Sáng 7-9, tiếp tục phiên họp toàn thể thứ 10, Ủy ban Tư pháp thẩm tra dự án Luật Tổ chức TAND (sửa đổi).
Trình bày tờ trình, Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Tiến cho hay dự thảo Luật kế thừa những quy định của Luật Tổ chức TAND năm 2014 còn phù hợp; đồng thời sửa đổi, bổ sung nhiều quy định nhằm khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong giai đoạn mới.
 |
Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Tiến (đứng) |
Đáng chú ý, dự thảo bổ sung nhiều quy định để hoàn thiện tổ chức bộ máy của tòa án. Trong đó, dự thảo Luật quy định TAND phúc thẩm thay cho TAND cấp tỉnh; TAND sơ thẩm thay cho TAND cấp huyện.
“Ví dụ, TAND phúc thẩm Hà Nội, TAND sơ thẩm Hoàn Kiếm…” - ông Tiến dẫn chứng.
Theo Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Tiến, quy định trên để thể chế hóa nhiệm vụ “bảo đảm tính độc lập của tòa án theo thẩm quyền xét xử” được đề ra tại Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9-11-2022 Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới. Việc thay đổi nêu trên không ảnh hưởng đến hoạt động và quan hệ phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng cùng cấp nhưng sẽ góp phần thực hiện nguyên tắc độc lập xét xử và khẳng định địa vị pháp lý của tòa án trong Nhà nước pháp quyền XHCN.
Tại văn bản tham gia ý kiến đối với dự thảo do Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long thừa ủy quyền của Thủ tướng ký ngày 6-9 gửi TAND Tối cao, Chính phủ cho rằng chủ trương xây dựng hệ thống tòa án độc lập theo thẩm quyền xét xử là chủ trương lớn, quan trọng trong cải cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền và là một trong những giải pháp căn cơ được đề ra. Do vậy, Chính phủ nhất trí với chủ trương này.
Tuy nhiên, Chính phủ nhận thấy mặc dù dự thảo Luật đổi tên TAND tỉnh, thành phố thuộc Trung ương thành TAND phúc thẩm; TAND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh thành TAND sơ thẩm; song TAND sơ thẩm, TAND phúc thẩm vẫn sắp xếp theo đơn vị hành chính và không làm giảm số lượng các tòa án, chưa thể hiện đặc thù của mô hình tổ chức tòa án theo thẩm quyền xét xử.
Đồng thời, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các tòa án này không thay đổi mà vẫn giữ nguyên như quy định hiện hành.
“Thay đổi này của dự thảo Luật mới chỉ dừng lại ở thay đổi về tên gọi của các TAND mà chưa có sự thay đổi nào về tổ chức, chức năng, nhiệm vụ của hệ thống tòa án để đáp ứng với chủ trương của Đảng được nêu tại Nghị quyết số 27-NQ/TW” - văn bản nêu.
Ngoài ra, với thay đổi về tên gọi của hệ thống TAND thì yêu cầu cần sửa đổi, bổ sung các đạo luật liên quan trong lĩnh vực tư pháp và nguồn lực kèm theo để thực hiện.
“Đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục đánh giá kỹ hơn nội dung này” - Chính phủ đề nghị.
Tại văn bản góp ý gửi TAND Tối cao, Văn phòng Chủ tịch nước cho rằng chủ trương đổi tên này còn nhiều vấn đề có ý kiến khác nhau.
Cụ thể, trong khi thẩm quyền về địa hạt tư pháp, thẩm quyền về giải quyết vụ án, vụ việc về cơ bản vẫn giữ nguyên (trừ việc điều chỉnh thẩm quyền cho tòa án sơ thẩm chuyên biệt), việc đổi tên tòa án không giải quyết được triệt để đảm bảo tính độc lập của tòa án.
“Việc đổi tên TAND cấp tỉnh thành TAND phúc thẩm, TAND cấp huyện thành TAND sơ thẩm trong khi TAND cấp tỉnh vẫn còn thẩm quyền giải quyết, xét xử sơ thẩm là không phù hợp ngay trong tên gọi” - văn bản của Văn phòng Chủ tịch nước nêu.
Cạnh đó, thực tiễn có rất nhiều đơn vị có tên tỉnh và tên thành phố trực thuộc tỉnh trùng nhau. Văn phòng Chủ tịch nước dẫn chứng TAND sơ thẩm Hưng Yên, TAND phúc thẩm Hưng Yên.
“Việc đổi tên mang tính cơ học sẽ dẫn đến sự bất cập trong nhận thức của người dân về phạm vi thẩm quyền sơ thẩm, phúc thẩm theo địa hạt tư pháp của tòa án; từ đó dẫn đến khó khăn cho người dân khi có nhu cầu tiếp cận tòa án trong thực tiễn” - Văn phòng Chủ tịch nước nêu ý kiến.
Đề xuất thành lập các tòa án sơ thẩm chuyên biệt
Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định trong hệ thống Tòa án có các TAND sơ thẩm chuyên biệt để xét xử một số loại án đặc thù, thể chế hóa chủ trương được nêu tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng “xây dựng Tòa án chuyên nghiệp”; Nghị quyết của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
“Việc thành lập các tòa án sơ thẩm chuyên biệt sẽ do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định trên cơ sở đề nghị của Chánh án TAND Tối cao, tùy thuộc vào tình hình thực tế” - ông Nguyễn Văn Tiến nói và cho hay việc thành lập các tòa án sơ thẩm chuyên biệt sẽ bảo đảm tính chuyên nghiệp trong tổ chức và hoạt động; phát huy trình độ chuyên môn sâu của thẩm phán, hội thẩm trong xét xử, từ đó nâng cao chất lượng, hiệu quả giải quyết các loại việc này.
