Lúc 16 giờ 12 phút giờ địa phương, tức 22 giờ 12 phút ngày 29-11 giờ Việt Nam, tại kỳ họp của Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 17 của UNESCO diễn ra tại Rabat, thủ đô của Vương quốc Ma-rốc, hồ sơ "Nghệ thuật làm gốm của người Chăm" đã được chính thức vinh danh là "Di sản Văn hóa phi vật thể của nhân loại, cần được bảo vệ khẩn cấp". Đây là một trong 56 hồ sơ được xem xét trong kỳ họp này.
 |
Đoàn Việt Nam tại kỳ họp của Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ Di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 17 của UNESCO diễn ra tại Rabat, thủ đô của Vương quốc Ma-rốc (Ảnh do thành viên trong đoàn gửi về từ Ma-rốc) |
Nghề làm gốm truyền thống của người Chăm từ xa xưa đã có một vai trò to lớn trong đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội. Gốm là vật dụng không thể thiếu trong đời sống, sinh hoạt hằng ngày của mỗi gia đình và trong văn hóa tín ngưỡng của cộng đồng người Chăm.
Nghề làm gốm Chăm truyền thống hiện nay còn hiện diện chủ yếu ở Bàu Trúc, (Thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước tỉnh Ninh Thuận) và làng Bình Đức, (xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận) tồn tại từ khoảng cuối thế kỷ 12 đến nay. Làng Bàu Trúc được xem là một trong số rất ít những làng gốm cổ ở Đông Nam Á còn giữ lại cách sản xuất thô sơ từ ngàn xưa.
Toàn bộ quy trình làm gốm của đồng bào Chăm toát lên một giá trị nghệ thuật đặc trưng. Chính nhờ vậy, dù trải qua bao thăng trầm trong tiến trình phát triển, gốm truyền thống của người Chăm vẫn tồn tại với thời gian, vẫn giữ được hồn cốt tinh túy và vẻ đẹp hoang sơ của gốm cổ cách đây hàng trăm năm, tạo nên giá trị độc đáo và trường tồn của gốm Chăm.
Tri thức và kỹ năng làm gốm được trao truyền cho các thế hệ trong gia đình thông qua thực hành. Việc làm nghề tạo cơ hội cho người phụ nữ Chăm giao lưu, tương tác trong lao động sản xuất, sinh hoạt xã hội, cũng như trong việc giáo dục nghề nghiệp cho con cái, nâng cao hơn nữa vai trò của họ trong xã hội.
 |
Gốm Chăm Bàu Trúc theo Đoàn Việt Nam sang Ma-rốc |
Nghề làm gốm cũng giúp tăng thu nhập của gia đình và bảo lưu thuần phong mỹ tục, bản sắc văn hóa của người Chăm ở Việt Nam. Tuy nhiên, dù có nhiều nỗ lực bảo vệ, song nghề gốm của người Chăm vẫn đang đứng trước nguy cơ mai một vì sự tác động của quá trình đô thị hóa đến khả năng tiếp cận nguồn nguyên liệu thô, sự chậm thích ứng với kinh tế thị trường và thế hệ trẻ ít quan tâm đến nghề.
Nghệ thuật làm gốm của người Chăm là di sản văn hóa phi vật thể thứ 15 của Việt Nam được ghi danh vào các danh sách của UNESCO.
Phát biểu tại phiên họp, thay mặt Quốc gia thành viên có di sản được ghi danh, PGS-TS Lê Thị Thu Hiền, Cục trưởng, Cục Di sản văn hóa, đại diện Bộ VH-TT-DL đã cam kết thực hiện các biện pháp bảo vệ các giá trị của nghề làm gốm của người Chăm. Bà cám ơn Hội đồng thẩm định, các thành viên của Uỷ ban Liên Chính phủ, Ban thư ký đã làm việc tận tình để ghi danh di sản này của Việt Nam.
Được biết kế hoạch bảo vệ di sản trình bày trong hồ sơ trình UNESCO sẽ được thực hiện trong 4 năm (từ năm 2023 đến năm 2026), bao gồm việc đào tạo, tư liệu hóa, giải quyết các vấn đề liên quan đến nguồn nguyên liệu và tạo sinh kế bền vững cho những người hành nghề.
Việc UNESCO ghi danh nghệ thuật làm gốm của người Chăm vào danh sách di sản văn hóa cần bảo vệ khẩn cấp một lần nữa khẳng định sự đánh giá cao của quốc tế đối với những giá trị văn hóa của người dân tỉnh Ninh Thuận và tỉnh Bình Thuận nói riêng và của người dân Việt Nam nói chung. Từ đó thúc đẩy các biện pháp thiết thực và hiệu quả nhằm bảo tồn, vực dậy sức sống của di sản, tạo thêm nguồn lực cho bảo tồn và phát huy giá trị di sản này, hỗ trợ phát triển kinh tế, văn hóa theo hướng bền vững.
 |
 |
 |
| Gốm Chăm được làm thủ công hoàn toàn theo cách truyền thống và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. |
Việc ghi danh này sẽ góp phần không nhỏ giới thiệu đến bạn bè quốc tế về những di sản văn hóa đặc sắc của vùng đất duyên hải Nam Trung Bộ, giúp đồng bào dân tộc và cộng đồng Chăm hai tỉnh nhận thức đầy đủ hơn về giá trị của nghề làm gốm truyền thống trong kho tàng di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam.
Tối 27-11-2022 (giờ địa phương), tại Thủ đô Rabat, Vương quốc Maroc, Ủy ban liên Chính phủ Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể đã tổ chức lễ khai mạc Kỳ họp thứ 17.
Kỳ họp sẽ diễn ra trong 6 ngày (từ ngày 28-11 đến ngày 03/12/2022) với sự góp mặt của 1.100 đại biểu đến từ 130/180 Quốc gia thành viên.
Đoàn Việt Nam tham gia Kỳ họp gồm các đại diện của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (PGS.TS. Lê Thị Thu Hiền - Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, Trưởng đoàn), đại diện Bộ Ngoại giao. Tham gia đoàn còn có đại diện tỉnh Ninh Thuận (Ông Nguyễn Long Biên, phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân; lãnh đạo Sở VHTT và DL; Văn phòng UBND tỉnh Ninh Thuận và nghệ nhân thực hành nghệ thuật gốm của người Chăm làng Bàu Trúc).
Với vai trò là Thành viên Ủy ban liên Chính phủ, Việt Nam sẽ tham gia thảo luận vào các nội dung của Kỳ họp, trong đó bao gồm cả việc biểu quyết ghi danh Hồ sơ vào các Danh sách.
Trong khuôn khổ nội dung Chương trình, Việt Nam đã gửi báo cáo (lần thứ 3) theo quy định của Uỷ ban về tình trạng bảo vệ Di sản văn hóa phi vật thể Ca Trù (được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của nhân loại năm 2009). Đồng thời, Hồ sơ Di sản văn hóa phi vật thể “Nghệ thuật làm gốm của người Chăm” (đã nộp ngày 31/3/2019) sẽ được UNESCO xem xét, thẩm định đưa vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào chiều ngày 29/11/2022.
