Giữa tháng 2-2023, BHXH Việt Nam đã đề xuất Bộ LĐ-TB&XH giải quyết chế độ cho người lao động (NLĐ) tại các doanh nghiệp phá sản, đang làm thủ tục phá sản, ngừng hoạt động hoặc không còn người đại diện theo pháp luật mà chưa đóng đủ BHXH theo quy định.
Nhiều người muốn đóng tiếp
Theo BHXH Việt Nam, đến ngày 31-12-2021 có khoảng 26.670 đơn vị với khoảng 206.468 NLĐ tại các đơn vị đã phá sản, đang làm thủ tục giải thể, phá sản; đơn vị ngừng hoạt động và không có người đại diện theo pháp luật với số tiền chậm đóng, trốn đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) lên đến 2.262 tỉ đồng và 914 tỉ đồng tiền lãi chậm đóng. “Do đời sống gặp nhiều khó khăn, NLĐ tại các đơn vị này có nhu cầu được hưởng BHXH và tự nguyện đóng nộp BHXH để đủ điều kiện hưởng các chế độ” - BHXH cho hay.
Hết năm 2022, cả nước có hơn 2,13 triệu NLĐ bị chậm đóng BHXH từ một đến dưới ba tháng, 440.800 người bị nợ đóng từ ba tháng trở lên.
Về chế độ hưu trí, BHXH Việt Nam đề xuất nếu NLĐ đủ tuổi nghỉ hưu, đóng BHXH 20 năm trở lên mà không gồm thời gian bị nợ BHXH thì được hưởng lương hưu tại thời điểm đủ điều kiện. Trường hợp sau đó khoản tiền bị nợ được doanh nghiệp đóng bù hoặc bổ sung bằng nguồn tài chính khác thì sẽ cộng vào để tính lại mức hưởng lương hưu.
NLĐ đủ tuổi nghỉ hưu, đóng bảo hiểm dưới 20 năm trong đó có 10 năm thực đóng trở lên, nếu có nguyện vọng thì đóng BHXH tự nguyện một lần cho những năm còn thiếu để hưởng lương hưu. Thời điểm hưởng được tính từ ngày đầu tiên của tháng liền kề sau tháng đóng đủ tiền. Nếu sau đó khoản tiền bị nợ được doanh nghiệp đóng bù hoặc nguồn tài chính khác bổ sung thì cơ quan BHXH sẽ cộng thêm thời gian bị nợ để tính lại mức hưởng. Tuy nhiên, số tiền NLĐ đã đóng BHXH tự nguyện không được hoàn trả.
Với chế độ BHXH một lần, BHXH Việt Nam đề nghị số tiền hưởng một lần được tính trên thời gian thực đóng, không tính lúc bị nợ. Nếu tiền nợ sau đó được đơn vị hoặc nguồn tài chính khác đóng bù thì giải quyết bổ sung BHXH một lần. Những NLĐ đóng BHXH đủ 20 năm trở lên không được rút BHXH một lần vì đã đủ năm đóng để hưởng lương hưu.
Hàng ngàn người được giải quyết chế độ
Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, ông Nguyễn Duy Cường, Vụ phó Vụ BHXH (Bộ LĐ-TB&XH), cho biết sau khi tiếp nhận báo cáo của BHXH Việt Nam, đơn vị nhận thấy có bốn nhóm NLĐ bị doanh nghiệp nợ đọng, trốn đóng BHXH.
Cụ thể, khoảng 20% NLĐ đủ điều kiện hưởng chế độ lương hưu, tử tuất và BHXH một lần thì được giải quyết. Trường hợp chưa đóng đủ số năm BHXH có thể đóng một lần cho số năm còn thiếu để hưởng lương hưu. Khoảng 40% NLĐ đang làm việc ở đơn vị mới và tiếp tục đóng BHXH sẽ được cộng dồn thời gian tham gia, song chỉ giải quyết trên thời gian thực đóng, không cộng số tháng bị nợ. Sau này nếu khoản nợ thu hồi được, cơ quan BHXH sẽ xác nhận bổ sung và điều chỉnh mức hưởng cho NLĐ.
Với 20% NLĐ nghỉ việc, chưa tiếp tục tham gia BHXH ở đâu sẽ được bảo lưu thời gian đóng để cộng nối tiếp khi đi làm trở lại hoặc đóng BHXH tự nguyện. Khoảng 20% còn lại là các trường hợp phát sinh do điều chỉnh tăng tiền lương hoặc đã quyết toán khi chuyển việc.
| |
| Người lao động làm các thủ tục hưởng lương hưu tại cơ quan BHXH. Ảnh: V.LONG |
Theo Bộ LĐ-TB&XH, trong số 206.468 NLĐ bị nợ đọng, đến nay BHXH Việt Nam giải quyết cho 30.241 người được hưởng các chế độ hưu trí, tử tuất và BHXH một lần; 34.575 người đã được xác nhận quá trình đóng đang bảo lưu; 77.627 người đã được xác nhận quá trình đóng đang tiếp tục tham gia BHXH tại các đơn vị mới.
Bộ LĐ-TB&XH đề nghị BHXH Việt Nam tiếp tục chỉ đạo BHXH các tỉnh, thành rà soát, xác định chính xác từng NLĐ tại các đơn vị đã phá sản, đang làm thủ tục phá sản, ngừng hoạt động và đơn vị không có người đại diện theo pháp luật (chủ bỏ trốn) để tiếp tục giải quyết các chế độ BHXH cho người đủ điều kiện theo quy định, xác nhận quá trình đóng BHXH với người chưa đủ điều kiện.
Về giải pháp dài hạn, Bộ LĐ-TB&XH đang soạn thảo Luật BHXH (sửa đổi) và sẽ bổ sung quy định làm rõ khái niệm “trốn đóng BHXH”; quy định cơ quan có thẩm quyền quyết định ngừng sử dụng hóa đơn đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ sáu tháng trở lên, hoãn xuất cảnh đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 12 tháng trở lên.
Cạnh đó, quy định cơ quan BHXH có quyền khởi kiện ra tòa án đối với các doanh nghiệp cố tình trốn đóng BHXH. Khi có dấu hiệu phạm tội trốn đóng BHXH theo quy định của Bộ luật Hình sự, cơ quan BHXH kiến nghị khởi tố theo quy định của pháp luật. Bổ sung trách nhiệm của người sử dụng lao động là phải bồi thường cho NLĐ nếu không tham gia hoặc tham gia BHXH bắt buộc không đầy đủ, kịp thời mà gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của NLĐ.
Về đề xuất lấy ngân sách hoặc tiền lãi đầu tư Quỹ BHXH để giải quyết quyền lợi cho NLĐ, thực tế các khoản này để thực thi các chế độ như tăng lương hưu, trợ cấp, không dùng giải quyết tình huống phát sinh như trên. Trong dự luật BHXH, ban soạn thảo cũng không đề xuất biện pháp này bởi có thể thành công cụ để chủ doanh nghiệp chậm, trốn đóng BHXH với tâm lý đã có ngân sách hoặc tiền quỹ lo.
Ông NGUYỄN DUY CƯỜNG, Vụ phó Vụ BHXH, Bộ LĐ-TB&XH
