Giải pháp ngăn lãng phí khu công nghiệp bỏ hoang: “Chìa khóa” cao tốc hạ tầng

Các chuyên gia chỉ ra nguyên nhân chính là thiếu kết nối hạ tầng, cách xa các trung tâm logistics, cảng biển khiến những khu công nghiệp, cụm công nghiệp ở các tỉnh thành cách xa thành phố lớn không thu hút được doanh nghiệp đầu tư.

Tiến sĩ Huỳnh Thanh Điền, chuyên gia kinh tế

Rà soát khu công nghiệp, cụm công nghiệp bỏ hoang, chuyển đổi quy hoạch

Những năm trước đây, các địa phương có tư tưởng công nghiệp hóa, đô thị hóa phong trào, đua nhau phát triển khu công nghiệp, cụm công nghiệp. Trong khi các địa phương lại chủ yếu sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp.

Khi quy hoạch một khu công nghiệp phải xem xét tới 3 yếu tố. Thứ nhất, cơ sở hạ tầng phải kết nối với trung tâm, cảng biển, các TP lớn.

Thứ hai là lao động, nếu đặt khu công nghiệp, cụm công nghiệp ở nơi doanh nghiệp tuyển không được lao động, phải đi thuê người nơi khác đến thì không ổn. Thứ ba, các ngành dịch vụ phụ trợ, sản xuất phải có những ngành công nghiệp phụ trợ.

Đa phần những khu công nghiệp bỏ hoang không thu hút được là do thiếu những yếu tố trên. Thậm chí có những khu công nghiệp, cụm công nghiệp một số tỉnh thành chỉ san lấp mặt bằng, làm vài con đường, cống thoát nước… rồi nói doanh nghiệp vào thì chắc chắn không ai chịu.

Khu công nghiệp phải được quy hoạch bài bản nằm trong tổng thể quy hoạch khu công nghiệp của cả nước, quy hoạch của cả vùng. Các tỉnh như ĐBSCL, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ phải xem những trung tâm về cảng biển, logistics như TP.HCM, Bà Rịa – Vũng Tàu... quy hoạch khu công nghiệp, cụm công nghiệp ra sao, hạ tầng giao thông, cảng biển ra sao để làm tại địa phương mình để có sự kết nối.

Đối với các khu công nghiệp hiện đang bỏ hoang hay hoạt động không hiệu quả thì địa phương phải rà soát, đánh giá xem xét lại quy hoạch, đánh giá nguyên nhân. Nếu các khu này không còn phù hợp nữa thì cần xem xét chuyển đổi quy hoạch sang làm lĩnh vực khác hiệu quả hơn, tránh lãng phí.

Ông Đào Xuân Đức, Chủ tịch Hiệp hội các doanh nghiệp khu công nghiệp TP.HCM

Cần cao tốc kết nối các tỉnh xa, khu công nghiệp mới hút nhà đầu tư

Nguyên nhân hạ tầng thiếu kết nối vẫn là chính, chủ yếu chỉ có một đường độc đạo lên các tỉnh thành như Tây Nguyên. Hiện đang làm cao tốc Nha Trang – Buôn Ma Thuột, hoặc cao tốc TP.HCM – Chơn Thành (Bình Phước), tương lai có thể thu hút được nhà đầu tư vào các khu công nghiệp, cụm công nghiệp ở các tỉnh thành này.

Với các tỉnh Tây Nguyên, các doanh nghiệp đầu tư sản xuất rồi phải chạy xe chở hàng xuống TP.HCM, Bà Rịa - Vũng Tàu có hệ thống giao thông cảng biển thì mới xuất khẩu được. Mà chở hàng xuống không có cao tốc, phải đi theo đường quốc lộ kẹt xe, mất thời gian thì làm sao thu hút nhà đầu tư?

Hiện nay, quy hoạch khu công nghiệp theo tầm nhìn dài hạn đến năm 2060-2065. Theo tôi, các địa phương này cần rà soát lại quỹ đất dành cho khu công nghiệp, cụm công nghiệp, nếu khu nào hoạt động không hiệu quả có thể xem xét chuyển hướng khai thác để phát triển kinh tế, tăng thu nhập cho người dân. Những khu hiện hữu có thể phải xem xét giữ quỹ đất nếu đảm bảo tính kết nối hạ tầng, khả năng phát triển trong tương lai.

Còn đối với những tỉnh thành đô thị lớn quỹ đất ngày càng khan hiếm như TP.HCM thì đã qua thời thu hút nhà đầu tư bằng mọi giá. TP phải sàng lọc, lựa chọn năng lực nhà đầu tư, tập trung thu hút những nhà đầu tư công nghệ cao vào các khu công nghiệp.

KTS Phạm Thanh Tùng, Chánh Văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam

Không được bỏ quên nhà ở cho công nhân

Nhiều năm qua, việc đầu tư phát triển các khu công nghiệp chưa tính đến một cách đầy đủ, khoa học nhu cầu ở của công nhân, người lao động đến làm việc, trong đó phần lớn là lao động ngoại tỉnh (chiếm khoảng 50%).

Tại các khu công nghiệp, cụm công nghiệp hiện mới có khoảng 30% số lao động có chỗ ở ổn định, còn lại phải tự thu xếp, thuê trọ rải rác ở bên ngoài với điều kiện sống tạm bợ, hết sức khó khăn, thiếu điều kiện sinh hoạt tối thiểu và không an toàn.

Hầu hết các khu công nghiệp, dự án nhà ở xã hội nằm ở ven đô, xa trung tâm đô thị nên hệ thống nhà ở công nhân đã thiếu lại không được gắn kết với tiện ích đô thị và hạ tầng xã hội.

Các địa phương cần xây dựng nhà ở cho công nhân tại các khu công nghiệp thuê (hạn chế hình thức mua). Xây dựng quy hoạch nhà ở công nhân phải đồng bộ với phát triển đô thị, dịch vụ, phân bố dân cư và nhà ở trong một đề án tổng thể, thống nhất, làm cơ sở cho việc thu hút đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng trên cơ sở lợi thế, điều kiện và khả năng thực hiện.

Trong quy hoạch khu công nghiệp, cụm công nghiệp phải bố trí đất làm nhà ở cho công nhân thuê – mua, bảo đảm đáp ứng tối thiểu 70% số lượng công nhân có nhu cầu về chỗ ở. Đây là yếu tố để thu hút doanh nghiệp đầu tư lâu dài.

Tiến sĩ Huỳnh Phước Nghĩa, Giám đốc Trung tâm Kinh tế Luật và Quản lý, ĐH Kinh tế TP.HCM

Các địa phương cần thu hút chủ đầu tư khu công nghiệp có tầm

Trên thực tế có những khu, cụm công nghiệp không phát triển theo quy hoạch dựa trên những tiêu chí khả thi để thu hút nhà đầu tư, cộng thêm biến động kinh tế, chính sách, thay đổi chủ đầu tư, loại hình ngành nghề khu công nghiệp thu hút không còn phù hợp… nên có nơi hình thành từ 10-20 năm trước đến nay bỏ không, hoặc tỉ lệ lấp đầy rất thấp.

Giải pháp để ngăn lãng phí khu, cụm công nghiệp bỏ không, khai thác không hiệu quả vẫn phải chú trọng tăng cường kết cấu hạ tầng kỹ thuật về giao thông, xây dựng và công nghiệp, đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực.

Thứ hai phải lựa chọn chủ đầu tư khu công nghiệp có năng lực về tài chính lẫn quản lý. Các khu công nghiệp cần bám sát yêu cầu thực tiễn, định hướng và khả năng thu hút đầu tư, lợi thế cạnh tranh của địa phương và hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Hiện tại, có nhiều chủ đầu tư khu công nghiệp quy mô và chuyên nghiệp tại Việt Nam như VSIP, Amata, Sonadezi, BW, Viglacera, Kinh Bắc, Long Hậu, Long Thành, Becamex IDC… Do đó, để thu hút nhà đầu tư vào các khu công nghiệp thì các địa phương cũng phải cần thu hút, lựa chọn những chủ đầu tư khu công nghiệp có năng lực về quy hoạch, phát triển hạ tầng, quản lý vận hành.