Khả năng nào từ chuyến thăm Việt Nam của ông Kim Jong-un?

Ngay sau thượng đỉnh Mỹ-Triều Tiên diễn ra tại Hà Nội vào hai ngày 27 và 28-2 kết thúc, Chủ tịch CHDCND Triều Tiên Kim Jong-un đã có chuyến thăm chính thức Việt Nam (VN). Đây là lần đầu tiên trong 60 năm qua, lãnh đạo tối cao của Triều Tiên tiến hành một chuyến thăm chính thức đến VN. Điều quan trọng là chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh VN được nhắc nhiều đến như một chỉ dấu tích cực về mô hình ngoại giao lẫn cải cách phát triển kinh tế đối với quyết tâm thay đổi đất nước của ông Kim.

Những tín hiệu cởi mở từ ông Kim Jong-un

Cử chỉ đầu tiên của Chủ tịch Kim Jong-un khi đến ga Đồng Đăng (Lạng Sơn) khiến giới quan sát chú ý chính là hạ cửa kiếng chống đạn, vẫy tay chào người dân. Thái độ cởi mở này được cho là chưa có tiền lệ đối với nhà lãnh đạo được xem là “bí ẩn” bậc nhất thế giới này. Đại sứ Nguyễn Phú Bình, cựu đại sứ VN tại Hàn Quốc và có thời gian dài gắn bó với đất nước Triều Tiên, nhận định “cử chỉ đó là nhỏ nhưng mang ý nghĩa lớn”. Thứ nhất, ông Kim muốn bày tỏ sự thân tình vốn đã mờ nhạt suốt nhiều năm qua. Và hơn nữa, ông Kim cho thấy một sự tin tưởng tuyệt đối về an ninh và ổn định của VN.

Đáng chú ý hơn, quan hệ Việt-Triều đang từng bước đi vào thực tế hơn là những cử chỉ mang tính biểu tượng của các nhà lãnh đạo. Phó Viện trưởng Viện Chiến lược (Bộ Ngoại giao), TS Trần Việt Thái, mới đây đã có nhận định với báo chí rằng khi đoàn Triều Tiên đến Hà Nội ngày 26-2, họ đi thăm viếng khắp nơi. Triều Tiên ngỡ ngàng khi đứng trước phong cảnh của vịnh Hạ Long, khi đi tham quan những khu công nghệ cao hay đi trên con đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. người Triều Tiên có lòng tự tôn dân tộc rất cao, không chịu thua kém ai. Họ nghĩ họ là cường quốc nhưng trong những ngày đến VN và đi khảo sát thực tế, đoàn Triều Tiên vô cùng ấn tượng với sự phát triển của VN.

Cả Mỹ, Triều Tiên và nhiều chuyên gia quốc tế thời gian qua đều cho rằng Hà Nội là một mô hình có nhiều gợi ý cho Bình Nhưỡng. Thứ nhất, dù trải qua chiến tranh và là thù địch của Mỹ nhưng VN đã bình thường hóa với Washington từ năm 1995 và không ngừng phát triển quan hệ sâu rộng với Mỹ nhiều năm qua. Thứ hai, từ nền kinh tế bao cấp tập trung nhưng từ khi đổi mới VN đã không ngừng cải cách, phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, mở cửa thị trường, ký hàng chục hiệp định mậu dịch tự do quan trọng. Đó là động lực giúp kinh tế VN tăng trưởng cao và ổn định suốt nhiều năm.

Chỉ hai vấn đề trên đã đủ để gợi ý Triều Tiên về một công cuộc đổi mới, dựa trên các kinh nghiệm từ VN nhưng thực hiện phù hợp với hoàn cảnh và đặc thù của Bình Nhưỡng. Việc lựa chọn VN là điểm đến nước ngoài thứ ba của ông Kim Jong-un (sau Bắc Kinh và Singapore) trong vòng hai năm trở lại đây cũng cho thấy Triều Tiên tin tưởng vào mức độ an ninh, ổn định của VN, một trong số ít quốc gia trên thế giới còn giữ quan hệ ngoại giao tương đối tốt đẹp và gần gũi với Triều Tiên.

Một biểu hiện đáng chú ý là Triều Tiên đã rất chú ý đưa nhiều thông tin về chuyến thăm chính thức đến VN cho nhân dân Triều Tiên, điều này thể hiện việc ông Kim Jong-un không đến VN chỉ để tham dự hội nghị thượng đỉnh với ông Trump. Đặc biệt là việc một số quan chức Triều Tiên đi khảo sát nhiều nơi ở VN, đó là sự quan tâm của Triều Tiên đến những vấn đề cụ thể về kinh tế.

tuy vậy cũng cần chờ thêm thông tin và có thêm thời gian mới có thể nhìn nhận chính xác hơn về chính sách của nhà lãnh đạo Triều Tiên hiện nay.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hội kiến Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong-un chiều 1-3-2019. Ảnh: TTXVN

Nhận diện rào cản cần vượt qua

Một số chuyên gia cũng lưu ý rằng quan hệ Việt-Triều vẫn còn nhiều thách thức. Đầu tiên, việc phát huy hết tiềm năng của quan hệ Việt-Triều sẽ bị hạn chế bởi các lệnh cấm vận của Liên Hiệp Quốc áp đặt lên Triều Tiên do các vi phạm về phổ biến vũ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo của quốc gia này. Nếu Triều Tiên chưa thực sự từ bỏ chương trình hạt nhân, tên lửa của họ thì cơ hội cho quan hệ Việt-Triều vượt ra khỏi khuôn khổ quan hệ ngoại giao thông thường để hướng tới các hợp tác mang tính thực chất về kinh tế và khoa học kỹ thuật là không lớn trong giai đoạn tới.

Hơn nữa, tuy ông Kim Jong-un đã có ý định cải cách kinh tế nhưng về cơ bản, Triều Tiên vẫn là một quốc gia “đóng kín” với quan hệ ngoại giao tương đối hạn chế, đặc biệt là trong giai đoạn chịu cấm vận nặng nề kể từ đầu những năm 2000. Bởi vậy, sẽ có nhiều bài học về cải cách kinh tế của VN mà Triều Tiên có thể không áp dụng trong tương lai gần, bởi VN kể từ giai đoạn đổi mới đã luôn nhất quán với đường lối ngoại giao đa phương, đa dạng hóa, chủ động - điều kiện cần thiết cho sự thành công của bất cứ quốc gia đang phát triển nào.

Tất nhiên, các lệnh cấm vận áp đặt lên Triều Tiên vẫn là rào cản lớn nhất cho hợp tác thực chất Việt-Triều. Nếu vấn đề này dần được giải quyết thông qua những cuộc hội đàm cấp cao (như gặp gỡ giữa hai ông Kim, Trump tại Hà Nội) thì sẽ có rất nhiều cơ hội đưa quan hệ song phương việt- triều lên một tầm cao mới.