc gọi khám sức khỏe thực hiện nghĩa vụ quân sự và thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân đã bộc lộ vướng mắc, bất cập. Cụ thể, một Hội đồng nghĩa vụ quân sự nhưng đang có hai thẩm quyền gọi khám sức khỏe: Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy quân sự cấp huyện ra lệnh gọi khám sức khỏe nghĩa vụ quân sự, Trưởng công an cấp huyện ra lệnh gọi khám sức khỏe thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân.
Mặt khác, trong khi tiêu chuẩn sức khỏe tham gia Công an nhân dân chỉ lấy loại 1, loại 2 thì tiêu chuẩn sức khỏe thực hiện nghĩa vụ quân sự lấy đến loại 3. Điều này gây bất cập về chất lượng giao, nhận quân và tạo kẽ hở để lọt nguồn công dân gọi nhập ngũ, khó khăn trong quá trình giao chỉ tiêu gọi công dân nhập ngũ.
Một bất cập khác được Bộ Tư pháp nêu liên quan đến quy định về tạm hoãn gọi nhập ngũ. Theo điểm b khoản 1 Điều 41 Luật Nghĩa vụ quân sự, lao động duy nhất phải trực tiếp nuôi dưỡng thân nhân không còn khả năng lao động hoặc chưa đến tuổi lao động thì được xem xét tạm hoãn gọi nhập ngũ.
Tuy nhiên, quy định “người không còn khả năng lao động” thiếu chi tiết, dẫn đến không thống nhất trong quá trình thực hiện xét duyệt đối tượng tạm hoãn gọi nhập ngũ, ảnh hưởng công bằng xã hội. Theo Bộ Tư pháp, người không còn khả năng lao động được hiểu là người suy giảm % khả năng lao động, cũng có thể hiểu là người đã hết tuổi lao động, có/không có lương hưu...
Cạnh đó, điểm g khoản 1 Điều 41 quy định công dân đang được đào tạo trình độ đại học, cao đẳng hệ chính quy sẽ được tạm hoãn gọi nhập ngũ trong thời gian một khóa đào tạo của một trình độ đào tạo. Tuy nhiên, những trường hợp được gia hạn học thêm, lưu ban, nợ môn, thi lại tốt nghiệp chưa được quy định cụ thể, dẫn đến tình trạng công dân lợi dụng để trốn tránh gọi nhập ngũ…
Liên quan đến số lần gọi nhập ngũ trong năm, Điều 33 Luật Nghĩa vụ quân sự 2015 quy định tổ chức tuyển quân một đợt trong năm vào tháng 9 hằng năm.
Theo Bộ Tư pháp, điều này tạo thuận lợi cho địa phương giao quân, hạn chế đơn thư liên quan về tạm hoãn nghĩa vụ quân sự tại ngũ dịp công dân trúng tuyển đại học, cao đẳng nhập học.
Việc tuyển quân một đợt trong năm dẫn đến tình trạng một số đơn vị quân, binh chủng kỹ thuật thiếu hạ sĩ quan, binh sĩ là nhân viên chuyên môn kỹ thuật (trong khoảng thời gian huấn luyện chiến sĩ mới và thời gian đào tạo chuyên môn kỹ thuật) nhiều hơn so với tuyển quân hai đợt/năm. Tuy nhiên, nếu thực hiện tuyển quân hai đợt trong năm cũng không khắc phục được triệt để tình trạng trên và còn gây xáo trộn, tốn kém. Đặc biệt, sẽ phát sinh nhiều đơn thư liên quan đến tạm hoãn nghĩa vụ quân sự tại ngũ vào thời điểm tuyển quân đợt hai như trước khi có Luật nghĩa vụ quân sự 2015 (tuyển quân 2 đợt/năm).
